Algen, maritieme krachten en kansen voor Portugal

Algen of wieren zijn een verzamelnaam voor eenvoudige, meestal meercellige organismen die, net als planten, zonlicht gebruiken om energie op te wekken via fotosynthese, waarbij ze zuurstof produceren. Maar… strandtoeristen houden er niet van want ze vinden het vies ‘omarmd’ te worden door zeewier.

De planten groeien door instraling van zonlicht en het zeewater krijgt er een troebele donkere kleur van. Het wier groeit op verschillende plekken, zowel dicht bij het strand in ondiep water als verder in zee tot op een diepte van 30 meter. Al naargelang de diepte waar ze groeien, hebben ze een andere kleur en vorm. Er zijn groene, rode en bruine algen. Sommigen komen boven water bij eb, anderen blijven altijd onder water. Ze hebben geen wortels; dankzij de wijde vertakkingen aan hun basis hechten ze zich vast en weerstaan zo aan golven en stromingen. Hun afmetingen variëren van enkele millimeters tot 3 meter. Het plantaardig materiaal is voedsel voor vissen en schaaldieren.

De invasie

In de laatste jaren heeft de Portugese kustlijn te maken met een invasie die de kwaliteit van de stranden negatief beïnvloedt. De kustgemeenten worden geconfronteerd met hoge kosten om het wier te verwijderen. In 2023 werd in Lagos 7000 ton opgehaald. Klimaatverandering, opwarming van het zeewater en meststoffen die in de zee terecht komen, zouden de oorzaak zijn van de exponentiële groei.

Het potentieel

Algen zijn een duurzame bron van eiwitten, omega-3 vetzuren, magnesium, anti-oxidanten, vitaminen en andere bio-actieve componenten. Ze kunnen gebruikt worden in de voeding zowel voor dier als voor mens, in geneeskunde en schoonheidsproducten, in de textielindustrie, als biomassa en als bioplastic. De invasie is dus een kans voor een handel die hier in Portugal pas begint te groeien. Er wordt gezocht naar duurzame technologieën voor het creëren van producten die ook geëxporteerd kunnen worden. Voorlopig zijn het nog kleine bedrijven die de wilde algen oogsten.

São Martinho do Porto

Getuigenis van een lokale duiker (bron: Nós nos Outros, eigen vertaling). “Wanneer de zee het toelaat, doe ik aan traditioneel vissen, speervissen, het oogsten van percebes (eendenmosselen) en vangen van zee-egels In de zomer en herfst, tussen 15 juli en 15 november, verzamel ik zeewier. Dit werk wordt beschouwd als van het moeilijkste in de professionele duiksport. Met een vierkoppig team duiken we tot diepten van wel 10 meter, met hulp van twee collega’s in een boot aan de oppervlakte. Zij bedienen een compressor die voor ons lucht genereert via een slang van 50 meter. We varen uit om acht uur ’s ochtends en zijn pas om half zes terug. Het is meer dan acht uur duiken, met korte pauzes om onze tassen terug naar de boot te brengen en alleen tijd om een broodje te eten. Ik herhaal, het is erg zwaar werk, want de algen hechten zich stevig aan de rotsen, en zelfs met wetsuits, handschoenen en vinnen hebben we het erg koud en vergt het een behoorlijke fysieke inspanning. De algen van São Martinho behoren tot de beste ter wereld en zijn zeer rijk aan jodium, magnesium, calcium, ijzer en agar-agar (n.v.d.r.: een veganistisch alternatief voor gelatine). Ze worden veel gebruikt in cosmetica, medicijnen en de voedingsindustrie, met potentieel voor vele andere toepassingen dat nog onderzocht dient te worden. Dit is een duurzame activiteit omdat de geoogste hoeveelheden gecontroleerd worden om uitputting van deze belangrijke natuurlijke grondstof te voorkomen.”

In onze baai groeien rode algen die bovenvermelde mineralen bevatten. Al vele generaties wordt het wier verzameld bij eb, gedroogd en vervolgens gebruikt om landbouwgrond te bemesten. Maar ook sinds decennia lang wordt er gedoken om het te plukken op de bodem en te verkopen aan de cosmetica industrie. Grootmoeders wisten al dat het wier ontsmet, ontstekingsremmend is, goed tegen eczeem en uitdroging van de huid. Zij bereidden middeltjes met de algen om daarmee pijnlijke spieren en gewrichten te masseren en om huidproblemen te genezen.

Duikers plukken dus de algen met de hand van half juli tot half november. Het wier wordt in netten gedaan. De boot brengt de netten naar de kade en vandaar wordt het vervoerd naar een magazijn waar het natuurlijk droogt op eigen ritme. Wanneer het helemaal droog is, wordt het vermengd met alcohol en kamfer. Het mengsel blijft 2 jaar rijpen in reservoirs van 300 liter en pas daarna is het klaar voor verpakking en commercialisering. In ieder flesje wordt nog een vers plukje wier toegevoegd om een bijzondere toets te geven. Het mag twee maal per dag direct op de huid worden aangebracht om er dan zacht mee te masseren. Met die minerale rijkdom wordt intussen ook artesanale zeep gemaakt met algen fragmentjes.

𝗗𝗲 𝗸𝗮𝗻𝘀𝗲𝗻 𝘃𝗼𝗼𝗿 𝗣𝗼𝗿𝘁𝘂𝗴𝗮𝗹 (aanvulling door de redactie). Ondanks het feit dat deze traditionele wildoogst van zeewier in Portugal al eeuwenlang bestaat, is de algenproductie qua volume op wereldniveau nog erg klein, zeker in vergelijking met andere, vooral Aziatische, landen. Er wordt echter geïnvesteerd in onderzoek en ontwikkeling, waarbij de focus ligt op de kweek van kwalitatief hoogwaardige, innovatieve en duurzame producten. Het gebruik van gesloten reactoren of gecontroleerde landgebaseerde systemen zorgt voor optimale en voedselveilige kweekomstandigheden, waardoor de kans op verontreiniging wordt verkleind. Een en ander positioneert Portugal nu al, zij het op bescheiden wijze, als leverancier van duurzame algenproducten, die voldoen aan de strenge Europese normen voor voedselveiligheid en kwaliteit.

Algen vormen dus een duurzaam, ecologisch product omdat het wier op een verantwoorde wijze wordt geoogst en er voldoende tijd wordt gegeven om opnieuw aan te groeien.

Met al deze kennis gaan we een knuffel van zeewier toch minder vies vinden? 🙂