Portugal en de 5%-NAVO-verplichting

Portugal bevindt zich in een strategisch dilemma binnen de NAVO-discussie over het verhogen van het defensiebudget tot 5% van het bruto binnenlands product (BBP). Terwijl de NAVO-landen zich vrijwel unaniem achter deze verhoging scharen, heeft Portugal historisch gezien moeite gehad om zelfs de 2%-drempel te halen.

Portugal heeft zich gecommitteerd aan een gefaseerde verhoging van de defensie-uitgaven, waarbij het land eerst 3,5% van het BBP zal uitgeven aan militaire uitgaven en vervolgens 1,5% in infrastructuur. Dit betekent dat Portugal niet alleen zijn militaire capaciteiten moet versterken, maar ook moet investeren in strategische infrastructuur zoals wegen, havens en luchthavens die een dubbele functie kunnen vervullen in tijden van crisis.

Uitdagingen en politieke weerstand

Ondanks deze toezeggingen blijft Portugal achter bij andere NAVO-landen. In 2024 gaf het land slechts 1,46% van het BBP uit in defensie, waarbij het grootste deel naar personeelskosten ging. Dit betekent dat Portugal een structureel gat heeft van ongeveer €1,3 miljard sinds 2014.

Politiek gezien is er verdeeldheid over hoe deze verhoging gefinancierd moet worden. De Portugese regering heeft de Europese Commissie gevraagd om een fiscale uitzondering toe te staan, zodat defensiegerelateerde uitgaven tot 1,5% van het BBP niet worden meegeteld in de begrotingslimieten. Dit zou Portugal meer ruimte geven om de NAVO-doelstellingen te halen zonder de nationale begroting te zwaar te belasten.

Geopolitieke implicaties

Portugal’s positie binnen de NAVO is historisch sterk, als een van de oprichters van het bondgenootschap. Echter, de dreiging vanuit Rusland wordt in Portugal, net als in Spanje, minder acuut gevoeld dan in Oost-Europese landen zoals Polen en de Baltische staten. Dit heeft geleid tot politieke aarzeling over de noodzaak van een snelle verhoging van het defensiebudget.

Toch is de druk vanuit NAVO-leiders, met name de Verenigde Staten, groot. De Amerikaanse minister van Defensie heeft benadrukt dat landen geen vage beloftes kunnen maken zoals in 2014, maar concrete stappen moeten zetten om hun defensiecapaciteiten te versterken.

Wat vinden de drie grootste politieke partijen?

De drie grootste Portugese partijen—PSD, Chega en PS — hebben verschillende standpunten over de verhoging van het defensiebudget tot 5% van het BBP.

PSD (Partido Social Democrata): De huidige regering onder leiding van Luís Montenegro heeft aangekondigd dat Portugal de 2%-doelstelling voor defensie-uitgaven mogelijk al in 2025 zal halen. PSD benadrukt dat deze verhoging geleidelijk moet gebeuren zonder de sociale functies of het begrotingsevenwicht in gevaar te brengen. De partij lijkt terughoudend over een directe verhoging naar 5%, maar wil wel een gefaseerde aanpak bespreken binnen de NAVO.

Chega: Chega heeft zich uitgesproken voor een snellere verhoging van het defensiebudget en pleit voor een krachtigere militaire aanwezigheid binnen de NAVO. De partij ziet een grotere defensie-uitgave als een noodzakelijke investering in nationale veiligheid en geopolitieke invloed. Chega heeft in eerdere debatten aangegeven dat Portugal zich niet kan veroorloven om achter te blijven bij andere NAVO-landen.

PS (Partido Socialista): De PS heeft zich kritisch uitgelaten over een abrupte verhoging van het defensiebudget. De partij benadrukt dat sociale uitgaven en economische stabiliteit prioriteit moeten blijven houden. Hoewel PS erkent dat Portugal zijn NAVO-verplichtingen moet nakomen, pleit de partij voor een meer gebalanceerde benadering, waarbij uitgaven voor defensie niet ten koste gaan van andere essentiële sectoren.

Conclusie

Portugal erkent de noodzaak van verhoogde defensie-inspanningen binnen het NAVO-kader, maar een sprong naar 5% van het BBP wordt gezien als een zeer zware, zo niet onhaalbare opdracht op korte termijn. Lissabon zal inzetten op Europese solidariteit, gefaseerde verhogingen en het behoud van budgettaire en sociale evenwichten, terwijl het zijn Atlantische engagement blijft benadrukken. De discussie over de 5%-norm zal dan ook gepaard gaan met stevige politieke, economische en maatschappelijke debatten binnen Portugal.

De komende maanden zullen cruciaal zijn voor de ontwikkeling van de standpunten van de voornaamste politieke partijen. PSD lijkt een voorzichtige koers te varen, terwijl Chega aandringt op snellere actie en PS blijft hameren op sociale prioriteiten. De NAVO-top en de definitieve begrotingsbesprekingen zullen bepalen hoe Portugal zijn defensiebudget daadwerkelijk zal aanpassen.