Wat enkele jaren terug voor velen nog een ver-van-ons bed probleem leek, is op korte tijd een confronterende realiteit geworden. Natuurrampen zijn van alle tijden, maar de frequentie en omvang gaat jaarlijks met een exponentiële factor omhoog. De recente branden in Los Angeles hebben ook bij een aantal wereldberoemde sterren het probleem op hun bord gelegd en dit heeft dan toch als voordeel dat wereldwijd plots de bewustwording met een ruk de hoogte is ingejaagd.
De klimaatverandering en de gevolgen
De stijgende zeespiegel met steeds meer bewoonde eilanden die dreigen te verdrinken in de oceanen, langdurige periodes van droogte met risico op woestijnvorming en/of extreme regenval op korte tijd, we worden er van langsom meer en steeds dichter mee geconfronteerd. Het heeft echter lang geduurd eer het begrip ‘klimaatverandering’ algemeen ingang vond en enkelingen snappen het nog steeds niet.
Ver hoeven we het nochtans niet meer te zoeken. Na de overstromingen tengevolge van een zogenoemde waterbom, in de Belgische Vesdervallei in 2021, zagen we de extreme langdurige droogte die vorige jaren de Algarve en een groot stuk Spanje trof en die gevolgd werd door een aantal verwoestende waterbommen. Het leidde ook tot ingrijpende maatregelen in verband met het waterverbruik. Naast Jan met de Pet werden bijvoorbeeld de agrarische en toeristische sector op pijnlijke manier wakker in een andere wereld.
Klimaatvluchtelingen, groeiend probleem
En toch is dit nog allemaal overzichtelijk als we gaan vergelijken met de problemen elders in de wereld. Op het Afrikaanse continent grijpt de woestijnvorming steeds verder om zich heen en de zeespiegel blijft langzaam maar zeker stijgen. In 2014 werden de leden van een gezin op het eiland Tuvalu als eerste officiële klimaatvluchtelingen erkend en kregen een verblijfsvergunning in Nieuw-Zeeland. Ondertussen worden jaarlijks tussen de 20 en 30 miljoen klimaatmigranten geteld. Tegen 2050 zal in Bangladesh 17% van het grondgebied in zee verdwenen zijn, wat op zich al zal leiden tot 20 miljoen vluchtelingen op een nu al overbevolkte oppervlakte. Wereldwijd zal hun aantal naar verwachting tegen dan al in de honderden miljoenen lopen, volgens prognoses van de Wereldbank en de VN.
Erkenning ?
Voor de klimaatmigranten is echter geen enkele officiële vorm van bescherming voorzien, ze vallen immers niet onder de definitie van het vluchtelingenverdrag van Genève uit 1951. Dat spreekt over ongeoorloofde vervolgingen door een overheid die iemand dwingen tot vluchten. Natuurrampen ten gevolge van klimaatverandering hebben echter met geen overheid van doen en treffen mogelijk iedereen wereldwijd. Het is een cynische situatie want globaal genomen wonen de meest getroffen bevolkingsgroepen in de armste regio’s op aarde, precies zij die de minste schuld treft voor de oorzaken van de klimaatveranderingen. Inwoners uit Somalië of India riskeren tot vier keer meer gedwongen te moeten vluchten als klimigrant in vergelijking met ingezetenen uit bijvoorbeeld Zuid-Europa of de VS.
Portugal op de barricades
In februari 2022 was Portugal al een van de eerste landen ter wereld die een Lei de Bases do Clima (Kaderwet voor het Klimaat) stemde, waarin de doelstellingen voor de emissiereductie bij wet werden vastgelegd en de regering verplicht werd tot het nemen van maatregelen in verband met klimaatactie, met het argument “Als het klimaat is veranderd, moeten ook de beleidslijnen eens en voor altijd veranderen”. Ondertussen is het besef gegroeid dat de situatie van de klimaatvluchtelingen uiterst onrechtvaardig is en werd in het parlement de discussie geopend om klimaatmigranten toe te voegen aan de lijst van erkende vluchtelingen. Vier partijen aan de linkerzijde zeggen niet te willen wachten op internationale akkoorden, want de tijd dringt en het extreme weer wacht niet op ons. De realiteit van de eenentwintigste eeuw vereist een aanpassing over de grenzen heen. Men is er zich van bewust dat het probleem op mondiaal niveau dient aangepakt te worden, maar ook dat het land een voortrekkersrol kan spelen, die een en ander in een stroomversnelling kan brengen. Er wordt vergeleken met Nederland, dat in 1981 als eerste homoseksualiteit in de vluchtelingenproblematiek integreerde, wat de druk op andere landen opvoerde om hetzelfde te doen. Het debat in Portugal leverde (nog) geen goedkeuring op. Het voorgestelde wetsontwerp werd afgewezen, maar het debat is geopend en er zijn aanwijzingen dat er op termijn een meerderheid voor te vinden is.
Het zou ook geen politiek zijn als er niet ergens wat eigenbelang komt bij kijken, denk ik dan maar. Portugal zelf wordt met de regelmaat van een klok geconfronteerd met de gevolgen van de klimaatproblematiek. De bosbranden in Pedrógão Grande (2017) waren met 66 doden de dodelijkste ooit in Portugal en kwamen op de elfde plaats op mondiaal vlak. Het is de bedoeling dat slachtoffers die hebben en houden verliezen bij dergelijke calamiteiten in de toekomst recht op bijstand en huisvesting verkrijgen in het kader van een internationale overeenkomst.
Ik sluit graag mijn bijdragen af met een muzikale toets. Pedro Abrunhosa (op hem kom ik terug in een volgende post) maakte het nummer Meu Querido Filho als eerbetoon aan de slachtoffers van Pedrógão Grande en bij uitbreiding alle bosbranden.
Bronnen:
- https://www.publico.pt/2025/01/30/newsletter/azul
- https://www.parlamento.pt/ActividadeParlamentar/Paginas/DetalheIniciativa.aspx?BID=314577
Geef een reactie