Wandelen in de Serra da Estrela

De Serra da Estrela (letterlijk: Stergebergte) is de hoogste bergketen op het vasteland van Portugal. Het ligt in het hart van het land en vormt het meest westelijke deel van het Castiliaans scheidingsgebergte. De hoogste piek is de Torre (1.991meter), waar ’s winters geskied wordt. De rivieren Alva, Zêzere en Mondego ontspringen in de Serra da Estrela. Het grillige en glooiende gebied biedt prachtige wandelmogelijkheden.

Duizelingwekkende sterrenhemel in de Serra da Estrela

De Serra da Estrela is niet – zoals veel toeristen denken – een afgesloten park met gazons en bomen. Er liggen bijvoorbeeld mooie dorpjes diep verscholen in de bergen, die de laatste jaren steeds beter door wegen worden ontsloten. Je wandelt er langs gletsjermeren, grillige rotspartijen, watervallen en diepe valleien. Af en toe kom je een schaapskudde tegen.

De Serra da Estrela is eigenlijk een granieten bult midden in veel oudere en lager gelegen leisteenformaties. Het landschap is glooiend en weids en biedt fantastische vergezichten. Het natuurgebied is zo’n 60 kilometer lang en 30 kilometer breed. De Serra da Estrela wordt begrensd door de plaatsen Seia, Gouveia, Guarda en Covilhã. Centraal ligt Manteigas.

Wandelen

De zuivere lucht leidde vroeger tot een toestroom van longlijders en het ontstaan van plaatsen als Penhas Douradas (‘Gouden Bergen’) en de Penhas de Saúde (‘Gezondheidsberg’). In de lente kun je genieten van de bloemenpracht op de hellingen en ’s zomers is het er relatief koel. Je kunt er het hele jaar door prachtig wandelen. Ieder seizoen is weer anders.

Maar wandelen in de Serra da Estrela is niet te vergelijken met bijvoorbeeld wandelen in Nederland of in Frankrijk. Goed gedocumenteerde én ter plekke gemarkeerde wandelingen zoals de Lange Afstand Wandelingen (LAW) of de Grandes Randonnées (GR) ontbreken hier grotendeels.

Een wandelkaart van de Serra da Estrela, waar veel naar wordt verwezen in toeristische gidsen (1:50.000; 1998) is al jaren uitverkocht. Bovendien worden de paden niet stelselmatig onderhouden waardoor er soms een kapmes aan te pas moet komen om de overhangende begroeiing weg te halen.

Ook vervaagt of verbrandt(!) gaandeweg de onontbeerlijke bewegwijzering, waardoor verdwalen niet denkbeeldig is. Het is dus zaak om altijd voldoende water en proviand mee te nemen, naast een mobiele telefoon. Goede wandelschoenen, een afritsbare broek en een fleece zijn noodzakelijk.

Boeken, kaarten en Facebook

Portugezen wandelen in het algemeen niet graag. Dat vond men vroeger iets voor de armen. Maar gelukkig is er de laatste jaren wel meer interesse voor wandelinitiatieven en wordt er meer in geïnvesteerd. Dat zal ook wel moeten, want naast het toerisme heeft Portugal – zeker in dit gedeelte van het land – nauwelijks inkomsten. Het gebrek aan industrie is fantastisch voor de natuurminnaar, maar desastreus voor de economie.

In mijn zoektocht naar goede Nederlandse wandelgidsen over de Serra da Estrela stuitte ik al snel op ‘Midden-Portugal. 19 Wandelingen door de Serra da Estrela en Beira Interior’, Voetwijzer 11, geschreven door Roel Klein en Bert Stok, Uitgeverij Op Lemen Voeten.

De wandelingen die daarin worden beschreven, zijn gedifferentieerd naar moeilijkheidsgraad en bestrijken heel verschillende ‘hoeken’ van de Serra da Estrela. Dit boek kun je direct bestellen op Bol.com.

De kaartjes in het boekje zijn overzichtelijk, maar toch zou ik ook een militaire stafkaart van 1: 50.000 of beter nog van 1: 25.000 bij de hand houden. Wandelwinkels in Nederland verkopen ze soms. Deze kaarten kun je ook bestellen bij het Instituto Geográfico do Exército. Als je in de linkerkolom klinkt op Cartogramas, kom je bij de M782/M783 (1:50.000) series terecht of bij de M888 (1:25.000) series.

Bij het parkkantoor van de Serra da Estrela in Manteigas vond ik vorig jaar tot mijn grote vreugde zestien vrij gedetailleerde wandelkaarten onder de naam Trilhos Verdes – Green Tracks. Ze zijn te bestellen via geral@manteigastrilhosverdes.com. Zie ook www.manteigastrilhosverdes.com.

Een organisatie die actief is op Facebook heet Trilhos de Ideias en begeleidt wandelingen van een of meerdere dagen.

Tenslotte verspreidt het Centro de Interpretação da Serra da Estrela (CISE) in Seia informatie over wandelingen, ondere andere vanuit en naar historische bergdorpen. Wie op de mailinglijst wil, stuurt een mailtje naar Ana Fonseca: anafonseca@cise-seia.org.pt

Impressies

Een mooie wandeling van zo’n 13 kilometer is het rondje Loriga – Cabeça – Loriga langs de terrassen waar vroeger mais werd verbouwd en nu de herder zijn schaapskudde hoedt. Het overvloedige irrigatiewater komt van stuwmeren bij de Torre. De wandeling loopt voor een groot deel langs een irrigatiegoot – levada – zoals er ook veel op Madeira te vinden zijn. Het water werd vroeger gebruikt voor de molens, waar men rogge en mais maalde, ingrediënten voor het lokale brood (broa).

Iets noordelijker ligt Penhas Douradas waar de tuberculosepatiënten genezing kwamen zoeken. De huizen met hun zinken daken en inpandige veranda’s zijn nu veel in gebruik als tweede huis, of ze staan leeg. Ter plekke voert een wandeling van 12 kilometer door een landschap van tamme kastanjes, eiken, parapludennen en douglassparren. Je hebt een prachtig uitzicht op het imposante gletsjerdal van de Zêzere.

Kaas, honden en de sterrenhemel

Wie op vakantie komt naar de Serra da Estrela, moet zeker een hapje proeven van de queijo da serra: een klein rond kaasje gemaakt van melk van één soort schaap, de ‘Bordeleira’. Het heeft een harde rand met daaromheen gebonden een linnen doek en in het midden een zachte vloeibare kaas, die je met een korst brood eruit lepelt. Het kaasje wordt vaak op ambachtelijke wijze geproduceerd en is onder andere zeer geliefd bij de Portugese stadsbewoner.

Ook gewild zijn de pups van de Cão da Serra da Estrela die her en der te koop worden aangeboden. Het is verleidelijk om er een aan te schaffen, maar bedenk dat deze honden erg groot worden. De berghond heeft een dikke vacht, vooral rond de hals, die als bescherming diende tegen de kaken van de wolf die vroeger de kuddes bedreigde.

En last but not least: vergeet niet om ’s nachts een blik omhoog te werpen. Als je verdrinkt in de oneindige sterrenhemel, begrijp je pas goed waaraan de Serra da Estrela zijn naam te danken heeft!

Meer informatie

• Serra da Estrela
  Een informatieve pagina over de Serra da Estrela, met foto’s, informatie over restaurants en accommodaties (Portugees en Engels).
• Trilhos d’ideias
  Website over wandelingen in de Serra da Estrela (Portugees).
• Midden-Portugal – 19 Wandelingen Door De Serra Da Estrela En Beira Interior (boek)