• Spring naar de hoofdnavigatie
  • Door naar de hoofd inhoud
  • Spring naar de eerste sidebar
  • Spring naar de voettekst
Portugal Portal

Portugal Portal

Informatie over wonen, werken en genieten in Portugal

  • Wonen & Werken
  • Natuur & Ontspanning
  • Eten & Drinken
  • Cultuur & Maatschappij

Fado in de kerk voor de armen

Door Jule Hinrichs 1 reactie
Gepubliceerd op 5 oktober 2021

De universiteitsstad Coimbra heeft twee zeer oude en beroemde kerken. Halverwege het steile stuk van het stadscentrum naar de universiteit op de heuvel staat de Sé Velha, of kortweg de Sé. Dit is de kathedraal van Coimbra en Velha is eraan toegevoegd omdat er eeuwen later iets verderop in de stad een nieuwe Sé is gebouwd. De andere kerk, die ik zelf de mooiste vind, is de Igreja de Santa Cruz.

De Santa Cruz is in zijn huidige vorm een betrekkelijk kleine, elegante kerk aan het eind van de centrale winkelstraat van Coimbra. Als ik in Coimbra ben, ga ik altijd even langs de Santa Cruz en ook naar het café, of koffiehuis er direct naast.

Dom Afonso Henriques

Zowel de Sé als de Santa Cruz vinden hun oorsprong in de onafhankelijkheidsstrijd van Portugal, in de twaalfde eeuw. De Sé is gebouwd snel na de verovering van Lissabon op de Moorse bezetters. Vrijwel tegelijkertijd begon in Lissabon de bouw van een in hoge mate vergelijkbare Sé. Dom Afonso Henriques, de eerste koning en stichter van het land, gaf de opdracht voor de beide Sé’s. Nog niet zeker van de definitieve nederlaag van de Moren, werd gekozen voor een zware, bijna lompe constructie, zodat de Moren de Se’s niet makkelijk zouden kunnen heroveren.

Igreja de Santa Cruz met rechts het Café Santa Cruz. Foto Jule Hinrichs

Nog ouder dan de Sé

De Igreja de Santa Cruz is eigenlijk de kerk van de hoop, de verwachting. De bouw ervan was al begonnen nog voordat Portugal een autonome staat was, enkele jaren voordat Afonso Henriques Lissabon in handen had. De oorspronkelijke Santa Cruz was een een mosteiro. Afonso Henriques beschouwde het als ‘zijn klooster’. De Santa Cruz is zijn laatste rustplaats.

Praalgraf van de eerste Portugese koning, Afonso Henriques. Foto Jule Hinrichs

Van het oorspronkelijke klooster is trouwens niets over gebleven. De huidige kerk stamt uit het begin van de 16e eeuw, de jaren dat Portugal onder Dom Manuel een zeevarende grootmacht was en de financiële middelen onbeperkt leken dankzij de zeer lucratieve expedities naar Azië. Manuel liet in het oude complex van Santa Cruz een aparte kerk bouwen met verblijven voor monniken en een kloostergang. De stijl van die kloostergang is uit de tijd van Manuel. Deze manueline stijl is direct te herkennen door de vele sierlijke elementen en pilaren als lianen. In opdracht van Manuel werden de stoffelijke resten van Dom Afonso Henriques en ook van zijn zoon en opvolger, koning Dom Sancho, verplaatst naar een praalgraf midden in de kerk.

Wapen van Portugal

Bij een bezoek aan de Santa Cruz vraag ik me altijd af hoe de kerk er na de grondige reconstructie uit moet hebben gezien. Van de bijna liefelijke zacht-stenen witte façade is veel uitgesleten. Soms zie je slechts enige basale resten van wat een menselijke figuur moet zijn geweest. De kerk zelf is en blijft schitterend, met de karakteristieke blauwwitte tegeltableaus, de uiterst verfijnde stenen preekstoel, de sacristie met de antieke schilderijen. In het gewelf van de kloostergang is steeds weer het wapen van Portugal terug te vinden.

Gewelf van de kloostergang met wapen van Portugal. Foto Jule Hinrichs
Stenen preekstoel. Foto Jule Hinrichs

Tijdens mijn eerste bezoek aan de Santa Cruz in 1980 verdiende een pater wat bij door me het koor te laten zien, helemaal voor in de kerk enigszins aan het oog onttrokken boven een verlaagd deel van het gewelf. In latere jaren was het telkens niet mogelijk het koor te bezichtigen en kon ik me slechts herinneren die ene keer van het koor onder de indruk te zijn geweest. Bij een bezoek dit jaar bleek het weer toegankelijk en het is al goud dat er blinkt. Tegenover elkaar staan de rijen met zitplaatsen voor de koorleden. Het is rijk voorzien van ornamenten en het houtwerk erboven volledig verguld. Met natuurlijk de bekende Portugese symbolen, zoals de bollende zeilen van een korvet.

Detail van het koor. Foto Jule Hinrichs

Café Santa Cruz

Tijdens een bezoek aan Coimbra en de Santa Cruz is het voor mij vanzelfsprekend dat ik wat ga drinken in het Café Santa Cruz. Het zit aan de rechterzijde direct naast de kerk. Je kunt er buiten op een terras zitten aan het plein voor de ingang van de kerk, maar ik zit graag binnen. Het is een prachtig stijlvol, ouderwets café, met karakteristieke kleine vierkante tafels en stoelen met koperbeslag. Veel van de charme ontstaat door het effect van het hoge gewelf, waardoor het een ruim en groots opgezet café oogt. Het valt me op dat de vorm van het zogenaamde stergewelf met rondingen, die door knoopvormen met elkaar verboden zijn, sterk doet denken aan het gewelf van de kerk zelf. Het doet vermoeden dat de ruimte waarin het café is gevestigd ‘sinds 1923’ ooit een functie voor de kerk of het kloostercomplex vervulde.

Kerk voor de armen

Wat blijkt? Deze ruimte deed enkele eeuwen dienst als kerk voor de armen. In de standenmaatschappij van weleer waren de minder bedeelden aangewezen op een ‘inferieure’ ruimte. Begin 19e eeuw, toen de liberalen aan de touwtjes gingen trekken, werd de kerk voor armen overbodig. Iedereen kon terecht in de ‘echte’ kerk. De armenkerk ging dienst doen als café en in 1923 is het huidige café gesticht. Op een website over historische cafés lees ik dat in universiteitsstad Coimbra het Café Santa Cruz de reputatie verwierf een gelegenheid voor intellectuelen te zijn.

Fado in de kerk van de armen. Foto Jule Hinrichs

Dit laatste neem ik zo aan. De mensen die tweehonderd meter verderop rondhangen in de door leegstand geteisterde straten van de buurt waar ooit zoveel winkels waren, zul je in het huidige statige café niet aantreffen.

Fado

Maar de traditionele en diepgevoelde klanken van de emotie klinken er nog. Afgelopen zomer waren er twee keer per dag fadoconcerten in het café. Mijn vrouw en ik zijn er twee avonden achter elkaar geweest. De eerste keer spontaan en dan moet je genoegen nemen met een tafeltje achterin, de volgende avond zaten we voorin aan een gereserveerde tafel. In een dergelijke ambiance ben je weer helemaal in Portugal.

« Zoek het maar uit!
Parels van wandelingen in West-Algarve »

Categorie: Cultuur & Maatschappij, Eten & Drinken, Geschiedenis, Volksgebruiken Trefwoorden: Café Santa Cruz, Coimbra, fado, Igreja de Santa Cruz, manueline

Over Jule Hinrichs

Jule Hinrichs schreef De Witte Stad, het verhaal van Lissabon, het verhaal van Lissabon, dat in mei 2018 verscheen bij uitgeverij Balans. Hij beschrijft de rijke geschiedenis van Lissabon, met de Romeinse en Moorse overheersing, de welvaart dankzij de expedities naar Azië, de alles verwoestende aardbeving van 1755 en de snelle groei van de stad vanaf het eind van de negentiende eeuw. Hinrichs studeerde economie in Rotterdam en is sinds 1984 redacteur van Het Financieele Dagblad.

Lees Interacties

Reacties

  1. Marga De Groot-Stevens zegt

    10 oktober 2021 om 08:07

    Mooi verhaal en in een fijne leestaal geschreven. Altijd interessant de geschiedenis van gebouwen.

    Beantwoorden

Geef een reactie Reactie annuleren

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Ook leuk om te lezen

Het Portugese huis
Poster van een fado gitarist achter een raam in Lissabon
De gasman als fadotalent
Over smaakexplosies

Primaire Sidebar

Schrijf je in voor de nieuwsbrief

en ontvang elke week gratis de nieuwste artikelen over Portugal in je mailbox.

Aanmelden

Zoek je iets?

Onze sponsoren

Bekijk de sponsoren

Trefwoorden

accommodatie Alentejo Algarve Aveiro Beiras boeken boekrecensie Coimbra column Corona cultuur dagboek dieren economie emigratie emigreren fado feest gastronomie geloof geschiedenis kunst land Lissabon literatuur milieu muziek natuurpark Noord-Portugal Portugal recept reizen steden taal taalweetjes Tavira toerisme traditie Trás-os-Montes vakantie verbouwen volksgebruiken wandelen werken wijn

Recente reacties

  • Dominique Gal op Uit het rijke Romeinse verleden  : “Begin 2000 werd in Elvas, ik denk rond São Vicente, door een boer een grote Romeinse villa ontdekt. Een heel…”
  • Josephine Eijnthoven op Uit het rijke Romeinse verleden  : “Wat een leuke ervaring! Het is me gegarandeerd door een suppoost in het museum van Rabacal dat tegen eind van…”
  • Albert van den Berg op Uit het rijke Romeinse verleden  : “Ik ben hier vorig jaar mei binnen geweest. Ik reed er langs en was nieuwsgierig wat het was, een vriendelijk…”
  • Arlette op Stoelnummers in de Portugese trein, een verklaring.: “Dank voor de explcatie van de stoelnummers. Al jarenlang mijn hoofd over gebroken. Over de huisnummers : Pas sinds kort…”
  • JPJ Schildt op Stoelnummers in de Portugese trein, een verklaring.: “Ik vermoed dat de huisnummering gewoon de volgorde van bouwen is geweest. In Nederland krijgt het tussengebouwde huis een letter…”

Footer

  • Home
  • Over Portugal Portal
  • Alle artikelen
  • Archief
  • Schrijvers
  • Privacy
  • Cookie policy
  • Contact

Schrijf je in voor de nieuwsbrief

en ontvang elke week gratis de nieuwste artikelen over Portugal in je mailbox.

Aanmelden

Portugal Portal

Meer informatie over Portugal Portal

mailportugalportal@gmail.com

  • E-mail
  • Facebook
  • Instagram

© 2023 Copyright Portugal Portal 2023

Beheer cookie toestemming
Om deze website goed te laten werken, te optimaliseren en personaliseren en content van social media te kunnen tonen worden cookies geplaatst.
Functioneel Altijd actief
The technical storage or access is strictly necessary for the legitimate purpose of enabling the use of a specific service explicitly requested by the subscriber or user, or for the sole purpose of carrying out the transmission of a communication over an electronic communications network.
Preferences
The technical storage or access is necessary for the legitimate purpose of storing preferences that are not requested by the subscriber or user.
Statistieken
The technical storage or access that is used exclusively for statistical purposes. The technical storage or access that is used exclusively for anonymous statistical purposes. Without a subpoena, voluntary compliance on the part of your Internet Service Provider, or additional records from a third party, information stored or retrieved for this purpose alone cannot usually be used to identify you.
Marketing
The technical storage or access is required to create user profiles to send advertising, or to track the user on a website or across several websites for similar marketing purposes.
Beheer opties Beheer diensten Beheer leveranciers Lees meer over deze doeleinden
Zelf instellen
{title} {title} {title}