Verhuizen

We woonden eerst in Riba (de Âncora) en recentelijk verhuisden we naar (Âncora) Laje. Velen vroegen wat ons bezielde om binnen de straal van een kilometer te willen verkassen. Vooral als je huis veel meer waard is geworden, want dan betaal je in Portugal een smak belasting over de overwaarde (mais valias), toch?

Verbouwen en verhuizen, of zoals bij ons het geval eerst verhuizen en dan verbouwen, is een van de meest stressvolle activiteiten in een mensenleven, zegt men. Sommigen verkiezen hun leven op dezelfde plek te wonen, anderen voelen de drang om zich vaak te verplaatsen. Het waarom daarvan is vast een interessant thema, maar voor de uitwerking daarvan is dit forum minder geschikt, lijkt me.

Op onze wandelingen door Portugal kijken we altijd naar bijzondere huizen en plekken. Afgelopen jaren zagen we een prachtige plek in Setúbal, even onder Lissabon, maar dat liep niet zoals gewild (waarover later meer) en na allerlei plannen kozen we uiteindelijk voor iets nieuws in de groene en stille Minho.

Het noorden

Verleden jaar kwam de tuinman met het idee om een vijvertje in de tuin aan te leggen. Water is leven en een goede kruiwagen voor meer biodiversiteit, dus dat leek ons een goed plan. Een paar dagen later kwam hij materialen brengen en die week erop ging hij aan de slag. Op dag twee was de vijver af. Het plastic waar het water in lag zag je nog hier en daar. Eromheen had hij mooie stenen gelegd en daartussen had hij van alles herplant. De volgende dag kwam hij met een zak piepkleine visjes uit eigen vijver aan.

Voortplanten

In de winter, ook tijdens zware regenval, zat ik vaak gehurkt naast de vijver, speurend naar het visvolk. Ze vonden onze kunstmatige vijver niks, dacht ik, want zag ze nergens, ze waren vast doodgegaan.

Hoe vaak horen en hoorden we niet tijdens onze wandelingen het ‘rustgevende’ gekwaak van kikkers en keken we naar dril en kikkerleven. Fascinerend, vind ik. Op een avond, begin april, we lagen er al vroeg in en door het slaapkamerraam klonk opeens gekwaak. Ik kon van de opwinding niet slapen. De volgende middag zag ik, na lang zoeken, de groene springer tussen de stenen zitten. Ook zag ik honderdtallen minivisjes rondzwemmen.

Dat eerste gekwaak, en ik overdrijf niet, van een kikker in eigen tuin en vijver, op het moment dat we ons huis hadden verkocht, ik zal het nooit vergeten.

Verplaatsen

Onze nieuwe plek is twaalf jaar lang onbewoonbaar geweest (qua mensen, waardoor de natuur fijn zijn gang kon gaan). Het handjevol huizen in de buurt wordt enkel bevolkt in juli en augustus als kinderen en kleinkinderen, uit buitenland of grote steden, terugkomen voor de jaarlijkse zomervakantie met het stamgezin.

Een smalle weg voert door dit uiterst rustige en landelijke stuk Âncora. De lokale wasplaats zit min of meer aan ons nieuwe eigendom vastgeplakt. Gewassen wordt er niet meer, wel wordt het water, want het is een bron, gebruikt door het handjevol buren. Het is een oud recht dat nu nog geldt: één keer in de veertien dagen mag een buurman, volgens een vast rooster, het water uit de bron naar zijn perceel laten stromen. Het water uit de wasplaats sijpelt met behulp van schuifjes, klepjes en watergangen naar degene die er die dag recht op heeft. Bij ons was de watertoevoer dichtgeslibd of moedwillig gebarricadeerd met grote stenen.

De wasplaats is ook woongebied van kikkers, die hikken of verschrikken door het plotse kabaal (de verbouwingsactiviteiten) na een decennium van diepe rust. De overgang van de oude plek naar onze nieuwe stek wordt begeleid door groene luidruchtige springers.

Kadaster

Iedereen weet inmiddels dat het huizen koop- en verkoopverhaal in Portugal anders is dan in Nederland. En dan doel ik op de overwaarde. In Nederland steek je die in je zak en in Portugal moet je daar belasting over betalen en de overwaarde die een opgeknapt huis in Portugal kan hebben kan aanzienlijk zijn. Er zijn wat mouwtjes aan te passen waardoor die belasting verlaagd wordt, zoals de opbrengt van het verkochte huis in je nieuwe permanente eigen verblijf herinvesteren. En er is een voor ons Nederlanders, tenminste, ongebruikelijke manier om de overwaarde van je huis te verminderen. Je verkoopt je huis voor een bepaald bedrag en bij de overdracht wordt de waarde van je vastgoed wat lager (dan overeengekomen) gehouden en het restant bedrag wordt aangemerkt als inventaris. Als officiële ingezetene van Portugal betaal je minder belasting dan als niet ingezetene en zo zijn er allerlei tips and tricks waardoor je de heffing terug kunt schroeven. Mocht je dat eens nader willen onderzoeken dan is de lijst Nederlandssprekende adviseurs misschien handig.

Een opknappertje in Portugal staat in de boeken geregistreerd met bijvoorbeeld een waarde van om en nabij de EUR 40.000 en in enkele gevallen staan er nog wat afmetingen bij, maar dat is het dan wel. Sinds een jaar of acht moet Portugal de regels omtrent vastgoed gelijktrekken conform de in de EU geldende normen. Voordat je kunt verbouwen moet derhalve eerst je bezit opnieuw geregistreerd worden met de uiterst gedetailleerde informatie die alleen door een topograaf aangeleverd kan worden. Bij ons is hij meer dan een halve dag bezig geweest met een drone om alles in kaart te brengen voor een bedrag van over de tweeduizend euro (inclusief IVA). Met deze informatie kan de architect een tekening en bouwplan opstellen en daarvoor een projeto indienen bij de gemeente. Afhankelijk van gemeente kan de goedkeuring van zo’n projeto belachelijk lang duren en daarom beginnen de meesten met verbouwen ook al is de vergunning (nog) niet afgegeven. Er ligt een wetsvoorstel om de verantwoordelijkheid bij de consument te leggen in plaats van bij de lokale overheid, maar dit moet nog goedgekeurd worden. Het zou dus betekenen dat je alvast kunt (laten) gaan bouwen en dat de Portugese welstandscommissie later komt checken of alles conform de regels is. Zo niet dan volgt een fikse boete en moet het traject opnieuw opgestart.

Als je het huis exact verbouwt met behoud van de afmetingen van het bestaande huis (en geen extra zaken als grotere ramen, een Frans balkonnetje, noem maar op, laat aanbrengen) dan hoef je in principe geen projeto in te dienen. Oude huizen hebben geen officiële woonvergunning, omdat deze vroeger niet bestond. Nu wel, dus als jij je huis – op den duur – wilt verkopen zul je die woonvergunning moeten hebben en daarvoor, jazeker, is een projeto nodig.

Water

Ook voor het aanleggen van een zwembad is een vergunning nodig en er zijn maar weinig zwembadeigenaren, in Portugal, die een vergunning hebben, tenminste in de Minho, heb ik mij laten vertellen. Het maakt ook niet uit, maar als jij je huis wilt verkopen dan heb je een probleem en moet je alsnog een vergunning aanvragen of de boel laten verwijderen. Alhoewel het zou mij niet verbazen als een advocaat ook daarvoor iets uit zijn trukendoos kan halen.

Op loopafstand van ons oude huis loopt de Âncora-rivier waar ik al uitvoerig over schreef. Vanaf ons nieuwe huis loop je ook in vijf minuutjes naar de rivier. De foto laat zien dat hier geen enkel zwembad tegenop kan en het is gratis!

Dit stukje is geschreven in de maand juni en bij ons in de Minho staat het begin van deze maand te boek als de moessontijd. Het is warm en het regent en niet zo’n beetje ook. Regen en zon wisselen elkaar af. Wat een groeizaam weer en wat komt dat goed van pas nu wij ons de nieuwe plek eigen maken. Bomen die jarenlang niet gesnoeid werden zijn gekortwiekt, hier en daar hebben we wat ‘jongens en meisjes uit de Riba-tuin’ geplant in een bodem die jarenlang heeft liggen indikken en daardoor uiterst rijk en vruchtbaar is.

Het zuiden

Zoals ik hierboven schreef waren, en zijn we nog steeds, zeer gecharmeerd van Setúbal. Het is een klein en niet zo druk stadje met juweeltjes van oude panden en een indrukwekkende markthal. Het is niet zo’n aangeharkte stad met winkels die je overal ziet. En het heeft een haven en dat is voor ons altijd een pluspunt. Al bij het de eerste keer binnenrijden van Setúbal zagen we ons er wonen ’s winters als het in de Minho koud en nat is. We zagen een interessante accommodatie met een enorm terras in een charmant Frans aandoend complex en dat in hartje centro histórico. Het was een kapperszaakje in ruste, maar oorspronkelijk had het een woonfunctie en dat moest het nu ook weer krijgen en de verkoper had deze ook aangevraagd. Drie maanden na de voorlopige aankoop van het pandje gaf de gemeente deze woonvergunning af, tenminste voor een deel ervan, want er zat nog een kamer bij die we ook hadden aangekocht, maar die hoorde eigenlijk bij een ander perceel en voorlopig was daar nog geen woonvergunning voor, die moesten we zelf aanvragen. Ook Finanças gaf zijn fiat en de overdracht leek elk moment plaats te vinden, maar dat gebeurde toch niet. Na twee maanden niets gehoord te hebben namen we contact op met de advocaat en de makelaar. Laatstgenoemde zei dat het appartementencomplex, conform EU-regels, een VVE moest optuigen (wij hadden hem daar specifiek naar gevraagd en hij had ons toen vreemd aangekeken en de schouders opgehaald, wat zoiets betekende als hoe bedenk je het of dergelijks, tenminste dat was mijn interpretatie, toen). Hoe dan ook, het optuigen van die VVE zou wel enige tijd gaan duren, werd gezegd. Pikant detail: later bleek dat de makelaar inmiddels de studio onder ons appartement had gekocht en hij was dus zelf eigenaar met specifiek eigenbelang geworden. Lang verhaal kort: de VVE kwam er, maar die gaf geen toestemming om de winkel- in een woonfunctie om te zetten en dat was een harde voorwaarde in het voorlopige koopcontract geweest, dus we kregen ons geld terug, maar daar moesten we ruim anderhalf jaar opwachten.

Dat lag trouwens aan onze advocaat. Zij was er kennelijk vanuit gegaan dat de verkoper een redeloze schurk was. Ze stuurde een karrenvracht aan aangetekende en dreigbrieven en startte daarna een juridische procedure op. Op een dag belde ik de eigenaar op, want ik had te elfder ure zijn telefoonnummer van de makelaar gekregen. Hij reageerde uiterst vriendelijk, vroeg om een rekeningnummer en na twee dagen was de aanbetaling, tot op de cent precies, daarop teruggestort.

De advocaat stuurde ons meteen een eindafrekening, die redelijk ‘gepeperd’ was. Dat betekende ook een einde aan onze werkrelatie. Hoe dom ben je en hoe lichtzinnig waren we inderdaad, maar dat is altijd achteraf gezien en gezegd. Wat ik bedoel te zeggen, pas op, niet alle advocaten zijn doortastend.

En daarmee is ons plan om ons elders in het land te vestigen ook meteen van de baan. De Alentejo, waar ik enorm van houd, is prima voor de vakantie, maar het noorden is toch de plek van de toekomst, al is het alleen maar omdat er rust is, en er is water en er zijn kikkers!