• Spring naar de hoofdnavigatie
  • Door naar de hoofd inhoud
  • Spring naar de eerste sidebar
  • Spring naar de voettekst
Portugal Portal

Portugal Portal

Informatie over wonen, werken en genieten in Portugal

  • Wonen & Werken
  • Natuur & Ontspanning
  • Eten & Drinken
  • Cultuur & Maatschappij

Joods verleden in Serra da Estrela

Door Josephine van Bennekom
Gepubliceerd op 19 november 2011 bijgewerkt op 14 april 2021

Belmonte is niet alleen de geboorteplaats van de ontdekkingsreiziger Cabral, maar ook één van de stadjes die deel uitmaakt van de toeristische Rota das Antigas Judiarias: een route langs oude Joodse wijken in de Serra da Estrela. Dat is bijzonder, want nog niet zo lang geleden waren de Joden in dit gedeelte van Portugal vrijwel onzichtbaar.

Het kasteel van Belmonte. Foto Josephine van Bennekom

Bezoek aan Belmonte

Belmonte ligt op een heuvel aan de oostgrens van de Serra da Estrela, richting Spaanse grens. Vanuit het kasteel bovenaan de stad kijk je uit over een prachtig landschap. Samen met de kerk, gewijd aan São Tiago, en de kapelletjes vormt het 13de eeuwse kasteel een mooi architectonisch geheel. Belmonte is bekend vanwege Pedro Álvares Cabral (ca. 1460-1526), de zeevaarder die hier werd geboren, op 27 april 1500 in Brazilië landde en dit land voor Portugal in bezit nam. Cabral is alomtegenwoordig, bijvoorbeeld in de vorm van een standbeeld in de hoofdstraat waar hij een astrolabium (een hoekmeter) in de ene en een kruis met zwaard in zijn andere hand houdt. Bij één van de kasteelpoorten is nog het wapen van de Cabrals te zien met daarop twee geiten (=cabral).

De Joodse wijk in Belmonte. Foto Josephine van Bennekom

Joden

Maar we zijn in Belmonte omdat zich hier in de 15de eeuw een belangrijke Joodse gemeenschap vestigde, op de vlucht voor de vervolgingen in Castilië. Ze woonden buiten de muren van het kasteel in de wijk Bairro de Maroccos. De gemeenschap van zo’n 200 mensen heeft nog niet zo lang een rabbijn en beschikt pas sinds 1997 over een synagoge en een begraafplaats. Na hun verbanning uit Spanje in 1492 werden de Joden vanaf 1498 in Portugal vervolgd, toen koning Manuel beval dat ze zich moesten laten bekeren tot het christendom. Ze waren gedwongen om hun eigen godsdienst in het geheim te belijden. Hier en daar zijn in de smalle, bijna middeleeuwse straatjes aan de voet van het kasteel nog de symbolen van hun beroepen te zien zoals de schaar van de kleermaker. Je kunt je goed voorstellen hoe de mensen hun tradities en gebruiken achter de voordeur beleden. Sinds kort is het klimaat ten aanzien van Joden wat toleranter. Het gegroeide zelfbewustzijn komt tot uiting in een bescheiden Joods museum, dat in 2005 werd geopend en sindsdien druk wordt bezocht. Het belicht de Joodse geschiedenis in Portugal en meer specifiek die van de Serra da Estrela en Belmonte.

Op weg naar de synagoge. Foto Josephine van Bennekom

Joods museum

In het museum zijn de oudste bewijzen te zien van de Joodse aanwezigheid in Portugal: een muntencollectie uit de eerste eeuw en een grafinscriptie uit de vijfde eeuw. Er moet al in 1297 een synagoge zijn geweest in Belmonte, die later is verwoest. In het museum zijn verder exemplaren van oude Torahs, het heilige boek, en Menorahs, de kandelaar met zeven armen te bewonderen. Aangrijpend is een lijst namen en leeftijden op de muur van de slachtoffers van de Inquisitie: Sousa, Dias, Henriques, Fernandes, Mendes, Diogo, Rodrigues enzovoort enzovoort.

Namen van slachtoffers van de inquisitie. Foto Josephine van Bennekom

In de jaren ’20 van de vorige eeuw ontdekte de wetenschapper Samuel Schwartz (1880-1953) dat er in Trás-os Montes en in de Beiras veel Joden in het verborgene leefden. Een Joodse kapitein in het leger, Artur Carlos de Barros Basto (1887-1961) startte vervolgens verschillende acties om aan hun aanwezigheid bekendheid te geven. Maar het kwam toen nog niet echt tot een ‘coming out’. De mensen zelf wilden ook koste wat kost hun Joodse tradities geheim houden. Pas recentelijk is daar meer begrip en belangstelling voor. Dit uit zich, behalve in een museum, ook in publicaties, zoals van Maria José Ferro Tavares ‘A herança Judaica em Portugal’, in toeristische folders met informatie over de Joodse wijken in onder andere Covilhã, Guarda, Gouveia en Belmonte en in een Internationaal Festival van de Sefardische Geschiedenis, dat recent werd gehouden.

Cabral en Joden

Het zou voor de hand hebben gelegen om in het museum de relatie tussen de ontdekkingsreiziger Cabral en Joodse wetenschappers te belichten, maar dit wordt niet gedaan. Een zoektocht op Google leert bijvoorbeeld dat de omvangrijke vloot van Cabral, bestaande uit 13 schepen, 200 bemanningsleden, bagage, voedsel en wapens, werd gefinancierd door de tot het christendom bekeerde Jood Bartholomew Marchione. Andere invloedrijke Joden in het maritieme Portugal waren de Castiliaanse hofarts en kosmograaf John Faras en Gaspar de Lemos, die in India woonde toen hij werd benaderd door Vasco da Gama. Hij werkte vervolgens als tolk en adviseur voor deze beroemde ontdekkingsreiziger.

Plein in Belmonte. Foto Josephine van Bennekom

Het is inspirerend dat er steeds meer informatie komt – ook in het Engels! – over de Joodse aanwezigheid in Portugal, en in de Serra da Estrela in het bijzonder. Dat maakt dat je weer met nieuwe ogen naar je eigen omgeving kijkt.

Het Joods museum bevindt zich in de Rua da Portela in Belmonte.

« Personen, vormen en tijden (2)
Petitie tegen stuwdammen in de Mondego »

Categorie: Cultuur & Maatschappij Trefwoorden: geloof, geschiedenis

Over Josephine van Bennekom

Josephine emigreerde in december 2005 naar Portugal, waar ze samen met haar man vijf vakantieappartementen exploiteert die gevestigd zijn in een voormalig 18de eeuws watermolencomplex, zie www.quintadamoenda.com. Josephine studeerde Nederlands aan de universiteit van Amsterdam en werkte jarenlang als free-lance journaliste. Ze schreef veel over fotografie en de laatste jaren werkte ze als tekstschrijfster voor verschillende ministeries in Den Haag, haar laatste woonplaats in Nederland.

Lees Interacties

Reacties

  1. Trudy Schalke zegt

    24 november 2011 om 12:48

    Hallo, Josephine, Wat een interessant verhaal over de onvermoede aanwezigheid van Joden in de vroegere tijd! Heel inspirerend, om verder te zoeken naar sporen
    die in Portugal of elders te vinden zijn.

  2. Wolbert zegt

    15 april 2012 om 22:48

    Leuk om te zien, we hebben nagenoeg dezelfde route gelopen.
    http://portugalphoto.weebly.com/belmonte.html

  3. Selwyn van Aerde zegt

    26 april 2016 om 10:44

    Met veel bewondering heb ik uw site met nieuwsrubrieken zitten bekijken. Ik kwam hier op omdat ik op zoek ben naar een oude joodse wijk in Portugal. Wij weten helaas echt niet meer waar die wijk stond. Zie in de bijlage een foto van de straat. Deze foto hebben wij omstreeks 2005 gemaakt. Kan het zijn dat deze wijk vlak bij de Spaanse grens staat? Misschien kunt u mij of via via op weg helpen. Wij willen van de zomer graag terug naar die wijk en in ieder geval om alles beter te documenteren en om alles weer in ons op te nemen.

    • Winy Schalke zegt

      27 april 2016 om 10:48

      Bedankt voor je complimenten.
      Ik denk dat het Castelo de Vide is, komt dat je bekend voor?
      Ik was daar een paar jaar geleden, heb er ook foto’s van (moet ik even naar zoeken).

      • Selwyn Hj. van Aerde zegt

        28 april 2016 om 10:48

        Dank voor jouw supersnelle reactie. Zo blij dat wij weer weten dat het Castelo de Vide is. Dat komt mij zeker bekend voor. Als een klein kind gisteravond laat alles weer gaan opzoeken. Tja en ik ben al 56. Soit, ik wilde het meteen weer weten en ben dus down memorylane gegaan. Heerlijk heerlijk.
        Wij houden van Portugal en komen er vanaf midden jaren tachtig. Ja en ik spreek de taal een beetje, kan mij verstaanbaar maken en kan de krant lezen. dwz 1 week doen over 1 krant Glimlach Wij hebben twee jaar les gehad via de Portugese ambassade. De lessen waren eigenlijk bestemd voor de kinderen van Portugezen in diaspora. Op onze wat oudere dag willen wij zeker verkassen naar Poertoegal. dat is zeker.
        Met het zoeken via Wikipedia vond ik een foto van die straat. Nou ja zeg…bijna exact als de onze. Alleen is de wiki-foto wat nieuwer. te zien is dat loopsteunen zijn aangebracht op het steile pad. Zo maf om te zien. ik heb deze ook in de bijlage toegevoegd.
        Ik blijf jou en anderen volgen via de Portugalnieuwsbrieven.
        Então…, Heel hartelijk dank voor jouw hulp.

        • Selwyn Hj. van Aerde zegt

          20 augustus 2016 om 10:49

          Dag Winy,
          Nou.. wij zijn geweest in de Joodsewijk in Castelo do Vide. Indrukwekkend; mooi geworden en uitgebreid met een museum. Aangezien wij toch door Portugal crossten, toch maar even 2 nachten in de pousada van Vila Pouca da Beira geslapen om naar het graf en huis te gaan van Gerrit Komrij.
          Dankzij jouw tip konden wij weer terecht in Castelo. Dank dank. Ik blijf jou volgen via de Portal.
          groet,

Ook leuk om te lezen

Very Short History Of Portugal – boekbespreking
Auteur Cees Groenewegen met kapiteinspet.
Ik heb een dag niet geleefd!
Avondrood in de metalige schemering.
Heimwee naar Tavira

Primaire Sidebar

Schrijf je in voor de nieuwsbrief

en ontvang elke week gratis de nieuwste artikelen over Portugal in je mailbox.

Aanmelden

Zoek je iets?

Onze sponsoren

Bekijk de sponsoren

Trefwoorden

accommodatie Alentejo Algarve Aveiro Beiras boeken boekrecensie Coimbra column Corona cultuur dagboek dieren economie emigratie emigreren fado feest gastronomie geloof geschiedenis kunst land Lissabon literatuur milieu muziek natuurpark Noord-Portugal Portugal recept reizen steden taal taalweetjes Tavira toerisme traditie Trás-os-Montes vakantie verbouwen volksgebruiken wandelen werken wijn

Recente reacties

  • MIchiel van Dam op Armona, het Schiermonnikoog van Portugal: “Cees Groenewegen en zijn geliefde gaan graag in september een dagje naar Armona. ‘Het Schiermonnikoog van Portugal’, zo meldt hij…”
  • Hennie Dolsma op Armona, het Schiermonnikoog van Portugal: “Zou graag de band een keer mee willen maken …als we in het voorjaar in Olhos de agua zijn maken…”
  • Henk Eggens op Engelse dominantie in Portugal: “Beste Pieter, We raken verder en verder van Portugal verwijderd, de kern van deze website. Maar dit wil ik (Henk)…”
  • Pieter Schildt op Engelse dominantie in Portugal: “Beste Denis je vraagt je af waarom Esperanto niet is doorgebroken als universele taal zodat iedereen zijn eigen taal spreekt…”
  • Cees Groenewegen op Met de camper door Portugal (boekbespreking): “Portugal Portal verkoopt geen boeken. Je moet je melden bij de boekverkoper.”

Footer

  • Home
  • Over Portugal Portal
  • Alle artikelen
  • Archief
  • Schrijvers
  • Privacy
  • Cookie policy
  • Contact

Schrijf je in voor de nieuwsbrief

en ontvang elke week gratis de nieuwste artikelen over Portugal in je mailbox.

Aanmelden

Portugal Portal

Meer informatie over Portugal Portal

mailportugalportal@gmail.com

  • E-mail
  • Facebook
  • Instagram

© 2023 Copyright Portugal Portal 2023

Beheer cookie toestemming
Om deze website goed te laten werken, te optimaliseren en personaliseren en content van social media te kunnen tonen worden cookies geplaatst.
Functioneel Altijd actief
The technical storage or access is strictly necessary for the legitimate purpose of enabling the use of a specific service explicitly requested by the subscriber or user, or for the sole purpose of carrying out the transmission of a communication over an electronic communications network.
Preferences
The technical storage or access is necessary for the legitimate purpose of storing preferences that are not requested by the subscriber or user.
Statistieken
The technical storage or access that is used exclusively for statistical purposes. The technical storage or access that is used exclusively for anonymous statistical purposes. Without a subpoena, voluntary compliance on the part of your Internet Service Provider, or additional records from a third party, information stored or retrieved for this purpose alone cannot usually be used to identify you.
Marketing
The technical storage or access is required to create user profiles to send advertising, or to track the user on a website or across several websites for similar marketing purposes.
Beheer opties Beheer diensten Manage {vendor_count} vendors Lees meer over deze doeleinden
Zelf instellen
{title} {title} {title}