• Spring naar de hoofdnavigatie
  • Door naar de hoofd inhoud
  • Spring naar de eerste sidebar
  • Spring naar de voettekst
Portugal Portal

Portugal Portal

Online magazine over wonen, werken en genieten in Portugal

  • Wonen & Werken
  • Natuur & Ontspanning
  • Eten & Drinken
  • Cultuur & Maatschappij

De grote inhaalslag

2 juni 2017 door Ton Haak 7 reacties

1974 is nog slechts drieënveertig jaar geleden. Enkele jaren eerder maakten de Verenigde Naties en andere instanties o.a. de volgende statistieken bekend, waarin opgenomen die van het land waarvan wij expats zo lekker genieten en van de bevolking die wij zo bewonderen.

De cijfers zijn gemiddelden, want ik heb ze niet allemaal voor precies dezelfde periode weten te achterhalen; niettemin, ze geven een goede indruk.

Statistieken van (o.a.) Verenigde Naties

  • Kindersterfte  (onder 1 jaar) per 1.000
    Nederland / Zweden 18
    Portugal 82
  • Kindersterfte (onder 5 jaar)
    Portugal #1  24.500 (Hongarije is #2 met 10.500, Griekenland #3 met 7.200)
  • Doodsoorzaak TBC per 100.000
    Nederland 4,3
    Zweden 8,6
    Portugal 51,0
  • Levensverwachting bij geboorte
    Nederland / Zweden 72
    Portugal 62
  • Percentage woonhuizen met stromend water / electriciteit
    Nederland 99% / 97%
    Zweden 92% / 88%
    Portugal 15% / 20%
  • Calorieën per dag per persoon
    Nederland / Zweden 3.100
    Portugal 2.500

Nou, daar viel ik toch van achterover. Ik wist natuurlijk wel dat Portugal lange tijd een van de armste Zuideuropese landen was, enkel gezegend met veel zon, zee en wijn, maar dat de achterstand zó kort geleden nog zó groot was, dat had ik mij niet gerealiseerd.

Geen wonder dat, in 2017, hier te lande sommige zaken niet het peil bereikt hebben dat wij expats ons leven lang al “gewoon” achten. Wij mogen dus niet zeuren; er is ongelooflijk veel achterstand ingelopen sinds 1974.

Estremoz, kasteel met waslijn
Estremoz, kasteel met waslijn. Foto Ton Haak

Dat gesproken kan worden van “inhaalslag” wijst niet enkel op de achterstand die Portugal onderscheidde (en deels nog onderscheidt) van de rest van de westerse wereld. Het vertelt ons iets dat wij niet altijd in de gaten houden, namelijk dat veel kenmerken van de resterende achterstand nu juist zo attractief zijn voor ons expats; ze dragen ertoe bij dat Portugal ons net dat plezierige en betaalbare leefklimaat schenkt dat we zochten.

De sacherijnige boekhouder

En wat een inhaalslag stond de Portugezen in 1974 te wachten. Onder de veertig jaar durende dictatuur kwam Portugal nauwelijks een stap vooruit. In de periode daaraan voorafgaand was het trouwens ook niet allemaal koek en ei geweest. Het enige goede dat aan Salazar kan worden toegeschreven, is het feit dat hij in de jaren ’30 de Portugese economie enigszins op orde wist te brengen na tumultueuze tijden van revoluties en militaire bewinden en dat hij het land niet in de Tweede Wereldoorlog stortte.

Tussen 1910 en 1926 had het land acht presidenten en vierenveertig regeringen en was het getuige van meer dan twintig revoluties. Tussen 1920 en 1925 ontploften er meer dan 300 bommen enkel al in Lissabons straten. Er was geen enkele homogene klasse in Portugal die aan de wanorde een eind kon maken.

Toen kwam Salazar – het prototype van de sacherijnige boekhouder – als geroepen (zij het door generaals) om orde op zaken te stellen.

Al gauw bleek dat hij daarvoor de dictatuur nodig dacht te hebben. Hij vermeed dan wel deelneming aan de wereldoorlog, maar de Portugezen kregen later hun portie strijd dubbel en dwars te verduren, toen ze tijdens “het Vietnam van Portugal” werden gedwongen in de Afrikaanse koloniën de Angolese en Mozambikaanse vrijheidsstrijders te bevechten.

De protesten tegen de koloniale oorlog en tegen de onderdrukking in het grotendeels arm gehouden thuisland in de jaren voorafgaand aan 1974 leidden uiteindelijk tot de val van de dictatuur en het eind van de politiestaat van de PIDE – tot het einde van “the deadly rule of a dull accountant.”

Verlangen naar vrijheid

Een van de grote grieven jegens Salazar was, dat onder zijn bewind Portugal het land werd waar nooit iets gebeurde. De grote armoede bleef bestaan en de enige ontsnapping was emigratie: meer dan een miljoen Portugezen, op een bevolking van nog geen tien miljoen, verlieten het land – dat zegt alles.

Er was een afstompende culturele stilstand, met als enige ontsnapping ondergronds protest en binnenskamers uitgesproken verlangen naar meer vrijheden, naar een ander geestelijk en materieel leven.

2017. Ik kom net terug van “een rondje Portugal” als begeleider van een Amerikaanse vriendin die tot juli vorig jaar mijn buurvrouw was op de prairie van Kansas. Ellen boekte meteen voor een volgend bezoek aan Portugal, het land waar zij verrast werd zo niet verbluft raakte door de kwaliteit van het leven.

“Ik ben niet in de buitenwijken van Lissabon geweest maar wel in een paar mindere wijken van kleinere steden. Die zijn niet indrukwekkend, ik begrijp dat de meeste van die slecht geconstrueerde en armoedig uitziende flatgebouwen in de jaren ’50 en ’60 uit de grond werden gestampt voor,” zoals Ellen letterlijk zei, “the factories and factory workers who had been pushed out of the city limits.”

Maar verder, also out in the country … ook op het platteland, wat een zorg wordt er aan de leefomgeving besteed! Een bloemenzee hier, vruchtbomen daar, wijnranken overal. Fris geschilderde huizen. Fris uitgedoste mensen. Slanke mensen! Lachende mensen, enthousiaste gesprekken voerend. Blije gezichten, vriendelijke ogen. En wat mij blijft opvallen: wat ruikt Portugal lekker!”

‘Happiness’ alom

Over de vrijheid van materieel en geestelijk leven zei Ellen het volgende: “Ik kan natuurlijk geen Portugees verstaan of lezen. Maar gedurende drie dagen zag ik in Porto as well as Tomar and Constância o.a. mannen onbezorgd hand in hand lopen, parken vol zitten met converserende groepjes. Kinderen enthousiast en verdiept in hun spel en zich vrij bewegend, niet streng aan het lijntje gehouden en zoals in Amerika, snel van voordeur naar auto geloodst om alle dreigende ‘gevaren’ te vermijden.

Ik zag modieus besef zonder overdaad. Ik zag fantastische restaurants, ‘happiness’ alom op zalige terrassen. Indrukwekkende tentoonstellingen in uitstekend verjongde oude gebouwen en in perfect ontworpen en uitgevoerde nieuwbouwmusea. Ik zag oude kunst en jonge kunst in velerlei gedaante, ook op straat. Ik zag de affiches van muziekuitvoeringen en theater en boekwinkels boordevol Portugese literatuur inclusief verbazingwekkend veel bundels van Portugese dichters. Helaas, ik kan die niet lezen. Wie zou er goede vertalingen weten, in de Engelse taal?”

Ellen, heel vroeger radioverslaggever in Missouri, later assistent van een politicus in Springfield, weer later PR doend en fondsen wervend voor een grote “food bank” voor minder bedeelden in de staten Kansas en Missouri en nu vrijwilliger / gids voor groepen van kinderen die het Nelson-Atkins Museum of Art in Kansas City bezoeken, ontdekte vooral “vrijheid blijheid” in Portugal. “Een prima leefklimaat. En zoveel moois … ontzettend veel onbeschrijflijk moois …”

De voorsprong

De achterstand van Portugal lijkt, nee: blijkt, in 2017 een voorsprong op te leveren. Waar elders beschavingen achteruit hollen en leefklimaat wordt verziekt, vinden wij expats en onze bezoekers van elders in Europa en van Amerika een samenleving die aantrekt, niet afstoot.

Ikzelf heb slechts één zorg: dat de burgemeesters van Lissabon en Porto ver (kunnen) blijven van de beslissing die hun collega in Barcelona dreigt te moeten nemen om het alle goeds “verwoestend toerisme” in te dammen. De inhaalslag hoeft wat mij betreft niet zó ver te reiken. Ik verwacht dat de Portugezen zelf er net zo over denken.

« Als stenen zouden kunnen spreken …
Is het niet te stil? »

Categorie: Cultuur & Maatschappij Trefwoorden: achterstand, armoede, expats, geschiedenis, happiness

Over Ton Haak

Ton Haak woont sinds 2016 in Tomar. Na ruim 22 jaar in Amerika te hebben gewoond (in de high desert van New Mexico en op de tallgrass prairie in Kansas) concludeerden hij en zijn vrouw dat ze “were falling out of love with the US” en zochten ze “de oude wereld” weer op. In Amerika runden ze samen o.a. galerieën voor hedendaagse kunst en schreef Ton boeken, scripts, reisverhalen en gedichten. Nu draagt hij regelmatig bij aan Portugal Portal en schrijft hij artikelen over Portugal voor Amerikaanse lezers; ook vertaalt hij publicaties over Nederlandse kunst en vormgeving. Vijf jaar na het vertrek uit de VS ontstond nog een kort filmpje over de laatste zeven jaar, de Kansas-periode.

Lees Interacties

Reacties

  1. Hans Swiers zegt

    4 juni 2017 om 08:28

    Zoals eerdere bijdragen: helder en leerzaam, anderzijds een bevestiging van wat we dagelijks mogen ervaren.

    Beantwoorden
  2. Anna zegt

    4 juni 2017 om 08:42

    Leuk informatief en positief stukje. Bedankt

    Beantwoorden
  3. Anjo zegt

    4 juni 2017 om 13:43

    Wat een goed stukje. Het is precies zoals ik het zie en ervaar. Wat zijn wij geluksvogels dat wij hier mogen leven.

    Beantwoorden
  4. Paul Van der Linden zegt

    4 juni 2017 om 15:12

    Alweer boeiend en leerzaam! Als jarenlange bezoekers en ‘verslaafden’ aan Portugal, delen wij je bezorgdheid om de toevloed van het toerisme. In Lissabon valt het geweldig op. Het wordt zo druk, met alom de hop-on-hop-offbussen en tuktuks. In de kleinere steden valt alles gelukkig nog heel goed mee. Onlangs Beja, Vila Viçosa, Borba, Elvas en Marvão bezocht: zalig. Daar heb je wel de ‘pousada-tours’, toeristen die van de ene naar de andere pousada trekken. Maar dat valt onder het zachte toerisme met respect voor land en bewoners. Ook blij dat Portugal een graantje van het toerisme kan meepikken.

    Beantwoorden
  5. Gerard Pouw zegt

    5 juni 2017 om 09:41

    Leuk stukje erg leerzaam

    Beantwoorden
  6. Maria zegt

    6 juni 2017 om 20:09

    Ontzettend leuk om te lezen en me nog meer te verheugen op onze toekomst in Portugal. Heerlijk om straks met zijn 2-en te genieten van de normale dingen en aan de hectiek van west-Europa te ‘ontsnappen’. Dat klinkt wat zwaar en is ook niet helemaal waar….maar toch….verheug me op level in een langzamere versnelling. En voor wie ook in de voorbereidende fase leeft heb ik een lees tip; de boek een van Antonio Lobo Antunes, heerlijk!

    Beantwoorden
  7. Van Hoevelen Bernard zegt

    7 juni 2017 om 22:26

    IK vind dit zeer raak en juist verwoord

    Beantwoorden

Geef een reactie Antwoord annuleren

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Ook leuk om te lezen

Straatkunst met een maatschappelijk sociale boodschap
Urban art en het kabeljauw-epos
De Portugese Robinson Crusoe – de echte
Portugees zout – Hollandse handel

Primaire Sidebar

Schrijf je in voor de nieuwsbrief

en ontvang elke week gratis de nieuwste artikelen over Portugal in je mailbox.

Aanmelden

Zoek je iets?

Schrijvers gezocht

Zin om iets te publiceren op deze website? Neem contact op.

Trefwoorden

accommodatie Alentejo Algarve Aveiro Beiras boeken boekrecensie bosbrand Coimbra column Corona cultuur dagboek dieren economie emigratie emigreren fado feest gastronomie geloof geschiedenis kunst land Lissabon literatuur milieu muziek natuurpark Noord-Portugal Porto recept reizen sport steden taal taalweetjes toerisme traditie Trás-os-Montes verbouwen volksgebruiken wandelen werken wijn

Recente reacties

  • Els op Portretten van creatief bezige landverhuizers #2 Van interpretatie naar beleving: “Bedankt Ton, voor dit overigens wederom goed geschreven artikel, gewijd aan Ingrid Simons, een nog, voor mij althans, onbekende kunstenaar.…”
  • Ellen op Urban art en het kabeljauw-epos: “Sorry Lotte, ik was er intussen al achter dat ik je verwarde, met een Lotje nota bene…”
  • Lotte Akkerman op Urban art en het kabeljauw-epos: “Dank je, Ellen, en ja, die dames, toen meisjes, met dromen over hoe hun leven moest worden en nu is…”
  • Ellen op Urban art en het kabeljauw-epos: “Een mooie studie Lotte. Ik kwam terecht in de film ‘AS MURTOSEIRAS NAS SECAS DO BACALHAU DE ALCOCHETE’ en werd…”
  • Hanneke Rijkelijkhuizen op Portretten van creatief bezige landverhuizers #2 Van interpretatie naar beleving: “Wat een werk heb je weer verzet, Ton. Hartelijk dank. Fascinerend! Ik hou het kort want ik wil verder lezen.”

Footer

  • Home
  • Over Portugal Portal
  • Alle artikelen
  • Schrijvers
  • Privacy
  • Cookie policy
  • Contact

Schrijf je in voor de nieuwsbrief

en ontvang elke week gratis de nieuwste artikelen over Portugal in je mailbox.

Aanmelden

Portugal Portal

is een initiatief van
Winy Schalke
Arganil – Portugal
+351 91 41 28 590
mailportugalportal@gmail.com

  • E-mailadres
  • Facebook
  • Instagram

© 2021 · Website gemaakt door Alva Design