Dinosaurussen in Portugal

Een 25 jaar geleden nam ik deel aan een georganiseerde wandeling onder leiding van een bioloog en we bezochten drie voetafdrukken van dino´s, nabij Salir do Porto. De bioloog omlijnde de voetafdrukken met krijt, anders zou ik deze niet herkend hebben. Het was super interessant en heel duidelijk. Het is op die plek dat er in de afgelopen maand juli een prospectie campagne aan de gang was.

Meer voetafdrukken blootgelegd in Salir do Porto

De groep vrijwilligers onder leiding van enkele wetenschappers werkte eerst met schoffels, dan met lepels en daarna met steeds fijnere borstels om de bodem van vegetatie en zand schoon te maken. Er is veel meer gevonden dan verwacht: de talrijke opeenvolgende sporen plus de gevonden fossiele botten gaan ons, na studie, nog veel meer informatie bezorgen. Maar het was hier ondiep water waardoor het achterste deel van de poten, de hielen, niet zichtbaar zijn, dus de dieren zwommen of dreven.. …er zal een 3D model gecreëerd worden plus condities om deze plek te beschermen.

Het oercontinent scheurt uiteen

Dinosaurussen zijn uitgestorven zo’n 65 miljoen jaar terug. De loopsporen die in Portugal ontdekt zijn, dateren van 175 tot 150 miljoen jaar terug, toen er slechts één continent was: het oercontinent. Al het land zat aan elkaar vast, lag in de buurt van de evenaar en rond dat eerste land was er water. De aarde zag er heel anders uit dan nu. Het was overal warm tot heet, en vochtig. In de lage gedeelten groeiden vooral varens, in de hogere gedeelten groeiden vooral coniferen. Portugal grensde aan het huidige Canada en gelijkaardige sporen als die van hier bevinden zich ook aan de Canadese kust. De aarde evolueerde: tectonische platen botsten, veroorzaakten scheuren en de continenten begonnen zich van elkaar af te scheiden. Dit veroorzaakte veranderingen van de zeestromen en werelddelen bleven in alle richtingen uit elkaar drijven. Zuid Amerika en Afrika scheidden zich eerst af, daarna Noord Amerika en Europa en dan Azië en de zuidelijke continenten Het was een zeer langzaam proces en dieren konden nog lange tijd oversteken. Het waterniveau van de zee was veel hoger en dus stroomde het rivierwater met minder kracht..

Hoe bleven de voetafdrukken bewaard?

De reuzendieren liepen in kleimodder dat met zand bedekt raakte, er ging onkruid en struikgewas op groeien, de modder versteende. Door felle regens en erosie verdween de begroeiing en het zand en de afdrukken werden hier zichtbaar vanaf een 40 tal jaar terug. Toen werden ook botten gevonden. Er leefden vele Sauropoden/langnekdino’s: viervoetige planteneters van 25 meter lang en 12 meter hoog, met lange nek en lange staart en een heel klein hoofd. Deze reuzen kwamen overal ter wereld voor. Het waren de grootste dieren die ooit op aarde waren maar ze leefden vreedzaam in grote kudden. Wetenschappers kunnen de tijd waarin een dino leefde schatten door vast te stellen hoe oud het gesteente is waarin de overblijfselen worden gevonden. De namen van de dino’s komen uit het Latijn en Grieks en worden nergens vertaald, zodat er geen vergissingen zijn en overal in de wereld over dezelfde dieren wordt gepraat.

De vindplaatsen in Portugal

Er zijn loopsporen van dinosaurussen op verschillende plaatsen zichtbaar, de meeste dichtbij de kust: de westkust van de Algarve, Sesimbra, de kust van Lourinha, de Serra de Bouro, Salir do Porto, São Martinho do Porto, Famalicão, Serra de Aire e Candeeiros, Ourém, Bárrio…

• Het grote openluchtmuseum van Lourinhã is de moeite van een bezoek zeker waard: het eerste museum dateert van 1984 en was in een klein huisje in het centrum van het stadje: er waren skeletdelen van Sauropodes, Teropodes, en Estegossarideos en Lourinhanosaurus (soort gevonden in Lourinhã). Fossielen van eieren met embryo’s, enig in de wereld, alles gevonden aan het kustgedeelte van Areia Branca tot het Forte Paimogo. Men kan er een aangeduide wandeling doen. Het tweede, actuele museum is het grootste openluchtmuseum van Portugal, met vondsten uit de paleonitische tijd van deze regio: Lourinhã is de hoofdstad van de dinosaurussen. Het museum is educatief en recreatief. Er zijn vier routes en elk ervan correspondeert met een ander tijdperk. Er staan 120 replicas van dinosaurussen op ware grootte, van zowel lopende, zwemmende als vliegende dieren. Er is ook een binnenmuseum met o.a. de tentoonstelling van het eiernest met embryo’s. Er is een laboratorium en een paviljoen met activiteiten. Interessant voor families met kinderen: er is een restaurant/café, er zijn groene zones met pick-nick plaatsen, een speeltuin en een winkel.

• Het Monumento Natural das Pegadas de Dinossáurios (Natuurmonument van de Dinosaurusvoetafdrukken) in de Serra de Aire, nabij Ourém, is een interpretatiecentrum en locatie met lange loopsporen van dinosaurussen van 175 miljoen jaar terug. Er is een wandelcircuit in de voormalige steengroeve. Buiten het centrum, maar in de buurt, zijn nog andere aangeduide wandelingen waar men onderweg voetsporen kan zien.
• In Famalicão, nabij Nazaré, bestaat een aangeduide wandeling van 11 km waar men onderweg twee loopsporen kan waarnemen op de helling van een voormalige steengroeve.
• In São Martinho do Porto is er een aangeduide wandeling van 9 km waar men sporen kan zien van vliegende vogeldino’s die drie tenen met gepunte klauwen hadden en de voorouders waren van onze kalkoenen.

Het einde

De dinosaurussen stierven uit door de oerknal: een reusachtige meteoriet sloeg in op de aarde, ergens in Mexico: stof , rook en bosbranden veranderden het klimaat; vanaf toen waren er seizoenen en de dinosaurussen overleefden de winter niet.