Hartig

Van doelloosheid gaan je schouders hangen. Die gedachte stimuleerde mij tot ogenblikkelijk eropuit trekken. Beland bij de Spaanse grens, ondergedompeld in het plattelandsleven. Waar diep verscholen dorpjes voor zich spreken in een vergeten wereld.

Op verkenning door verlaten negorijen, langs fluisterstille steegjes en sloppen die boekdelen vullen.

Bevlieging

Tja, toch maar weer een stukje tekst ingeleverd. Schoorvoetend, zoals met alles vanwege mijn irritantste karaktertrek. De gedachte ‘misschien is ’t niks’ kwam plotseling bovendrijven. Dat gekeuvel over Alentjaanse uitstapjes. Vast niet de moeite waard om te lezen. Zat luitjes die het stukken beter kunnen.

Wat te denken van doorgewinterde publicisten, alsof ze plechtstatig een exclusieve wijn inschenken. Kom op, begeesterd door cultuurverschijnselen met een mengeling van Spaans en Portugees erfgoed. Niemand in Estremoz heeft haast; het leven voltrekt zich in traag tempo. Onderweg langs uitgestrekte einders vergezeld door landelijke geluiden.

Achtergrondmuziek, een symfonie van koebellen tot hanengekraai en hondengeblaf. Koebellen, wie associeert ze niet met Zwitserland. Laat bewoners van Alentejo dat niet horen. Hier lopen geiten, schapen en koeien rond met een ‘chocalho’ om hun nekken. Vakkundig gemaakt door eenvoudige handwerkslieden (chocalheiros).

Jaren terug bezochten wij dit sfeervolle middeleeuwse stadje. Voor herhaling vatbaar, dus vandaag dunnetjes over. Mijn hoofd zit vol van een ontmoeting met onbekenden en flarden van dialogen. Vandaar die schrijfdrang opgewekt bij dit nogal wankelmoedig tiepje. Zeur niet zo, overtuig ik mijzelf, de weifelaanval alweer te boven. Aangemoedigd door een van mijn trouwste lezers.

Frappant

Hoog torent het dorpje uit boven de uitgestrekte Alentejo. Op een 425 meter heuveltop oprijzend uit Serra d’Ossa. Een landstreek bekend door marmergroeven nabij Estremoz en rond Borba.

Het plaatselijke kasteel Pousada da Rainha Santa Isabel vormt Estremoz’ nationaal erfgoed. Een luxe hotel, helaas gesloten voor bezichtiging om onbekende redenen. Even aansterken dan maar bij ‘A Cadeia Quinhentista’. Voor een verkwikkende ‘meia de leite’, geserveerd op het miniterras.

Tongbrekend is die naam. A-kadije-kien-en-tieste. Ooit een middeleeuwse gevangenis uit de 16e eeuw, schitterend gerenoveerd én in bedrijf. Want met niets te vergelijken is de stilte die overheerst in de vervallen huizen. Genoeg in de oude bovenstad waar veel bewoners zijn vertrokken en met hen de alledaagse geluiden. 

Onderhoudend

Onze gastvrouw van ‘De zestiende-eeuwse keten’, veegt haastig wat vogelpoep van het stalen terrasmeubilair. Om lekker te zitten legt ze snel kussens op de stoelen. Binnen klinkt dramatisch aanzwellende muziek, opgezet voor een perfecte sfeer. Geestdriftig vertelt de deftige Britse over de historie van het monument. Lang van stof en praatgraag alsof ze lijdt aan lipdiarree. Afgeleid door haar aangeplakte wimpers, die op en neergaan onder het spreken. 

Als een op hol geslagen zonwering. Muzikaal begeleid verschijnen ze voor mijn geestesoog, vuil en verloederd gehuld in smerige lompen. De gevangenen kreunend en steunend in hun cellen. Vrouwen beneden en de mannen boven. Bij nacht en ontij eertijds een luguber oord. Opgesloten in de toren voor hun boetedoening, waar tegenwoordig de bar is gevestigd. Onvoorstelbaar zelfs in je ergste nachtmerrie. Tegenwoordig een fenomenaal uitzichtpunt over de omgeving. 

Een kleine snikhete ruimte, zongestoofd als in een orchideeënkas. De beschuttende takken van de jacaranda lijken op de bogen van een kathedraal. Enigszins bedrieglijk omdat de staalblauwe hemel erdoor heen priemt. Hoe aanlokkelijk om hier te blijven hangen, op te gaan in het landschap om ermee te versmelten. Totdat de wind over ons komt met een droge, hete, wrede ademtocht. Die een geur meevoert in een zweem van potloodslijpsel, ranzige boter en mest, vergezeld van een bevreemdend voorval.

Raadselachtig

Ertoe aangezet door dat petje waarop wat kleingeld ligt uitgestrooid. Op een muurtje bij de Intermarché in de benedenstad. Waarop een redelijk verzorgd uitziende man zit. Eerder al zag ik hem daar rondhangen, in de middaghitte. Achter twee bruine ogen met dikke wimpers schemert een onuitgesproken vraag die niet wordt gesteld. 

Geen onbekende bij de supermarktbezoekers, die om hem heen lopen alsof hij een gat is in de stoep. Een oude vrouw die passeert vertrekt haar dikke lippen met een grimas van afkeuring, in de vorm van gekromde komma’s. Bij een nauwkeuriger oogopslag snap ik waarom. De man lijdt kennelijk geen honger, want hij rookt kant-en-klare sigaretten en veroorlooft zich een mobiele telefoon.

Wie desondanks vrijgevig is houdt het systeem in stand. Wie weigert te geven aan een (werkelijk) behoeftige maakt zich er makkelijk van af. In tweestrijd  over een kleine gift die een ‘rijke’ toerist nauwelijks zal missen. Tja, netelig vraagstuk, mompel ik hoofdschuddend in mijzelf. A-kadije-kien-en-tieste, alsof een Japanse smaaksensatie umami over je tong rolt. Letterlijk vertaald: hartig.