• Spring naar de hoofdnavigatie
  • Door naar de hoofd inhoud
  • Spring naar de eerste sidebar
  • Spring naar de voettekst
Logo Portugal Portal

Portugal Portal

Voor Portugalliefhebbers en -fanaten

  • Wonen & Werken
  • Natuur & Ontspanning
  • Eten & Drinken
  • Cultuur & Maatschappij

Kunnen, mogen, weten

Door Karolien van Eck Reageer
Gepubliceerd op 17 mei 2014 bijgewerkt op 3 september 2020

Als je zegt: “ik kan autorijden”, wat bedoel je dan eigenlijk? En als je dan vraagt: “Kan ik hier parkeren?” is het dan hetzelfde “kunnen”? “Ik kán het” riep het net fietsende kind… Als iemand vraagt: “Kun je pianospelen?” bedoelt hij dan hetzelfde als wanneer de vraag “Kun je op deze piano spelen?” wordt gesteld?

Kind achter het stuur van een auto
Ik kan autorijden! Foto Daniel Stuhlpfarrer, Pixabay

Het antwoord is nee, dat zijn allemaal andere betekenissen en nuances van het werkwoord kunnen. Dat werkwoord kan namelijk op heel veel manieren gebruikt worden. De betekenis hangt af van de context, het is dan ook een hulpwerkwoord. De talige mens heeft daar geen last van, die snapt op basis van de werkelijke situatie meestal heel prima wat de bedoeling is en sluit de verschillende andere mogelijkheden makkelijk uit.

In het eerste voorbeeld: “Ik kan autorijden”, bedoelt iemand hoogst waarschijnlijk dat het hem is toegestaan een auto te besturen, omdat hij zijn rijbewijs heeft behaald en voldoet aan de leeftijdsgrens enzovoorts. Maar ja, misschien bedoelde hij dat juist niet, want een andere mogelijke interpretatie van de informatie is dat hij het kán – hij weet hoe het moet, hij heeft het geoefend en geleerd (wellicht in tegenstelling tot zijn vriend die het níet “kan”).

Als iemand na een geheeld (voormalig) gebroken been het gips heeft laten verwijderen, zegt hij wellicht: ik kan (weer) autorijden, wat nuttige informatie is omdat dat een tijdje lang niet mogelijk was. Hier speelt de toestemming geen rol en evenmin het feit dat hij weet hoe het moet; de spreker refereert aan het feit dat het weer mogelijk is de taak uit te voeren.

Zeg je “Ik kan pianospelen”, dan zal niet snel iemand verwachten dat je daar door middel van een speelbewijs officieel toestemming voor hebt gekregen. Nee, we begrijpen uit die informatie dat de persoon in staat is om alle ingewikkelde activiteiten die nodig zijn om (hopelijk mooie) klanken uit de piano te persen, beheerst, wellicht na lang en veel oefenen.

Betekenis

Snap je al waar ik heen wil? Een woord is zoveel meer dan de letters waaruit het bestaat. In een andere taal kunnen de verschillende betekenissen van “kunnen” best een andere vertaling krijgen. Vragen met kunnen in de zin van “toestemming hebben”, worden in het Portugees dan ook meestal gesteld met het werkwoord poder (Posso estacionar aqui?); kunnen in de zin van “geleerd hebben” vertalen we met saber (Sei falar português) en kunnen in de zin van “slagen / lukken” wordt conseguir (“Consegui!”, roept het kind, nadat iets is gelukt).

Laten we eens kijken naar de Portugese varianten van ons Nederlandse “spelen”: dat kun je vertalen met jogar als het om sport gaat, met tocar als het om een instrument gaat (“tocar viola”) en met brincar als het om spelen zonder vastomlijnd doel gaat (brinquedos is dan ook het woord voor speelgoed).

Estar daarentegen heeft in het Nederlands weer extra uitleg nodig; bevindt het boek zich in de kast, dan zeggen we “het staat in de kast”. Maar we zeggen “ik ben in Portugal” en “het ligt op je bureau”.

Elke taal heeft andere nuances en dat maakt het interessant. En dat is dan ook meteen (een stuk van) de verklaring voor het feit dat machines helemaal niet kunnen vertalen.

Uitgelegen

Nog eentje en dan houd ik weer op. Het verschil tussen liggen en leggen is voor niet-Nederlanders een ramp … Alhoewel, niet alleen voor niet-Nederlanders hoor, ik hoorde eens een vrouw heel trots zeggen dat het verschil tussen die twee werkwoorden haar nu eindelijk duidelijk was. Om dat te demonstreren zei ze “Ik heb het woordenboek op tafel gelégd!”. Haar gesprekspartner (meer ingewijd in de Nederlandse taal) reageerde blij verrast en vroeg hoe ze dan eindelijk het verschil had weten te doorgronden. Het antwoord: “Oh, dat stond heel duidelijk in dat woordenboek van je uitgelegen!”

Foto: crowdive.

« Portugees leren in Aveiro
Fietsen over een oude spoorlijn »

Categorie: Cultuur & Maatschappij Trefwoorden: taal, werkwoorden

Over Karolien van Eck

Karolien van Eck ontmoette in 1985, op vakantie in Portugal, João, haar huidige man. Ze besloot haar studie te onderbreken en woonde een jaar lang in Lissabon op de stadscamping waar ze mensen uit alle windstreken en culturen leerde kennen. Terug in Nederland, met João, studeerde ze Portugees aan de universiteit van Utrecht, waar ze vervolgens tussen 1995 en 2003 meewerkte aan de totstandkoming van het Prisma Groot Portugees woordenboek. Karolien werkte daarnaast als docente Portugees (aan verschillende Volksuniversiteiten en later in haar eigen taleninstituut in Utrecht) en als (beëdigd) vertaalster. Toen hun oudste zoon in 2003 6 jaar werd besloten Karolien en João zich in Portugal te vestigen. Ze kozen Caldas da Rainha om de rijke historie en de vele banden met de kunst (keramiek, beeldende kunst), en ook omdat het zo goed gelokaliseerd is. Taal is Karolien’s passie en daarover schrijft zij haar columns. Meer informatie: www.karolienvaneck.com

Lees Interacties

Geef een reactie Reactie annuleren

Je e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Ook leuk om te lezen

Woord van het Jaar
Het Woord van het Jaar in drie talen
Stoel met boeken
Vakantielectuur: lezen in en over Portugal
spelende Portugese mannen in het park
Mais ou menos

Primaire Sidebar

Zoek je iets?

Kenters

Wil je Portugal Portal volgen?

Kies voor de nieuwsbrief, voor follow.it of voor sociale media

Kies hier

Onze sponsoren

Bekijk de sponsoren

Trefwoorden

Alentejo Algarve Aveiro Beiras boeken boekrecensie Coimbra column Corona cultuur dieren economie emigratie emigreren fado feest gastronomie geloof geschiedenis kunst land Lissabon literatuur milieu muziek natuur natuurpark Noord-Portugal overwinteren Porto Portugal recept reizen steden taal taalweetjes toerisme traditie Trás-os-Montes vakantie verbouwen volksgebruiken wandelen werken wijn

Recente reacties

  • FPU Casa op Onze Marcelo ontvangt een eredoctoraat: “Wat een respectloos, negatief verhaal”
  • Liz op Onze Marcelo ontvangt een eredoctoraat: “Werkelijk fantastisch en leuk geschreven. Zeer vermakelijk en niet te lang. Chapeau 🙏🏾 Wij houden ook van Marcelo.”
  • Zemaria op De Portugese taal: “Goedemorgen Mariska, wat een leuk verhaal, zo hoor je nog eens hoe iedereen Portugal en de Portugezen (?) leert kennen,…”
  • Mariska Roos op Onze Marcelo ontvangt een eredoctoraat: “Haha, hardop gelachen om deze smakelijke beschrijving. Het blijven toch allemaal verkleedpartijtjes van zichzelf zeer serieus nemende mensen. Er zullen…”
  • Mariska Roos op Nieuwe jas voor ‘Met de camper door Portugal’: “Leuk dit boek! Wij willen deze route (zonder camper of caravan) in het najaar gaan rijden en dan onderweg in…”

Footer

  • Home
  • Over Portugal Portal
  • Alle artikelen
  • De schrijvers van Portugal Portal
  • Privacy
  • Cookie policy
  • Contact

Wil je Portugal Portal volgen?

Dat kan op drie manieren!

Kies hier

Portugal Portal

Meer informatie over Portugal Portal

mailportugalportal@gmail.com

  • E-mail
  • Facebook
  • Instagram

© 2025 Copyright Portugal Portal 2023

Beheer cookie toestemming
Om deze website goed te laten werken, te optimaliseren en personaliseren en content van social media te kunnen tonen worden cookies geplaatst.
Functioneel Altijd actief
The technical storage or access is strictly necessary for the legitimate purpose of enabling the use of a specific service explicitly requested by the subscriber or user, or for the sole purpose of carrying out the transmission of a communication over an electronic communications network.
Preferences
The technical storage or access is necessary for the legitimate purpose of storing preferences that are not requested by the subscriber or user.
Statistieken
The technical storage or access that is used exclusively for statistical purposes. The technical storage or access that is used exclusively for anonymous statistical purposes. Without a subpoena, voluntary compliance on the part of your Internet Service Provider, or additional records from a third party, information stored or retrieved for this purpose alone cannot usually be used to identify you.
Marketing
The technical storage or access is required to create user profiles to send advertising, or to track the user on a website or across several websites for similar marketing purposes.
Beheer opties Beheer diensten Beheer {vendor_count} leveranciers Lees meer over deze doeleinden
Zelf instellen
{title} {title} {title}