Onlangs las ik dat het RIVM (Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu) ernstig waarschuwde voor het eten van particuliere eieren van zogenaamde hobbykippen in Nederland. Nu heb ik in Portugal ook vier kippen lopen. We eten dagelijks een smakelijk eitje. Moet ik me zorgen maken?
De afgelopen jaren is het wereldwijde bewustzijn over PFAS – de zogenoemde ‘forever chemicals’ – sterk toegenomen. Ook in Portugal is PFAS-vervuiling een groeiend milieuprobleem, met gevolgen voor de volksgezondheid en de voedselketen. In dit artikel duik ik specifiek in het risico van PFAS in eieren van hobbykippen, een onderwerp dat in Nederland en België al tot strenge adviezen heeft geleid, maar in Portugal nog onderbelicht is.
Wat is PFAS?
PFAS (Per- en polyfluoralkylstoffen) zijn een groep van duizenden door de mens gemaakte chemicaliën die sinds de jaren vijftig worden gebruikt in talloze industriële en consumentenproducten, van anti-aanbaklagen tot waterafstotende kleding. Hun bijnaam ‘forever chemicals’ danken ze aan hun extreme persistentie: ze breken nauwelijks af in het milieu en hopen zich op in water, bodem, planten, dieren en uiteindelijk ook in mensen.
Gezondheidsrisico’s
PFAS zijn in verband gebracht met een reeks gezondheidsproblemen, waaronder kanker, verstoring van het immuunsysteem, lever- en schildklierproblemen en verminderde vruchtbaarheid. De Europese voedselveiligheidsautoriteit (EFSA) heeft een strenge limiet vastgesteld voor de wekelijkse inname van PFAS via voedsel. Omdat eieren een geconcentreerde bron kunnen zijn, vormt regelmatige consumptie van eieren van hobbykippen in vervuilde gebieden een reëel gezondheidsrisico.
Voor oppervlaktewater zijn de risicogrenzen voor drie types PFAS bijvoorbeeld (uitgedrukt in Part per Trillions (ppt):
0,3 nanogram per liter (ppt) voor PFOA,
7 picogram per liter (ppt) voor PFOS,
10 nanogram per liter (ppt) voor GenX.
(bron RIVM)
Bron legenda PFAS Data Hub
Waarom zijn eieren van hobbykippen zo gevoelig voor PFAS?
Hoewel de meeste aandacht tot nu toe uitgaat naar watervervuiling en landbouwproducten, is het risico op PFAS in eieren van hobbykippen een logisch vervolg. In landen als Nederland en België is aangetoond dat hobbykippen, die vaak buiten scharrelen, PFAS uit de bodem, regenwormen en ander voedsel opnemen, waarna deze stoffen zich ophopen in hun eieren.
Hobbykippen scharrelen vrij rond in tuinen, moestuinen of kleine weilanden. Ze eten bodemdeeltjes, wormen en insecten die PFAS uit hun omgeving hebben opgenomen. Uit Nederlandse en Belgische studies blijkt dat eieren van hobbykippen daardoor veel hogere PFAS-concentraties kunnen bevatten dan commerciële eieren, die meestal afkomstig zijn van kippen die binnen gehouden worden en gecontroleerd voer krijgen.
Belangrijkste bevindingen uit deze studies:
- Op zes van de zeven onderzochte hobbykippenlocaties in Nederland werd de PFAS-norm in eieren overschreden, soms tot vier keer hoger dan toegestaan.
- In Nederland adviseert het RIVM inmiddels om helemaal geen eieren van hobbykippen meer te eten, omdat de bijdrage aan de totale PFAS-inname te groot is geworden.
De situatie in Portugal
Uit recent onderzoek blijkt dat Portugal tot de Europese landen behoort waar voedsel relatief minder vaak met PFAS is besmet. Het kaartje hierboven zou dat kunnen bevestigen, maar … als je niet overal meet, weet je ook niet genoeg. In 2021 werd in 21% van de onderzochte Portugese fruit- en groentestallen PFAS aangetroffen. Ook zijn er inmiddels minstens tien locaties in Portugal waar het water ernstig met PFAS is vervuild, met concentraties tot 3200 ng/l, ver boven de veilige limieten. De grootste zorgen gelden regio’s als Muge (Salvaterra de Magos), Monte da Vinha (Elvas), en Albufeira de Crestuma-Lever (Vila Nova de Gaia).
De website PFAS Data Hub heeft ook een kaart gepubliceerd waar veronderstelde PFAS bronnen getoond worden (presumptive in de Engelstalige website). Daar kun je tot in details zien of de plek waar jij je bevindt mogelijk vervuild is met PFAS.
Bron PFAS Data Hub
Hoewel er in Portugal nog geen grootschalig onderzoek is gedaan naar PFAS in eieren van hobbykippen, zijn de omstandigheden vergelijkbaar met die in Nederland en België.
PFAS zijn aangetroffen in de Portugese bodem, rivieren en landbouwproducten.
Een voorname bron van vervuiling is blusschuim. Dit wordt veel gebruikt door de brandweer. Het schuim bevat PFAS die in de bodem en het grondwater terechtkomen. Industriële activiteiten zijn andere bronnen van vervuiling.
Hobbykippen zijn populair op het platteland en in stedelijke tuinen, waar ze in contact komen met mogelijk vervuilde grond en water. De Portugese overheid erkent het risico van PFAS en werkt aan een verbod op het gebruik van deze stoffen tegen 2026, maar de huidige blootstelling is al zorgwekkend.
Wat kunnen Portugese hobbykippenhouders doen?
- Laat de bodem testen op PFAS als je kippen buiten scharrelen, vooral in de buurt van bekende vervuilde locaties. Navraag leerde me dat deze test me €255 zou kosten.
- Geef kippen zoveel mogelijk schoon voer en water, en beperk het contact met mogelijk vervuilde compost of tuinafval.
- Overweeg het aantal eieren van eigen kippen dat je eet te beperken, zeker als er aanwijzingen zijn voor PFAS in de omgeving.
Conclusie
Het PFAS-probleem in Portugal is urgent en raakt niet alleen water en landbouwproducten, maar potentieel ook eieren van hobbykippen. De gepubliceerde metingen laten zien dat de vervuiling in Portugal duidelijk minder is dan in bijvoorbeeld Nederland en België. Het is zaak dat Portugal niet alleen het gebruik van PFAS versneld terugdringt, maar ook onderzoek doet naar de aanwezigheid van PFAS in particuliere eieren en duidelijke adviezen geeft aan burgers. Alleen zo kan de volksgezondheid effectief worden beschermd tegen deze hardnekkige en schadelijke stoffen.
Persoonlijk blijf ik mijn ovos caseiros voorlopig gewoon eten. Ik denk dat het risico voor ons niet groot is. Onze kippen bevinden zich ver van een industriegebied (volgens het kaartje hierboven) en ze eten voornamelijk ração.
Bedankt voor dit interessante artikel!
Zeer interessant. Wij wonen in het zuiden van de Alentejo, en ik zie dat daar weinig tot geen metingen zijn gedaan, terwijl wij wel onze eigen kippen houden.
Tot welke instantie zou ik mij kunnen wenden om evt een meting te laten uitvoeren op ons land?
Dank alvast,
Hans
Ik ging naar een lokaal laboratorium voor medische analyses (bloed laten prikken, urine laten nakijken, dat soort dingen). De analiste wist me te vertellen waar ik een PFAS test op onze “hobby-eieren” kon laten doen. De prijs van €450 deed me besluiten om dat maar niet te laten doen, zo groot leek me het risico van een PFAS vervuiling in ons geval niet.
Als de kippen in de tuin scharrelen is de kans inderdaad klein dat ze PFAS binnen krijgen. Maar je weet niet wat er in de ração zit. Het kan best dat bij het maken van het voer er bestrijdingsmiddelen zijn gebruikt. Het zit er al snel in, bijvoorbeeld calda bordalesa (kopersulfaat) om de druiven te beschermen tegen schimmel bevat PFAS, terwijl het als biologisch wordt gezien.
Er worden steeds meer dingen
“ontdekt” die slecht zijn voor mensen.
Maar ondertussen worden we steeds ouder.
en ook zieker ,wat men gewoon is gaan vinden ,ongezond oud worden is niet normaal .
Een andere blogkennis had recent in de Achterhoek ook teveel PFOS in haar eieren. Dat kwam nmm redelijk overeen met een meting bij een camping 5km verder, waar een schuimblusfeest is gehouden. PFOS komt vooral in blusschuim voor. Volgens mij gaat een dergelijke vervuiling door de lucht. Bijvoorbeeld dat het zich hecht aan stof en dat dat een stuk verder neer kan slaan. Als dat zo is, dan lijkt het me wel een idee om kippen onder golfplaten te houden. In het nieuwe blusschuim zit het niet meer. Blusschuim was vooral een probleem bij oefenterreintjes van de brandweer en die waren op enorm veel plaatsen. In Nederland zijn op die manier 400 plekken vastgesteld waar teveel PFAS/PFOS was.
Ik begrijp dat er meerdere manieren zijn waarop PFAS uit brandschuim zich in de natuur verspreidt. Hier zijn de belangrijkste oorzaken:
Grond- en waterverontreiniging: PFAS-houdend blusschuim wordt vaak gebruikt bij industriële branden en op oefenterreinen van de brandweer.
Het schuim kan in de bodem en het grondwater sijpelen, waardoor het zich verspreidt naar drinkwaterbronnen.
Luchtverspreiding en neerslag: Bij het blussen van branden kunnen PFAS-deeltjes in de lucht komen en later neerslaan op de grond of in waterlichamen.
Afvalwater en lozingen: Na gebruik wordt bluswater vaak afgevoerd naar riolen of waterwegen, waardoor PFAS zich verder verspreidt in het milieu.
Oefenterreinen en langdurige blootstelling: Brandweeroefenterreinen behoren tot de meest vervuilde locaties, omdat PFAS jarenlang in de bodem blijft zitten.
Dank, verhelderend artikel.
Dank voor het delen van deze feiten uit onderzoek!
Los van de PFAS
Ook om haar pluimvee het beste voer te geven, vertelde de eigenares van de biodynamische tuin hier op Porto Santo, dat zij ‘schoon’ voer bestelt bij een leverancier in Lissabon.
Uit De Volkskrant van 3 juli 2025:
Iedere Nederlander heeft te veel pfas in zijn bloed, blijkt uit eerste landelijke onderzoek. Hoe erg is dat?
Iedere Nederlander heeft pfas in zijn bloed, en vrijwel altijd in een dermate hoge dosis dat het effecten op de gezondheid kán hebben. Dit blijkt uit het eerste landelijke onderzoek naar pfas in het bloed.