De Judasverbranding

Op de zaterdag vóór Pasen (Stille Zaterdag –  Sábado de Aleluia) is het feest op veel plaatsen in Portugal. Er is vuurwerk, muziek en als klap op de vuurpijl wordt Judas verbrand. Nou ja, een pop die Judas voorstelt. Het is het feest van de Queima do Judas. Bijvoorbeeld in Vila do Conde.

Waar komt dit ritueel vandaan?

Het verbranden van Judas is een paasritueel, dat zijn oorsprong vindt in de katholieke gemeenschappen. Deze traditie is onderdeel van het herdenken van het lijdensverhaal door de gelovigen met Pasen. De gebruiken variëren, maar de beeltenis van Judas Iskariot in de vorm van een pop wordt doorgaans op Goede Vrijdag opgehangen en vervolgens verbrand op de zaterdagavond voor Pasen. De oorsprong van dit ritueel ligt in de symbolische veroordeling van Judas Iskariot, die volgens de Bijbel Jezus heeft verraden aan de Romeinse autoriteiten. Door het verbranden van zijn beeltenis wordt Judas opnieuw veroordeeld en wordt zijn verraad symbolisch uitgewist.

Wie was Judas ook al weer?

Zo gaat het verhaal over het verraad van Judas:

Judas Iskariot was een van de volgelingen van Jezus Christus. Hij was een mysterieuze figuur, vaak omgeven door een waas van geheimzinnigheid en onbegrip. Judas was anders dan de andere volgelingen. Hij leek altijd een beetje afstandelijk, alsof hij een last met zich meedroeg die niemand kon begrijpen. Zijn ogen straalden soms een diepe droefheid uit, alsof hij worstelde met innerlijke demonen.

Verraad

Op een dag, toen de avond viel en de sterren helder aan de hemel schitterden, vond het verraad plaats. Judas, overmand door twijfel en angst, besloot om Jezus te verraden aan de Romeinse autoriteiten. Hij werd beloond door de joodse hogepriesters met dertig zilverstukken voor zijn daad.

De nacht van het verraad was donker en koud. Judas leek verloren in zijn eigen gedachten terwijl hij de kus van verraad gaf aan Jezus in de tuin van Getsemane. De sfeer was geladen met spanning en verdriet toen Jezus werd gearresteerd en weggevoerd.

Spijt

Na het verraad voelde Judas een diepe spijt en schaamte over zijn daden. De zilverstukken brandden in zijn handen als een symbool van zijn zonde. Daarom bracht hij de dertig zilverstukken terug naar de hogepriesters en zei: ‘Ik heb gezondigd. Ik heb een onschuldige verraden.’ Ze zeiden: ‘Wat maakt ons dat uit? Dat is jouw probleem!’ Toen gooide Judas de zilverstukken de tempel in en ging en vluchtte weg. Overweldigd door verdriet en schuld, ging Judas naar een akker buiten Jeruzalem. Daar hing hij zich op aan een boom.

Een blijvende traditie

In veel Europese en Latijns-Amerikaanse landen wordt het verbranden van Judas nog steeds uitgevoerd als onderdeel van de paasviering. Het ritueel wordt vaak gecombineerd met andere festiviteiten, zoals optochten, markten en vuurwerkshows. Voor veel mensen is het verbranden van Judas een traditioneel onderdeel van hun paasfeest.

In sommige gemeenschappen wordt de beeltenis van Judas gemaakt van stro, papier-maché of ander brandbaar materiaal. Vaak wordt de pop gevuld met vuurwerk of explosieven, zodat het verbranden gepaard gaat met spectaculaire knallen en vuurwerk.

Het ritueel van het verbranden van Judas is niet onomstreden. Sommige critici zien het als een vorm van antisemitisme, omdat Judas immers door joodse hogepriesters betaald werd voor zijn verraad. Anderen wijzen erop dat het ritueel vooral bedoeld is als een symbolische uitdrukking van afkeuring voor verraad en ontrouw, en niet als een aanval op een specifieke bevolkingsgroep.

Portugal

Op veel plaatsen in Portugal is het een jaarlijks terugkerend ritueel, de Malhação de Judas of Queima de Judas. Ook bij ons in de buurt, in Tondela, wordt het festijn op het internet aangekondigd. De verbranding zal plaatsvinden op 30 maart 2024 om 23 uur.

In ons stadje Santa Comba Dão was het ook dit jaar weer feest.

Trivia

De uitdrukking ‘judas’

Judas’ naam wordt vaak gebruikt in uitdrukkingen die verraad aanduiden zoals ‘een judas’ of ‘judaskus’, of direct als synoniem voor verrader.

Het boek De judaskus

De Judaskus is een boek van de Portugese schrijver António Lobo Antunes.
De samenvatting van het boek luidt als volgt: Een man verblijft in een bar in Lissabon waar hij in gesprek raakt met een meisje. Tijdens dit gesprek uit hij zijn gedachten door middel van mompelingen en het uiten van woedende, obscene, tedere en wanhopige monologen. Zijn recente terugkeer uit de koloniale oorlog in Angola heeft diepe sporen bij hem achtergelaten. Voordat hij terugkeert naar zijn gezin, naar het vredige en huiselijke leven, waar zijn vrouw tijdens zijn afwezigheid is bevallen van hun eerste kind, voelt hij de dringende noodzaak om de nachtmerrie van de oorlog van zich af te schudden.

Dit boek schetst op indringende wijze de innerlijke strijd van de hoofdpersoon, die worstelt met de traumatische ervaringen die hij heeft opgedaan tijdens zijn tijd in de oorlog.
De Judaskus weerspiegelt de persoonlijke ervaring van Lobo Antunes als veldarts die tijdens de Portugese koloniale oorlog naar Angola werd gestuurd.

Het boek is in het Nederlands bij bol.com te koop.

Saillant detail over de titel van dit boek, de Judaskus, is dat het in de Nederlandse vertaling klinkt als de originele titel : Os cus de Judas, maar dat de titel in het Portugees iets heel anders betekent, namelijk De konten van Judas.

No cu de Judas

In een artikel van Cees Groenewegen beschrijft hij de Portugese uitdrukking no cu de Judas. Dit gezegde staat voor het begrip Nergenshuizen, een plek ver verwijderd van de bewoonde wereld.

Op het Azoreneiland São Miguel bestaat een gebiedje dat Cu de Judas heet. Er woont niemand, er is niks, het heeft een postcode maar niemand weet waarom.

Het begrip Judaskus is populair, zo blijkt uit de hoeveelheid boeken die is verschenen met die titel. Klik hier voor een overzicht van de Nederlandstalige boeken met ‘Judaskus’ in de titel.