Honden in Portugal

In Portugal worden sinds de prehistorie sporen van honden gevonden. De Megalithische beschaving bracht jachttaferelen voort, de Romeinse tijd leverde scènes met honden op (zie de mozaïeken van Conímbriga). Er zijn sporen van hondenbeten gevonden in de botten van zoogdieren tijdens de Reconquista en de hond krijgt de status van gezelschapsdier tijdens de Renaissance. Portugal kent acht officieel geregistreerde hondenrassen. Sinds de Obama’s Bo en Sunny naar het Witte Huis haalden, kent iedereen de zogenaamde hypoallergene Portugese waterhond.

De World Canine Organization (WCI) is een internationale federatie van kennelclubs uit 84 landen (de VS, het VK en Australië nemen geen deel) die de hondenrassen vaststelt en bepaalt aan welke kwalificaties zij moeten voldoen. Bijvoorbeeld de verplichting van onafhankelijke bloedlijnen tot de derde generatie, waardoor inteelt alleen mogelijk is tussen dieren van dezelfde lijn en niet tussen de lijnen. Ook is er een verplichting van een minimum aantal vrouwtjes en mannetje voor een lijn. De federatie hanteert paspoorten, die levensvatbaarheid en goede gezondheid van een ras garanderen na screening op frequent voorkomende gezondheidsproblemen.

Portugese hondenrassen

Momenteel bestaan er 360 officieel geregistreerde rassen, waarvan acht Portugese. De Portugese Caniculture Club spreekt van 11 erkende zeer oude rassen:

1. Algarve Barrocal
2. Barbado da Terceira
3. Castro Laboreiro
4. Podengo
5. Perdigueiro
6. Rafeiro do Alentejo
7. São Miguel
8. Serra da Estrela
9. Serra de Aires
10. Transmontana
11. Waterhond

Het zijn allemaal honden die helpen bij het jagen en/of het hoeden van kuddes. Tussen deze hondenpopulaties zitten een aantal rassen die ook als gezelschapshonden kunnen dienen, omdat ze intelligent en volgzaam zijn.

De meeste Portugese rashonden leven op Portugees grondgebied. De afgelopen jaren is er een toenemende vraag naar Portugese rassen vanuit Europese landen.

Hondenleed in Portugal

Het afschuwelijke lot van honden in Portugal blijft een terugkerend topic van bezoek. Wordt het stil aan tafel, begin dan over honden en het gesprek gaat vanzelf.

Blaffende honden bijten niet

Ook in de Minho bestaan slapeloze nachten door oeverloos hondengeblaf. Op mijn ochtendwandelingen blijf ik me verbazen over de honden, die telkens weer – ik loop nu al meer dan twee jaar bijna dagelijks langs hen en hun domein – aanslaan, alsof ik de duivel ben. Vooral als het baasje in de buurt is, gaan honden als een uitzinnige te keer. Alsof ze me dood zullen bijten, zodra ze de kans krijgen, ik zweer het je. Maar, als ik langs loop en de poort naar hun imperium staat open en op het moment dat ik denk dat mijn laatste uur is geslagen, kijken ze me met een lodderig oog aan. Verder niks. Nog geen beginnetje van een grom. Bizar.

Als wij bij de buurman aanbellen om hout te bestellen, is een gesprek eigenlijk onmogelijk, omdat zijn kleine viervoeter onophoudelijk blaft. Desondanks praat buurman gewoon door, alsof de hond er niet is en hij doet geen enkele poging om hem of haar gerust te stellen of tot stilte te manen. Onbegrijpelijk. Wat zijn de ongeschreven regels tussen de buurman en zijn hond? Heeft iemand een idee?

Laatst liep ik in mijn eentje en vaak heb ik dan hele gesprekken tegen mijzelf. Ja, hardop! Vanuit mijn ooghoek zag ik een grote hond, die zijn kop omdraaide naar de richting van mijn mono spraakwaterval. Ik hoorde het dier denken: “Oh, die zot weer”. Hij draaide zijn hoofd terug en hernam zijn snuffelactiviteiten aan een deur. De blik van dat beest was kostelijk, daardoor kreeg ik het idee voor dit stukje.

De rol van honden in Portugal

Er zijn jachthonden, hulphonden, herdershonden, politiehonden, reddingshonden, trekhonden, brandweerhonden, poolhonden, waakhonden en vechthonden. Portugezen nemen geen hond voor de gezelligheid. Door de vele landelijke streken in Portugal zijn er altijd honden nodig geweest om wilde dieren op afstand te houden en om mee te helpen om kuddes bij elkaar te houden. De hond is een werknemer die kost en (semi) inwoning in ruil voor zijn diensten krijgt. Hij heeft een andere status dan een Nederlandse hond. Tegenwoordig bestaat er in Portugal (hernieuwde) belangstelling voor honden. Dit betekent dat baasjes en hun honden bijvoorbeeld meedoen aan wedstrijden of aan fokprogramma’s.

Het blijkt dat er in sommige afgelegen gebieden hondenpopulaties bestaan die nog niet herkend zijn. In feite leren we – door de diverse verschijningen en functies van de hond door de geschiedenis heen – over het bedwingen van land en natuur door de mens en weten we meer over wie en wat we waren en hoe we evolueerden.

Gezien verschillen in het mitochondriaal DNA zijn er vier verschillende groepen hondenrassen te onderscheiden, waarschijnlijk omdat er in het verleden vier verschillende vormen zijn toegepast om honden te domesticeren.

De oorsprong van de hond

We weten dat de hond afstamt van de wolf. Recent onderzoek plaatst de oorsprong van de hond in het Verre Oosten. Het is niet zeker of de mens naar de wolf is gekomen of andersom. Beiden hadden profijt van de ontstane situatie. De wolf werd door de mens gebruikt bij de jacht, om de kudde bijeen te houden en om te waarschuwen tegen vijanden. De mens zorgde ervoor dat de wolf te eten kreeg. De wolf is een sociaal dier en leeft, net als de mens, in groepsverband met een sociale rangorde. De wolf erkende de mens als zijn leider. Gaandeweg begon men eisen aan het uiterlijk en gedrag van de wolf te stellen. Zoals er verscheidenheid is bij mensen door verschillend klimaat en geologie, zo is dat ook bij wolven. De tamme wolf werd gekruist op zijn eigenschappen en werd huishond. Als de hond alert was, dan werd hij gebruikt als waakhond, was de hond stil en snel, dan was deze weer goed voor de jacht en zo werd de basis gelegd voor het ontstaan van de verschillende rassen.

In het oude Egypte, bij de Etrusken en de Romeinen en ook in de middeleeuwen diende de hond als statussymbool.

Portugese waterhond

Gezien mijn connectie met de maritieme wereld vind ik de waterhond de interessantste van alle Portugese rassen. Eeuwenlang doen waterhonden mee als “semi voltallig lid van het vissersgilde” aan bijna de hele Portugese kust. De honden krijgen hetzelfde aandeel in de visvangst (om op te eten).

Het ras wordt door de Portugese vissers gefokt, want ze zijn goede zwemmers en moeten helpen om losgeslagen vissersnetten op te halen. Met hun staart kunnen zij hun baasjes (vroeger konden vissers niet altijd zwemmen) uit het water redden. De Portugese waterhond is een middelmatig grote hond, stoer en goed gespierd. Een moedig dier, dat over veel wilskracht en uithoudingsvermogen beschikt. Een vurige hond ook, die zijn baas gehoorzaamt. Het ras is gemakkelijk te trainen en is bijzonder snel van begrip, gemakkelijk in de omgang, extravert, werklustig, intelligent met een vrolijk karakter. De dikke vacht is langharig, golvend of gekruld. De Portugese vissers verkiezen de leeuwensnit, waarbij de achterkant, de aanzet van de staart en de snuit wordt geschoren. De haren worden lang gelaten om het lichaam warm te houden. De waterhond heeft geen ondervacht, waardoor hij snel opdroogt. Dit ras is waaks, bezit een goed gezichtsvermogen en een prima neus.

Met de modernisering van de visserij in 1900 raakt de waterhond overbodig. Tot 1930 zijn alleen in de Algarve de honden nog werkzaam in de visserij. Tot voor die tijd was er weinig over de waterhonden bekend noch opgetekend. In 1934 werden op de internationale tentoonstelling van Lissabon twee honden van dit ras geshowd. Vasco Bensaúde, een rijke Azoor van Hebreeuwse afkomst, is een fokker en algemeen secretaris van de Hunters Club. Hij legde een speciale belangstelling voor de waterhond aan de dag en het is dankzij deze man dat de Portugese waterhond de status van officieel ras kreeg. Hij reisde naar de Algarve om Leão, de waterhond van een visser uit Albufeira, te kopen en te bestuderen. Leão is de vader des vaders, de oprichter van het moderne ras, waarop de geschreven standaard en kwalificaties zijn gebaseerd. Bensaúde haalde nog drie andere honden naar zijn kennel en op 1 mei 1937 worden de eerste van 36 nesten geboren. Leão is vader van zes nesten en 30 honden en sterft tijdens de Tweede Wereldoorlog. Hij wordt begraven onder een magnolia op Quinta de Benfica. Er wordt aangenomen dat meer dan de helft van alle lijnen van de Portugese waterhonden terug te voeren is naar Leão.

Transmontana

Daar ik graag over Noord-Portugal schrijf, wil ik een paar zinnen wijden aan de Transmontana hond, een type herdershond, die de wolven bij de veestapel vandaan moet houden. In vroegere tijd was deze hond te vinden in het bergachtige Trás-os-Montes, dat gekenmerkt wordt door steile graslanden en moeilijke toegankelijkheid, waardoor dit ras zich heeft aangepast aan de omstandigheden van dit gebied.