Op 25 april 2024 is het vijftig jaar geleden dat in Portugal de Anjerrevolutie het heersende regime verdreef. Vrijheid en democratie werden hersteld. De voorbereidingen voor een groots herdenken van deze gebeurtenissen, met de bijbehorende feesten, zijn in volle gang.
Nationale voorbereidingen
Op de officiële website wordt de viering breed uitgemeten; de voorbereiding begon in 2022 en de feestelijkheden gaan door tot 2026. Elk jaar heeft zijn thema, in het Portugees worden dat de drie D’s:
2024 – Movimento dos Capitães/MFA e Descolonização (beweging van de strijdkrachten en de dekolonisatie)
2025 – Democratização (democratisering)
2026 – Desenvolvimento (ontwikkeling).
De website zegt, en ik parafraseer:
De 50e verjaardag van 25 april is echt een moment om bij stil te staan. Het is geweldig om te denken aan de mensen die destijds tegen de dictatuur hebben gestreden en de democratie hebben opgebouwd. En nu, vijftig jaar later, kunnen we in vrijheid leven dankzij hun inzet. Dat is echt iets om trots op te zijn.
Het is belangrijk dat we deze gebeurtenis vieren en herdenken, zodat we ons bewust blijven van het belang van burgerschap en democratie. We mogen niet vergeten dat de vrijheid die we nu hebben, niet vanzelfsprekend is. In 1974 hebben de kapiteins een programma gepresenteerd met als doelen dekolonisatie, democratisering en ontwikkeling. Dit heeft niet alleen Portugal beïnvloed, maar ook daarbuiten.
Na jaren van strijd in Afrika, heeft het ingrijpen van het leger uiteindelijk geleid tot de onafhankelijkheid van de voormalige koloniën en het begin van de democratisering van Portugal. Dat is echt een prestatie waar we dankbaar voor mogen zijn.
Laten we deze 50e verjaardag aangrijpen om stil te staan bij het belang van vrijheid en democratie. Laten we met trots terugkijken op wat er vijftig jaar geleden is bereikt, en laten we ons inzetten voor de komende vijftig jaar van democratie. Want vrijheid is iets kostbaars, en het is aan ons om ervoor te zorgen dat het behouden blijft.
50 x 2. Waarom keer twee?
De website legt uit waarom: We vieren 50×2, omdat we twee zaken vieren:
50 jaar 25 april, de revolutie die de vrijheid herstelde
en
50 jaar democratie die toen gegarandeerd werd.
Vrijheid en democratie in de politiek zijn eigenlijk twee verschillende dingen. Vrijheid gaat meer over de rechten en vrijheden van individuen, zoals de vrijheid van meningsuiting en godsdienstvrijheid. Democratie daarentegen gaat over hoe burgers betrokken zijn bij het bestuur, bijvoorbeeld door verkiezingen en vertegenwoordiging. Dus eigenlijk zorgt vrijheid ervoor dat mensen hun rechten hebben, terwijl democratie regelt hoe burgers meedoen en beslissingen nemen in het politieke proces.
In de YouTube-clip hierna een, in mijn ogen overdreven positieve, samenvatting van de vooruitgang die in de afgelopen vijftig jaar geboekt werd. Aan het eind komt er wel een waarschuwend woord dat vrijheid en democratie nooit gegarandeerd zijn en krachtig verdedigd moeten worden.
Je mocht veel dingen niet
Een van de ‘geschiedenislessen’ van het comité 50 x 2 bestaat uit het benoemen van elf zaken die Portugezen vóór de Anjerrevolutie niet mochten doen of denken:
Je mocht niet stemmen. Pas na de 25e april bestond er stemrecht voor iedereen boven de 18 jaar.
Je mocht je niet uitspreken. Pas na 25 april kregen de Portugezen de vrijheid van meningsuiting.
Je mocht het niet oneens zijn. Vóór 25 april mocht je geen mening hebben die in strijd was met die van de regering.
Je kon niet vrij reizen. Pas na 25 april was er totale bewegingsvrijheid.
Je kon niet samenkomen. Pas na 25 april bestond er vrijheid van vergadering en vereniging.
Je mocht niet zoenen. Pas na 25 april mocht je op straat zoenen zoals je dat vandaag de dag doet.
Je kon niet genieten van een betaalde vakantie. Pas na 25 april werd het recht op een betaalde vakantie universeel.
Je kon niet dromen over een cursus. Pas na 25 april verankerde de grondwet het recht van burgers op onderwijs.
Je kon jezelf niet verdedigen. Op 25 april werden de fundamentele rechten van de Portugezen hersteld, zoals de toegang tot een rechter.
Je kon beter niet ziek worden. Pas na 25 april werd de Nationale Gezondheidsdienst (SNS) opgericht, die de toegang tot gezondheidszorg voor alle burgers garandeert, ongeacht hun economische en sociale omstandigheden.
Je kon niet Europees zijn. Portugal kon pas na 25 april toetreden tot de toenmalige Europese Economische Gemeenschap, nu de Europese Unie, omdat het een dictatuur was en het vast bleef houden aan zijn koloniën.
Meer lezen?
De krant Público heeft een mooie uitgebreide serie artikelen over de gebeurtenissen rond de 25e april 1974. Je moet alleen maar abonnee zijn of worden. 🙁
Portugal Portal en de Anjerrevolutie
In de afgelopen jaren heeft Portugal Portal verscheidene artikelen gepubliceerd over de gebeurtenissen rondom de 25e april 1974. Hieronder een overzicht.
NB Aanklikken op de titel van een van de onderstaande artikelen geeft je direct dat artikel. Het zorgt ervoor dat dit artikel tijdelijk uit het zicht verdwijnt. Om hier weer terug te komen klik je op het ← (pijl terug-)knopje in je browser.
Als eerste het artikel van Koert Pasveer uit 2023. Koert vertelt in het kort wat er plaatsvond rond die 25e april 1974.
Vorig jaar 25 april verscheen het artikel van Henk Eggens. Hij verhaalt de feestelijkheden van die dag in 2023.
Robert Kruzdlo beschrijft, ook in 2023, hoe hij de revolutie wil meemaken. Het lukt hem om in 1975 naar Portugal te reizen en het nieuwe Portugal met zijn eigen ogen te zien.
Otelo Saraiva de Carvalho was de onbetwiste leider van de militaire operatie op de 24e en de 25e april 1974. Henk Eggens beschrijft zijn rol.
Ook in Amsterdam reikte de lange arm van de geheime dienst van het Salazar-regime. Josephine Eijnthoven herinnert zich hoe een informant haar leven serieus beïnvloedde.
Door de Anjerrevolutie werden aan Portugals overzeese gebiedsdelen een snelle onafhankelijkheid toegezegd. Daaraan voorafgaand ontvluchtten een half miljoen Portugezen Angola en Mozambique. Henk Eggens vertelt erover.
Goed werk Henk. Dank
Wij de bemanning van de Hr. Ms. Limburg D814 van de Koninklijke Marine waren getuigen van de Anjerrevolutie!
Ons schip lag midden in Lissabon, velen van ons waren aan het stappen toen ineens het plein vol stond met tanks. Het was een hele belevenis om dit mee te maken.