De Serra d’Arga is een gebergte in Noord-Portugal. Het is een fascinerend gebied waar het gonst van de legendes over heiligen, kippen, steriele vrouwen en de liefde. De naam komt van de Griekse kolonisten, die zich in vroegere tijden in deze Serra zouden hebben gevestigd. De Grieken noemen wit of wit licht arga. Het reflecterende witte licht van de maan op de bergen. Er wordt ook wel gezegd dat Arga is afgeleid van de Argonauten, die hier voet aan wal zouden hebben gezet tijdens hun zoektocht naar het Gulden Vlies.
Met vrienden en ander bezoek uit Nederland gaan we geheid lunchen bij het restaurant van Jaime in Covas. Vanuit Âncora rijden we via Soutelo zo in de armen van de A28. Kort daarop nemen we de afslag bij Dem en rijden daarna via het Mosteiro de São João over de Serra d’Arga naar het restaurant. In het voorjaar bloeit de brem, het is dan één grote gele massa. In de winter kan het op een maanlandschap lijken: gigantische blokken graniet liggen en passant uitgestrooid met vaak daarin, erop of ertussen restanten van bouwsels.
Sinds de prehistorie doet men aan mijnbouw. Net zoals de meeste bergen in (Noord) Portugal, bestaat dit massief uit granieten ontsluitingen afkomstig van plutonische stollingsgesteenten met een grote verscheidenheid aan ertsen en minerale afzettingen. In de mijnen bij Covas werd vroeger voornamelijk wolfraam gedolven, dat gebruikt werd voor de bewapeningsindustrie tijdens de Tweede Wereldoorlog en de koloniale oorlogen. In 2008 zijn de mijnen voorgoed gesloten.
‘s Winters eten we bij Jaime met onze jassen aan in een koude en donkere ruimte met muren vol foto’s en schilderijtjes. Maar zodra de zon schijnt eten we op het terras en jé man, dat voelt als vakantie. Kip, omelet en sla zijn meer dan lekker. De zelf gemaakte vinho verde is uitstekend.
Ons bezoek kijkt hun ogen uit in as Argas. Je ziet in het zwart geklede oude vrouwtjes diep gebogen onder een zware lading takken, er lopen paarden in het wild, de magische sfeer van een eenzaam klooster in het dal, de granietblokken en de ruïnes in de tijdloze leegte van dit oude land, dat dateert van voor de eerste ijstijd.
Feestklooster
Eind augustus zie je in dit gewoonlijk eenzame en verlaten gebergte opeens tenten en campers verschijnen in de directe omgeving van het klooster van São João de Arga. En nee, het gaat niet om een tijdelijk onderkomen van wetenschappers of natuurfreaks, want het is een plek voor feestbeesten, die op de eerste rang willen zitten.
Elk jaar vieren – in de nacht van 28 op 29 augustus – tienduizenden jongeren, veertigers, vijftigers en senioren, hier een gigantisch feest. De religieuze ceremoniën van deze populaire traditionele bedevaart trekken van heinde en verre pelgrims aan. Maar laten we wel wezen, de meeste bezoekers komen voor het feest. De muziek, het eten (gevulde worstjes met zoete rijst) en vooral voor de “chiripiti”, een mengsel van lokale honing met aguardente, een gevaarlijke combinatie. Iedereen wordt dronken. Dit “feestklooster” is het belangrijkste middeleeuwse gebouw van de Serra d’Arga en dit jaarlijkse “gekkenhuis” is een belangrijke bron van inkomsten voor het dorp.
Ontvolking
In de vorige eeuw werden de akkers hier intensief begraasd, ook werd het land zwaar ontbost door houtkap voor de bouw van schepen. In 1940 begon men serieuze maatregelen tegen deze roofbouw te nemen, door onder andere de invoering van de Estado Novo het Plan van Bosschikking, dat braakliggende gronden en pastorale activiteiten verbood. Door deze maatregelen begon de ontvolking en een run naar daar waar werk is.
Na de Anjerrevolutie maakte de Serra d’Arga, net als overal in Portugal, een periode van sterke industrialisatie door, waardoor er nog meer mensen vertrokken op zoek naar betere levensomstandigheden. Zonder boeren, vee en mest raakten de bossen verwaarloosd, de bomen gingen dood en er ontstonden branden. Er werd niet herbebost en de door vuur verwoeste terreinen liet men braak liggen.
Gelukkig is die tijd veranderd, de lokale overheid is daadkrachtiger en gemotiveerd. De bevoegdheden zijn gedelegeerd en er is met de Forest Services onderhandeld over het medebeheer van ongeveer 800 hectare braakliggend terrein. Gemeenten zijn begonnen om investeerders aan te trekken en er zijn inmiddels tweehonderd hectare kastanjebomen geplant door vaak jonge boeren uit Covas. Er zijn beleggers die bosbessen willen planten en anderen gaan wijngaarden aanleggen. Deze initiatieven geven een boost aan de werkgelegenheid.
Natuurreservaat
De Serra d’Arga bestaat uit een zevental parochies: Montaria, Dem, Covas, Cerguido, São João d’Arga, Arga de Baixo en Arga de Cima. In de laatste drie gehuchtjes samen wonen slechts 175 ouderen. Er is een parttime parochiebestuurder en in deeltijd werkende supermarkt, bakker, visboer en café. Er zijn kinderen noch scholen. De belangrijkste bron van inkomsten is de landbouw (wijn, aardappelen, bonen en maïs).
De Serra d’Arga is een van de belangrijkste natuurgebieden van het Portugese vasteland. Dit massief tussen de rivieren de Coura en de Lima ligt hemelsbreed zo’n tien kilometer uit de kust. De totale oppervlakte is ongeveer 4500 ha en op het hoogste punt (900 m) staat het heiligdom Nossa Senhora do Minho, dé plek van de beroemde Minhota-bedevaart en ook een druk bezocht bedehuis door de Santiago de Compostela pelgrims. Vanaf hier heb je een spectaculair uitzicht over de oceaan, de rivieren de Lima en de Minho, de stadjes Ponte de Lima, Caminha, Viana do Castelo en de Spaanse nederzettingen in Galicië.
Het massief ligt op slechts een uur afstand van Porto en van Vigo. Vreemd genoeg is dit gebied nog niet door hordes toeristen ontdekt, maar volgens cijfers van het Centro de Interpretação da Serra d’Arga groeit het aantal bezoekers gestaag.
Begin 2000 werd de Serra d’Arga als natuurreservaat geclassificeerd. De gemeentelijke instanties zetten in op een vorm van duurzaam toerisme, dat niet schuurt tegen de doelstelling van een beschermd natuurgebied. Er zijn plannen ontwikkeld, die na goedkeuring van de Minister van Milieu, wellicht nog eind 2018 geïmplementeerd worden.
Het Interpretatiecentrum ontwikkelt milieu-educatieve activiteiten en het promoot het milieu en cultureel erfgoed van de Serra d’Arga. Door wandelpaden in kaart te brengen, excursies te organiseren, workshops aan te bieden en verkoop van lokale producten. Er zijn berghutten in particulier eigendom, waar je kunt overnachten. Ook zijn er elos da montanha, die sportieve en educatieve activiteiten aanbieden.
Wandelingen
In het dorp Montaria en omgeving zijn een zestal gevarieerde wandelingen, kort en lang uitgezet. Je beklimt een steil stuk berg, zodat je op een hoogvlakte uitkomt en na enige tijd een verlaten dorpje binnenwandelt, waarna je afkoerst op een koel bos met magisch licht en plotseling arriveer je bij de rivier, waar je op adem kunt komen bij een waterval. Zwemmen in je niksie in het ijskoude glasheldere bergwater is het hoogtepunt van de wandeling. Je moet het meemaken om de emotie van de zorgeloze kindertijd en vrijheid te voelen.
En als je toch naar Montaria gaat moet je beslist een drankje doen bij Caçana, een uitspanning met terras met een waanzinnig mooi uitzicht, waar ze een net zo waanzinnig regionaal drankje serveren, de zogenaamde champarrião, een mix van bier, vinho verde, suiker, 7up en kaneel. Dit drankje komt per liter ter tafel en wordt geserveerd in een aardewerken schaal, waaruit een ieder met een aardewerken mok zijn portie(s) schept.
Vrije vertaling van eerste couplet van “Protopoema da Serra d’Arga” door de surrealistische dichter António Pedro (1948):
Ik droomde, of iemand vertelde me,
dat die ene dag in São Lourenço da Montaria
een kikker aan God vroeg zo groot als een os te mogen zijn
en zo geschiedde.
Het was God die ontplofte
zodat rotsen en nog meer rotsen over de heuvels verspreid lagen,
dat een rustige sfeer van gevoelige ruïnes creëerde,
dat een overweldigend verlangen opriep om onze vingers aan de randen van de steile heuvels achter te laten.
Lichte luchtige adem bevrijd van het zware gewicht van boven.
han overkamp zegt
ik heb meegenoten van dit uitje, dank je
Caroline zegt
Mooi artikel,echt genoten. Is het restaurant gemakkelijk te vinden? In augustus zouden we dit willen bezoeken.
M.C.J. Rooth zegt
Het restaurant bevindt zich naast de minirotonde als je Covas binnenrijdt vanaf de weg die van Caminha langs de rivier de Coura slingert.
Op woensdag is het restaurant gesloten.