Kuifkoekoek

De kuifkoekoek is een mysterieuze vogel, die over het algemeen verborgen in het bladerdek van de bomen leeft. Deze vogel is een zogenaamde broedparasiet, dat wil zeggen het vrouwtje legt haar eieren in het nest van een ander en laat het uitbroeden ervan over aan de gastouders in welk nest ze haar ei heeft gedeponeerd.

De kenmerken van deze vogelsoort zijn de volgende: een grijsbruine rug met witte vlekken, een vaalwitte onderkant en een grijze kop met een kleine kuif. De kuifkoekoek lijkt in de vlucht wel op de in ons land voorkomende koekoek. Hij is ongeveer even groot, maar heeft bredere vleugels en een langere staart.

Voorkomen

De kuifkoekoek leeft in Zuid-Europa en dan voornamelijk in Portugal, Spanje en Turkije. De soort heeft zich vanaf de veertiger jaren ook verspreid over Frankrijk en is daar nu zelfs een broedvogel. Dit draagt weer bij tot een betere instandhouding van deze soort met misschien zelfs een kleine uitbreiding. De kuifkoekoek overwintert in Afrika met name in de zuidelijke Sahara, maar ook in West-Iran en Marokko. In augustus en september vertrekken ze vanuit de Portugese en Spaanse broedgebieden naar deze overwinteringsgebieden en keren in maart weer terug. Sommige vogels vliegen wat te ver door naar Noordwest-Europa en komen dan bijvoorbeeld in Nederland terecht als dwaalgast.

Voortbestaan

Het blijft een bijzonder fenomeen om je eigen eieren niet zelf uit te broeden, zoals de meeste zichzelf respecterende vogels dat doen, maar om ze in het nest van een andere vogel te leggen. Hiervoor hebben kuifkoekoeken een sluwe tactiek ontwikkeld: vanuit het dichte bladerdek van een boom begluren ze de beoogde pleegouders. Wanneer ze een geschikt nest vinden, wachten ze geduldig tot er een paar eieren in het nest liggen. Dan wachten ze tot de kust veilig is om vervolgens hun eieren in het nest te leggen. Het vrouwtje kan dit bijzonder snel, ze heeft niet meer dan 10 seconden nodig om een ei te leggen. Zo’n recordtijd is noodzakelijk, want als de eigenaren van het nest de broedparasiet op heterdaad betrappen, zullen zij hun bouwsel met hand en tand tegen de indringer verdedigen.

Het kuifkoekoekvrouwtje legt meerdere eieren in een nest. Soms raken de eieren van de toekomstige ouders hierbij beschadigd, maar ze eet ze niet op. Ze kan wel 15 tot 20 eieren leggen in een broedseizoen.

De in Nederland voorkomende koekoek legt in tegenstelling tot de kuifkoekoek maar één ei in een nest.

Welke soort

Op de foto hierboven zie je een parend stelletje dat ik kon fotograferen vanuit de auto. Ik was kleine vogeltjes in een bramenstruik aan het fotograferen, toen opeens het kuifkoekoekpaartje aan kwam vliegen. Ze kwamen dicht bij mijn auto op een weidepaal zitten. Wel moest ik voorzichtig naar de andere stoel schuiven, het raampje opendraaien en mijn telelens door het raam naar buiten steken, maar de kuifkoekoeken hikten noch verschrikten. Ze hadden alleen maar oog voor elkaar. Gelukkig!

De paring verloopt als volgt: het mannetje vangt een langharige rups en vliegt vervolgens naar het vrouwtje, waarna het paren start. Bijzonder is dat er eerst gepaard moeten worden en dat het vrouwtje zich pas daarna aan de harige rups te goed mag doen.

Het kuifkoekoekvrouwtje legt haar eieren over het algemeen in het nest van kraaiachtigen, zoals de blauwe ekster en de zwarte kraai. Anders dan de gewone koekoek gooit het kuiken van de kuifkoekoek de andere kuikens niet uit het nest. Maar de jonge kuifkoekoek groeit zo snel, dat hij meer voedsel krijgt dan de andere kuikens, waardoor deze meestal sterven door voedselgebrek.

Leefgebied

De kuifkoekoek komt voor in halfopen landschappen met struikgewas en boomgroepen. In landen in Europa komen ze voor in heidegebieden en gebieden met kurkeiken, pijnbomen en olijfboomgaarden. Ook houden ze van semidroge gebieden. Ze verblijven graag in dezelfde habitat als de blauwe ekster, omdat ze de eieren bij voorkeur in het nest van deze soort leggen. In Noord-Portugal zul je de kuifkoekoek niet tegenkomen, wel in de Alentejo en zuidelijker. De kurkeiken van de Alentejo zorgen voor een goede leefomgeving. Hopelijk krimpt het voor hen en andere vogels gunstige leefgebied niet te veel, anders zou het wel een een kwetsbare vogelsoort in Portugal kunnen worden.

Prooien

Op het menu van de kuifkoekoek staan harige rupsen die eerst van de haren worden ontdaan. Verder eten ze sprinkhanen, motten, kevers, mieren en hagedissen die ze van de grond pikken.

Tot besluit

Er zijn meer vogelsoorten die hun eieren in het nest van een andere vogel leggen, zoals de wilde eend. Omdat kuifkoekoeken een groot verspreidingsgebied hebben, komt de soort niet in gevaar en komen ze ook niet voor op de rode lijst van bedreigde vogelsoorten. De indruk bestaat dat de soort zich, vooral in de landen buiten Europa, enigszins aan het uitbreiden is.

In Nederland is de kuifkoekoek geen broedvogel, maar dwaalgast. Tot nu toe zijn er 30 waarnemingen bekend. De roep lijkt op een ratelend ki-ki-ki-krit-krit-krit.

Informatie uit eigen bron en Wikipedia.