Elevador da Glória tijdelijk gesloten.

Que humano era o toque metálico dos elétricos! Que paisagem alegre a simples chuva na rua ressuscitada do abismo!

Hoe menselijk was de bel van de tram! Wat een vrolijk landschap herrees, door de eenvoudige regen op straat, uit de diepte! (Mijn vertaling.)

Dit schreef de schrijver Fernando Pessoa. Hij zag Lissabon zoals je van een moeder houdt. Een keer verliet Pessoa de stad omdat zijn moeder in Durban hertrouwde met de Portugese consul. Fernando Pessoa was een eenzame passagier in de tram Elevador da Glória die op-en-af over de zeven heuvels van Lissabon klingelde.

Lopen, Pessoa liep vooral door de Baixa, in een outfit: omgeslagen hoed, ronde bril, slecht geknoopt strikje, trenchcoat, donker pak, vaalwit overhemd en een snor en de sigaret die hij altijd rookte. Zo zag je hem zitten in Glória, dromend.

“Ineens ben ik alleen op de wereld. (…) Zien is afstandelijk zijn. (…) Analyseren is buitenlander zijn. Alle mensen gaan voorbij zonder mij aan te raken.”

In Pessoa’s voetsporen treden is moeilijk. Toch zie ik Pessoa in de tram zitten en droom ik hoe hij op en neer gaat, de huizengevels voorbij ziet trekken en elke deur kent. Lissabon deed nooit pijn aan de voetzolen. De bougainvillea’s, uitkijkpunt van Santa Lucía, de stad bewoog altijd, stond nooit stil, ging voorbij en soms de op de achtergrond het immense rivierblauw dat hem inspireerde. Elke dag hoorde hij het geklingel als hij ronddoolde in de stad.

Daar staat hij, kijk daar: Café Aurea Peninsular, Café Montanha, waar Fernando Pessoa en Mario de Sá-Carneiro typografische proeven van het tijdschrift Orpheu corrigeerden, Café Martinho do Arcada en Café A Brasileira do Chiado, waar hij wordt geëerd met een standbeeld van hem zittend. Vlakbij deze plek rammelt de iconische tram nummer 28.

Soms stond de tram plotseling stil en verloor hij zijn evenwicht. Teveel port?

“Reizen zijn de reizigers. Wat we zien is niet wat we zien, maar wat we zijn.”

Ik moest na het vreselijk ongeval met de Elevador da Glória denken aan al die mensen die op-en-af de zeven heuvels van Lissabon genomen hebben, denkend aan Fernando Pessoa. Denkend aan Pessoa hoor ik de trambel klingelen.