Portugal! Portugal! Portugal!

Deze maand verscheen het boek Portugal! Portugal! Portugal! – Een tijdreis van noord naar zuid van journalist en Portugal-liefhebber Lieke Noorman. Een boek over Portugal en de Portugezen. Over wat binnen een mensenleven kan veranderen. Over de strijd van vroeger, die soms weer opspeelt in de betrekkelijke rust van nu. Want wie even graaft in Portugal – en dat kan Lieke als geen ander – vindt onder de oppervlakte spannende en persoonlijke verhalen.

Samenvatting

30 jaar geleden kwam Lieke voor het eerst Portugal. Nu gaat ze terug naar de mensen die ze toen leerde kennen, in Lissabon en in het noorden van Portugal. Op haar reizen ontmoet ze ook nieuwe mensen: stokvisvaarders, grootgrondbezitters en landarbeiders, aanhangers van de vroegere dictator Salazar, bedevaartgangers en studenten.

Op al haar reizen gaat Lieke op zoek naar wat de Portugezen en het land bezielt. Doordat ze ruim de tijd heeft genomen, is het haar gelukt om een prachtig portret te schetsen van het land en de bevolking. Doordat Lieke haar reizen beschrijft vanaf 1988 tot nu, kan ze de veranderingen in Portugal – of juist het uitblijven ervan – goed waarnemen.

“Portugal! Portugal! Portugal! is een boek vol nostalgie en levenslust, met herinneringen aan goede en niet zo goede oude tijden, dat steeds weer uitkomt bij het Portugal van nu.”

Lieke Noorman werkte jarenlang als journalist voor onder andere Vrij Nederland, HP/De Tijd, Avenue, VPRO-radio, de Volkskrant en NRC/Handelsblad.

Een heerlijk boek

Dit is niet het eerste Nederlandse boek over Portugal dat ik lees. Zou ik er nog iets nieuws, iets verrassends in vinden? Ja! Dit boek greep me direct aan. Lieke is een professionele journalist, die uitstekend observeert en grondig onderzoek doet. Ze maakt makkelijk contact met de Portugezen die zij ontmoet. Ze schrijft vlot en ze weet haar ervaringen uitstekend te verwoorden. Het boek leest als een persoonlijk reisverhaal. Ik heb het achter elkaar uitgelezen en ik heb ervan genoten. Een heerlijk boek.

Liekes manier van werken vind ik bijzonder. Ze gaat telkens een tijdje echt wonen op de plek waarover ze wil schijven. Niet in een hotel of B&B, maar in huis bij locals. Ze huurt een kamer, boven een café, in een klein dorpje of tussen de studenten in Coimbra. Dankzij een taalcursus voor buitenlanders op de universiteit van Lissabon spreekt ze goed Portugees, waardoor ze interessante gesprekken kan voeren met de mensen die ze ontmoet of bij wie ze tijdelijk woont.

De onderwerpen van het boek

• Andreia en Amália – Liefde in Lissabon. Over Liekes ervaringen als lesbische vrouw in de katholieke Portugese maatschappij eind jaren 80. Ze deelt geruime tijd een huis in Lissabon met een groepje Portugese vriendinnen. Een intiem inkijkje.
• ‘De grond aan wie haar bewerkt!’ – Het gevecht om de Alentejo. Lieke bezoekt de grootgrondbezitters en de landarbeiders die na de revolutie van 1974 vochten om de Alentejo. Ze schetst een mooi portret van deze strijd, direct na de revolutie, en de effecten ervan die nog steeds voelbaar zijn. Voor mij nieuwe en interessante kennis over de geschiedenis van de Alentejo.
• Het hoofd van Salazar – De erfenis van de dictatuur in Santa Comba Dão. Op zoek naar de oorsprong van de Portugese dictatuur die in 1974 ten einde kwam, verblijft ze langere tijd in Santa Comba Dão, het geboortedorp van dictator Salazar. Vlakbij waar ik woon. De restauranteigenaar, met zijn “minimuseumpje” en zijn verhalen, heb ik ook ontmoet. Dus extra leuk om te lezen en veel herkenning.
• Onze geliefde maand augustus – Vila Chã en zijn emigranten. Na 30 jaar terug naar het afgelegen bergdorpje Vila Chã in het uiterste noorden van Portugal. Ontroerende verhalen over het leven van de emigranten – Portugezen die tientallen jaren buiten Portugal wonen en werken voor een beter leven met de droom om daarna terug te keren naar hun geboortegrond, waar niets meer hetzelfde is. Ook in mijn omgeving zijn er veel emigranten. Er is een film over gemaakt: Aquele Querido Mês de Agosto (die geliefde maand augustus), de maand dat alle emigranten terugkomen. Nog een prachtige film over dit onderwerp: A Gaiola Dourada. Over een Portugese familie in Parijs.
• De trouwe vriend  – De stokvisvaarders van Ílhavo. Op alle blogs lees je dat bacalhau hét Portugese gerecht is. Maar waar komt die vis eigenlijk vandaan en hoe wordt zij gevangen? Lieke bezoekt de vissers die tot in de jaren 70 met gevaar voor eigen leven de kabeljauw in de noordelijke wateren bevisten. En ze probeert – ondanks haar aanvankelijke afkeer – aan aantal gerechten met stokvis.
• Republieken en zwarte capes – Groentjes, tegengeluiden en bier in Coimbra. Lieke weet door te dringen in het kleurrijke studentenleven van Coimbra, ze raakt bevriend met een groep twintigers in deze stad vol tradities. Ze huurt – net als veel studenten – een kamer bij hospita Anja, een oude vriendin van mij. Wat een verrassing om Anja in dit boek als personage tegen te komen! Mijn dochters hebben in Coimbra gestudeerd. De Queima das Fitas, het hoogtepunt van het studentenjaar, komt weer helemaal terug tijdens het lezen van dit hoofdstuk.
• Het wonder – Commercie en troost in Fátima. Een bezoek aan het belangrijkste Portugese bedevaartsoord Fátima. Ik bezocht dit oord twee keer en het kon mij niet bekoren. Lieke had er ook weinig mee. Maar toch lukt het haar om te begrijpen wat veel mensen er zo in aantrekt. En ze ontdekt de andere kant, de vele mensen die van het bedevaart-toerisme leven, de inwoners van het stadje Fátima.
• Lissabon! Lissabon! Lissabon! – Terug van weggeweest. Terug naar waar het dertig jaar geleden begon. Wat is er veranderd, wat is er nog hetzelfde gebleven?

“Lieke Noorman weet als geen ander de Portugese ziel bloot te leggen.”