Als je op 12 oktober 2025 gaat stemmen bij de Portugese gemeentelijke verkiezingen, bedenk dan dat tactisch stemmen doorslaggevend kan zijn. Juist in de gemeente.
Gekozen burgemeester en vereadores
Helaas pakt de gemeentelijke democratie minder democratisch uit dan de nationale, merkwaardig genoeg omdat burgemeester en vereadores (wethouders/schepenen) direct gekozen worden. Dat klinkt niet logisch, maar het is een gevolg van de praktische invulling.
De ministerraad (waaronder de minister-president) wordt niet rechtstreeks gekozen maar samengesteld na coalitie-overleg in het parlement, en benoemd door de president (die een flinke vinger in de pap heeft). De minister-president wordt dus niet rechtstreeks gekozen, maar alle 308 Portugese burgemeesters wel. En in diezelfde verkiezing ook alle vereadores.
Daardoor haalde bijvoorbeeld in 2021 in de gemeente Albufeira de PSD met slechts 32% van de stemmen de volledige macht binnen. Ze levert met die 32% de burgemeester en twee vereadores. Er zijn weliswaar nog twee vereadores van andere partijen, maar die hebben geen portefeuilles en zitten er dus voor spek en bonen bij. Iedere collegestemming verliezen ze. Natuurlijk is er altijd nog de gemeenteraad die op de rem kan trappen, maar in de dagdagelijkse praktijk regeert één partij. Op basis van 32% van de stemmen. Deze situatie doet zich in veel gemeenten voor.
Door dit systeem van rechtstreeks kiezen en zetelverdeling gaat in veel gevallen één partij er met de buit vandoor. Dus helaas: stemmen op kleine partijen heeft weinig zin, en zelfs bij de keuze tussen de grote partijen is het goed nadenken.
Heel praktisch gesproken: als je wilt voorkomen dat een belangrijke kandidaat burgemeester wordt, dan moet je stemmen op diens directe concurrent, ook al is die wellicht niet jouw persoonlijke favoriet.
De presidentsverkiezingen verlopen een stuk eerlijker. Om president te worden moet je ten minste de helft van de uitgebrachte stemmen krijgen. Zeker als er veel kandidaten zijn, is er een goede kans dat niemand de helft van de stemmen haalt. Er wordt dan een tweede stemronde gehouden met alleen de twee hoogst geëindigde kandidaten. Daardoor heeft de kiezer een kans om een ongewenste kandidaat buiten boord te houden. Bij de burgemeestersverkiezingen bestaat die mogelijkheid niet.
Drie stemmen uitbrengen
Let op: je stemt drie keer op 12 oktober. Voor de gemeenteraad, voor het gemeentebestuur, en voor het bestuur van de junta de freguesia.
Je stem voor de gemeenteraad wordt wel redelijk democratisch verdeeld, en een stem op een kleinere partij kan dus leiden tot een gemeenteraad met diversiteit.
Maar bij je stem voor de president van de junta de freguesia, geldt hetzelfde als bij je stem voor de president van de câmara: de grootste partij gaat het straks vier jaar voor het zeggen hebben. Nu wordt er op junta-niveau niet zo heel erg veel besloten, de deelgemeenten zijn vooral heel erg praktisch en uitvoerend.
Maar qua regelgeving en uitvoering van regelgeving is de gemeente van cruciaal belang. De gemeente kan landelijk beleid maken of breken. Daarom moet je een tactische stem echt overwegen.
In onze Kort maar Krachtig Juli 2025 schreven we al wie mag stemmen bij de gemeentelijke verkiezingen: iedere EU-burger die in Portugal woont (residentie heeft) mag stemmen bij de gemeentelijke verkiezingen. Er is geen minimumtermijn van residentie. Het enige wat je moet doen is je inschrijven in het kiesregister bij je lokale junta. Dat doe je met een geldig identiteitsbewijs en een bewijs van residentie. Als je al eerder in Portugal hebt gestemd voor de gemeente of voor het Europese parlement, dan hoef je je niet opnieuw in te schrijven.
Geef een reactie