• Spring naar de hoofdnavigatie
  • Door naar de hoofd inhoud
  • Spring naar de eerste sidebar
  • Spring naar de voettekst
Logo Portugal Portal

Portugal Portal

Voor Portugalliefhebbers en -fanaten

  • Wonen & Werken
  • Natuur & Ontspanning
  • Eten & Drinken
  • Cultuur & Maatschappij

Lissabon nu en toen

Door Han Overkamp 2 reacties
Gepubliceerd op 21 december 2018 bijgewerkt op 4 september 2020

Lissabon is booming zoals dat heet. Toeristen komen en masse op de stad af. Lissabon is het tweede Berlijn geworden. De sfeer van vrijheid is blijkbaar ook hier te vinden. Was eerst alleen de Algarve een plek die grotendeels moet leven van de inkomsten van het toerisme, onderwijl is Lissabon op weg zich ook afhankelijk te maken van dit soort inkomsten.

En al zijn er stadsgidsen die Het Toerisme Haten, ook deze groep pikt een graantje mee van de bestedingen van de bezoekers van de stad. In wezen blaast Lissabon gewoon zijn toontje mee in het rijtje van Europese steden die overstroomd worden met toeristen uit alle windstreken. Zoals daar zijn Rome, Parijs, Praag, Berlijn en natuurlijk ons Amsterdam met stip bovenaan.

Daar, in Amsterdam spreek ik met Jule Hinrichs naar aanleiding van zijn laatste boek De witte stad, het verhaal van Lissabon. Een (terechte, vind ik) jubelende recensie over dit boek van de hand van Ton Haak verscheen al eerder op Portugal Portal. Tot groot genoegen van Jule, die bovendien van zijn uitgever heeft begrepen dat het boek redelijk vlotjes verkoopt. Met dit ‘goede nieuws’ begon ons gesprek in Dauphine, een ruim bemeten café-restaurant, dat op maandagmorgen om 11.00 vol bezet was door mensen die elkaar veel te vertellen hadden, getuige het hoge geluidsvolume.

Foto Jule Hinrichs

Je schrijft: Lissabon verdient zo’n boek. Hoezo?

JH: Er was nog geen boek over de geschiedenis van Lissabon in het Nederlands. De stad verdient zo’n boek om ten minste drie redenen. Vanwege de prachtige stad die het is. Maar ook vanwege twee zeer bijzonder perioden in de geschiedenis, die in Nederland meer bekendheid verdienen. Dat is de allesverwoestende aardbeving van 1755 en de rol in de Tweede Wereldoorlog als neutrale stad, waaruit veel vluchtelingen voor het nazi-geweld konden wegkomen.

Wat ik mis, zijn een bibliografie en een register in je boek.

JH: Ik ben er van meet af aan van uitgegaan dat ik geen ‘zwaar’ boek ging schrijven. Geen wetenschappelijk werk. Met voetnoten bijvoorbeeld, die achterin kunnen worden opgezocht. Je begint te lezen en je leest het boek zonder onderbrekingen uit. Ik ben het trouwens niet eens met je als je zegt dat er geen bibliografie in staat. Achterin het boek heb ik een verantwoording toegevoegd waarin ik mijn bronnen vermeld. Het register: ja, er is wat voor te zeggen.

Hier spreekt, zo beleef ik het, de journalist, die zijn verhalen schrijft als grote of kleine kunstwerken. En zoals de kunstschilder er geen boodschap aan heeft om bij zijn schilderijen te vermelden welk merk verf of penseel hij gebruikte, zo staat ook het geschreven journalistieke kunstwerk helemaal op zichzelf.

Kun je iets vertellen over het ontstaan van het boek?

JH: Zo’n zes of zeven jaar geleden ontstond het idee bij mij. Maar toen kwam de Griekse schuldencrisis in het nieuws en heb ik daar een boek over geschreven. Vervolgens klopte het boek over Lissabon weer bij mij aan. De start was dat ik mij  ging verdiepen in die twee belangrijke episoden: de aardbeving in 1755 en de Tweede Wereldoorlog. Enerzijds omdat ik hierover weinig vond in Nederlandse boeken, anderzijds uit bewondering voor de mannen die Lissabon door deze ellendige tijden hebben heen geholpen. Beiden weliswaar geen lieverdjes; het waren hardvochtige heersers over leven en dood van hun onderdanen. Ik heb het over Pombal en Salazar. Het is misschien niet politiek correct om ze op het schild te hijsen. Maar hun prestaties (de wederopbouw van de stad en het handhaven van de neutraliteit) liegen er niet om en kun je gerust met bewondering aanzien.

Nadat ik hierover genoeg stof had verzameld, heb ik het boek verder opgevuld. Met de oudste geschiedenis, de spectaculaire ontdekkingsreizen, de voortdurende strijd met de Spanjaarden en met veel koningen en een enkele koningin.

Waar komt jouw fascinatie voor Lissabon vandaan? Slauerhoff vond het maar een slome en slaperige stad, toen hij erover dacht ergens aan wal te gaan wonen.

JH: Zoiets bouw je op, misschien wel onbewust in het begin. Na mijn eerste kennismaking met de stad in 1980, gewoon als toerist, voelde ik het sterke verlangen er nog een keer naartoe te gaan. De volgende keren was het prettig te herhalen wat ik de eerste keer had gedaan. Die herkenning werkt dan geruststellend en verslavend. Dus bleef ik terugkomen. En ook nu nog zijn er een paar punten in de stad die niet veranderen en die ik nooit oversla als ik de stad bezoek. Bijvoorbeeld de Ginjinha-bar, direct om de hoek bij het Rossío en het Miradouro de Alcântara. Ik beschrijf dit ook in het boek. Eigenlijk hoort Belém daar nu ook bij. Dat is een zeer onderhoudende plek geworden met het Jeronimosklooster, het Ajudapaleis, de Torre de Belém en die musea. Zoals het nieuwe museum voor techniek langs de Taag, dat is heel mooi geworden. Ik heb ook echt bewondering voor een stadsbestuur dat zoiets voor elkaar heeft gekregen.

Lissabon. Foto Pixabay

Als ik vraag naar zijn omzwervingen door de stad vertelt hij met vaart de volgende anekdote.

‘In het boek van Saramago: het beleg van Lissabon, komt in de wijk Mouraria een melkbar voor. Je kunt er zo naartoe lopen want Saramago beschrijft de route ernaartoe aan de hand van bestaande straten en stegen. Ik volgde die route, vastbesloten die melkbar te vinden. Maar hoe ik ook zocht, ik vond hem niet. Ik denk dat die bar door Saramago verzonnen is en kan hartelijk om mijzelf lachen, omdat ik daar ben ingetrapt’.

Denk je dat de aantrekkingskracht van Lissabon ook is gelegen in het feit dat de bezoeker er zoveel vriendelijke mensen ontmoet?

JH: Ik denk dat die vriendelijkheid een eigenschap is van alle Zuid-Europeanen. Ik ken Rome en Athene en heb daar evengoed veel vriendelijkheid en dienstvaardigheid ontmoet. Lissabon is daar geen uitzondering op. Wat ik wel reken tot de aantrekkingskracht van de stad is het heuvelachtige terrein, waardoor je op veel plekken van schitterende uitzichten kunt genieten. Plus het ontbreken van echte hoogbouw, die het zicht belemmert. Als we voor het gemak het hotel Mundial (een wanprestatie van de Estado Novo) even buiten beschouwing laten.

Het boek eindigt positief. Door de macht van het geld worden restauraties aan gebouwen zo uitgevoerd dat oude façades gehandhaafd blijven. Waardoor het karakter van de stad bewaard blijft.

JH: Inderdaad, want het is heel fijn dat buitenlanders, want dat zijn meestal de investeerders waarover het hier gaat, oog hebben voor het unieke van de stad. Hoewel je niet moet vergeten dat het nodige toch nog verkeerd gaat. De sloop van het illustere hotel Bragança is een enorme stommiteit. En een paar typisch Lissabonse winkels zijn inmiddels ook verdwenen. Gelukkig is er nu een stichting die wil voorkomen dat er nog meer van dergelijke winkels verdwijnen.

Wat ook niet bijdraagt aan een gezond stadsleven, is de ontvolking van de binnenstad. Iets wat in meer grote steden speelt. In Lissabon zijn het de Chinezen, de Russen of mensen uit het Midden-Oosten, die appartementen en woningen opkopen om zich zo een plek te veroveren in Europa en op de Europese markt. Dit soort eigenaren van woningen komt zelden in hun woning, waardoor die meestal leegstaat. Of online verhuurd wordt via een wereldwijde organisatie. Aan toeristen die maar blijven komen.

Tot slot: Je schrijft over de witte stad. Maar ik heb geschreven op Portugal Portal dat een dergelijke kwalificatie niet klopt: Lissabon is niet wit.

JH: Voor mij is dit niet echt een dispuut. Feitelijk kan een stad niet wit zijn. Feit is wel dat er veel lichtgekleurde gebouwen staan en er na verloop van tijd, bewust licht, wit, is gebouwd. Die benaming is er nu eenmaal en ik vind hem redelijk ter zake.

Jule Hinrichs schrijft sinds 2019 voor Portugal Portal. Hier vind je alle columns van Jule Hinrichs.


« Romans over de Algarve en de Alentejo van Ellen van Herk
The Portuguese Hymn »

Categorie: Cultuur & Maatschappij Trefwoorden: boekrecensie, geschiedenis, interview, Lissabon

Over Han Overkamp

Rond de eeuwwisseling verhuisden ik en tarsilla van Zeist naar de Serra d’Estrella (Torrozelo) en later naar de Algarve (Olhão). Van een voorgenomen verhuizing naar Sintra is het niet meer gekomen; het leven bleek weer eens sterker dan de leer. Terug in Zeist, na tien jaar, ervoeren we dat we in Nederland harder nodig waren dan in Portugal. Sinds 2018 schrijf ik voor dit portaal. Begonnen met de serie taalweetjes ben ik allengs vaker over onderwerpen uit de geschiedenis gaan schrijven. Daarbij zet ik graag de Algarve in het licht; iets wat ik mij al had voorgenomen in de tijd dat we er woonden.
Geschiedenis is een boeiende hobby, vooral omdat veel van wat nog als ‘nationale trots’ wordt beleefd nu ter discussie staat, ook in Portugal. Waren onze Gouden Eeuw en de daarmee samenhangende rijkdom misschien wel een hel voor onze koloniën? Zijn al die standbeelden (ook die in de Algarve) wel verdiend? Waren die ‘ontdekkingen’ toentertijd eigenlijk agressieve veroveringen? Laat je verrassen!

Lees Interacties

Reacties

  1. Ton Haak zegt

    23 december 2018 om 10:43

    Prima, dit gesprek met Jule Hinrichs! Hij verdient hoge verkoopcijfers voor ‘De Witte Stad’.

    Beantwoorden
    • han overkamp zegt

      23 december 2018 om 12:20

      Ha Ton, inderdaad. ik heb de klantenservice medewerkers van bolcom (zit in Lissabon met 250 man) ook al warm gemaakt voor dit boek. (waardoor ik over hen ook weer wat kan publiceren!)

      Beantwoorden

Geef een reactie Reactie annuleren

Je e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Ook leuk om te lezen

uitnodiging expo
Foto- en schilderijenexpositie mei/juni 2025 in Lissabon
Livraria Lello & Irmão.
Portugese boekhandels: Aanrader, ook voor niet-lezers
Een man in pauskleding voor het beeld Cristo Rei in Lissabon
Een Portugese paus?

Primaire Sidebar

Zoek je iets?

Kenters

Wil je Portugal Portal volgen?

Kies voor de nieuwsbrief, voor follow.it of voor sociale media

Kies hier

Onze sponsoren

Bekijk de sponsoren

Trefwoorden

Alentejo Algarve Aveiro Beiras boeken boekrecensie Coimbra column Corona cultuur dieren economie emigratie emigreren fado feest gastronomie geloof geschiedenis kunst land Lissabon literatuur milieu muziek natuur natuurpark Noord-Portugal overwinteren Porto Portugal recept reizen steden taal taalweetjes toerisme traditie Trás-os-Montes vakantie verbouwen volksgebruiken wandelen werken wijn

Recente reacties

  • Marc van Driel op De geboorte van het Portugees. Het verhaal van een taal.: “Beste Janwillem, een prachtig stuk. Met veel plezier gelezen. Je maakt ergens melding over het verband tussen Poortugaal en Portugal.…”
  • Gerard Spring in 't Veld op Boodschappen doen: “Leuk artikel Mariska, Wij kochten een woning in 2011 in het noorden van Portugal op 16 km van de Spaanse…”
  • Josephine lucassen op Boodschappen doen: “heel leuk artikel en goed herkenbaar. dank voor het delen”
  • Mariska Roos op Portugees-Nederlandse cultuurschokken: “Wij hadden zo’n zelfde ervaring midden in een park in Viseu toe we hier net woonden. Twee vrouwen zaten er…”
  • Geert Brabant op Interessante recente muziekreleases (2025/5): “👍”

Footer

  • Home
  • Over Portugal Portal
  • Alle artikelen
  • De schrijvers van Portugal Portal
  • Privacy
  • Cookie policy
  • Contact

Wil je Portugal Portal volgen?

Dat kan op drie manieren!

Kies hier

Portugal Portal

Meer informatie over Portugal Portal

mailportugalportal@gmail.com

  • E-mail
  • Facebook
  • Instagram

© 2025 Copyright Portugal Portal 2023

Beheer cookie toestemming
Om deze website goed te laten werken, te optimaliseren en personaliseren en content van social media te kunnen tonen worden cookies geplaatst.
Functioneel Altijd actief
The technical storage or access is strictly necessary for the legitimate purpose of enabling the use of a specific service explicitly requested by the subscriber or user, or for the sole purpose of carrying out the transmission of a communication over an electronic communications network.
Preferences
The technical storage or access is necessary for the legitimate purpose of storing preferences that are not requested by the subscriber or user.
Statistieken
The technical storage or access that is used exclusively for statistical purposes. The technical storage or access that is used exclusively for anonymous statistical purposes. Without a subpoena, voluntary compliance on the part of your Internet Service Provider, or additional records from a third party, information stored or retrieved for this purpose alone cannot usually be used to identify you.
Marketing
The technical storage or access is required to create user profiles to send advertising, or to track the user on a website or across several websites for similar marketing purposes.
Beheer opties Beheer diensten Beheer {vendor_count} leveranciers Lees meer over deze doeleinden
Zelf instellen
{title} {title} {title}