De olijfboom van de buren kappen

De telefoon gaat, een Luxemburgs nummer. Dat is niet zo gek, want een kwart van de Luxemburgse bevolking bestaat uit geëmigreerde Portugezen, die meestal in deze tijd van het jaar op vakantie komen naar het moederland. Wat ik verwacht had, een verzoek om een kamer, nee, daar ging het niet om.

Het gaat over heel iets anders, en voordat ik begrijp wat dat dan is, is de senhora al een heel end verder met haar geratel. Wie het is, weet ik ook niet, maar als ik even geluisterd heb, snap ik dat het om de boom gaat. De olijf, die we verleden week voor een groot deel hebben laten afzagen. Wat ik uit het verhaal begrijp, is dat die boom niet van ons is en dat gedeeltelijk kappen dus niet had gemogen. Ik leg uit dat het gevaarlijk was, die overhangende takken, dat een tractor er omheen moest, en dat het gevaarlijk is om vlak voor een bocht aan de andere kant van de weg te rijden.

Ik heb altijd gedacht dat ons terrein van de top van de heuvel helemaal doorliep naar de andere kant, naar het dorpsbordje Termas da Azenha.

Je terrein staat natuurlijk geregistreerd bij de conservatória (het kadaster), maar daar staat alleen waaraan het aan alle kanten van de windroos grenst. De heuvel bijvoorbeeld staat zo geregistreerd: “Noord: moeder van het water (mãe da água), Zuid: de weg, Oost: de erfgenamen van João Henriques Foja Oliveira, West: de weg. Dat het aan de zuid- en de westkant aan de weg grens komt door die bocht.

De moeder van het water is één van de oorsprongen van de bron, want er zijn meerdere moeders. Er komt nogal wat water vanaf de hoogvlakte van Spanje gestroomd! Maar hoe moet ik weten wie de erfgenamen zijn van João Henriques, behalve ‘De oude Foja’, de gepensioneerde eigenaar van de zagerij in het aanpalende dorpje Pedrógão? Senhor Foja is jaren geleden langs gekomen om me uit te nodigen om met hem de heuvel op te lopen, om de grens te bepalen. Hij zou daar dan paaltjes slaan. Op zijn terrein stonden eucalyptussen. Logisch voor de eigenaar van een zagerij die pallets maakt.

De heuvel is aan zijn kant ongeveer tot op twee-derde begaanbaar, de rest is begroeid met prikkelstruiken. Waarom hij dat stuk niet gebruikt werd duidelijk in 2005, toen er een gigantische bosbrand vanaf de rivier de Mondego naar Coimbra raasde, over onze heuvel heen. Huiveringwekkend en fascinerend, maar elk nadeel heb zijn voordeel: het hele terrein was schoon.

We ontdekten een grote kuil, waarin mijn jongens onmiddellijk het ‘Romeinse Kamp’ begonnen. Daarboven, net over de top, is een redelijk diepe kloof. De Grand Canyon maar dan in het klein. Het terrein is rotsig. Logisch dat je hier geen bomen of wijnstokken plant. Ik ging er vanuit dat senhor Foja’s terrein gewoon doorliep, want dat komt mooi uit met het begin van ons dorpje. Niet dus. We hebben nog een andere buur: Dona Zélia. Verrassing. Ik had géén idee. Een paar dagen later staat ze ineens voor m’n neus, om het nog ’s goed uit te praten. Dat is blijkbaar ook de manier om uit te maken waar de grenzen liggen: je vraagt het aan je buren.

De papieren van de conservatória zijn alleen goed voor het registreren van de eigenaren, niet zozeer waar je terrein begint en eindigt. Heel gebruikelijk, hier in de buitengebieden.

Wat een rare wet is dat!

Ik heb een afspraak met de advocaat (voor iets anders) en vraag er naar. ‘Jazeker,’ antwoordt hij, ‘in de vijftiger jaren is er een wet aangenomen, die de buren het eerste recht geeft op koop, als een terrein ter verkoop aangeboden wordt. Ze wilden graag veel land bij elkaar op naam van één eigenaar, een soort natuurlijke manier van verkaveling. Ik heb ’s een cliënt gehad, die aan zijn buurman netjes gevraagd had of hij belangstelling had, want hij ging verkopen. Dat had die man wel, maar hij had het geld niet, dus het ging over. Er was een getuige bij geweest. Later sleepte die man zijn voormalige buurman voor de rechter, want toen had-ie het geld wél, en wilde alsnog kopen. Het is goed afgelopen, want de hebberige sufferd had een stadse advocaat ingehuurd, die geen ervaring had met hoe het gaat buiten de stad. Hij vergat iets toe te voegen, dus het is goedgekomen op een vormfout. Het had makkelijk mis kunnen gaan: de getuige was inmiddels overleden, en er was geen schriftelijke verklaring getekend.’

Vergeven en vergeten!

Hier is het ook goed gekomen. Ik heb met behulp van Google Earth een kaartje gemaakt, en daar de grenzen op aangetekend. Daar kan de buurvrouw prima mee leven. En wat betreft de boom: aconteceu, het is gebeurd, ik wist het niet maar nu weet ik het.