• Spring naar de hoofdnavigatie
  • Door naar de hoofd inhoud
  • Spring naar de eerste sidebar
  • Spring naar de voettekst
Logo Portugal Portal

Portugal Portal

Voor Portugalliefhebbers en -fanaten

  • Wonen & Werken
  • Natuur & Ontspanning
  • Eten & Drinken
  • Cultuur & Maatschappij

Waar komen de Lenços dos Namorados vandaan?

Door Josephine Eijnthoven 5 reacties
Gepubliceerd op 21 februari 2022

In vroeger tijden was het een keurig Portugees gebruik dat een jongen het meisje van zijn voorkeur het hof maakte door te ‘namorar à janela’. Zij stonden beiden vlak voor het raam: zij binnen en hij buiten. Waarbij nog geen kus mocht worden gewisseld – een chaperonne was altijd in de buurt – maar een gesprekje voeren dat mocht wel. In de Minho in het noorden ging daar nog een belangrijke fase aan vooraf: de verovering van een huwelijkskandidaat als wederzijdse keuze voor dat contact.

doekje lenço
De lieve spelfouten vormen de charme van de rijmpjes. Foto’s Josephine Eijnthoven

Symbool

Hiervoor nam het meisje in kwestie het initiatief. Zij borduurde, vaak tijdens het schapen hoeden, een vierkant doekje om op zondag aan haar potentiële geliefde te geven als symbool van haar keuze. Dat waren de geliefdendoekjes, de lenços dos namorados. Als hij het doekje op de daaropvolgende zondag droeg, betekende het dat de jongen ermee akkoord ging. Meestal deed hij het om zijn hals met de knoop naar voren, op de zak van zijn zondagse jas, op zijn hoed of aan zijn herdersstaf die hij bij zich had. Zo niet, dan ging de doek terug naar het meisje. Of als hij akkoord ging maar later spijt kreeg, gaf hij zowel het doekje als andere persoonlijke zaken zoals brieven en foto’s terug aan het meisje.

Op feesten werd ook wel geplaagd met de doekjes. Jongens pakten er een af en deden alsof ze verkering met de eigenaresse hadden. Wanneer de jongen al een afspraak had met een ander meisje ontstond er natuurlijk een flink meningsverschil tussen beide dames.

doekje lenço

Huwbaar

Hoe kwam deze traditie tot stand? Eerst werden deze vierkante doekjes in de 17e en 18e eeuw gebruikt door de adellijke dames en hadden slechts een decoratieve functie. Dit doekje van fijn linnen werd op een feestjurk rechts op de taille geplaatst. Later, in eenvoudiger uitvoering door vrouwen uit de lagere klasse, ging het steeds meer de kant op van een symbool tussen twee jongelui die de huwbare leeftijd hadden. Het materiaal en de motieven hingen af van de smaak en middelen van de borduurster.
Er waren twee soorten doekjes: die in kruissteek met de kleuren rood en zwart uit Viana do Castelo. De andere is de traditionele doek uit Vila Verde, officieel Lenço do Minho, zoals recent is geregistreerd. Daarin zijn meer kleuren verwerkt die in eenvoudige steken zijn uitgevoerd op katoen en is er meer variatie aangebracht in de tekeningen. En naarmate de emigratie toenam, werd het doekje ook wel meegegeven als aandenken aan degene die de man achterliet.

Spelfouten

Een andere bijzondere eigenschap van deze doekjes zijn de spelfouten. Dat kwam omdat de meisjes amper of helemaal niet naar school gingen, maar met de dieren het land op moesten. Wel leerden ze heel jong borduren als voorbereiding op hun uitzet en daarom borduurden ze de woorden precies zoals ze werden uitgesproken.

doekje lenço

Nooit was er een verplichte zin of tekening. De woorden kwamen puur uit het hart en de motieven uit creativiteit, wat de charme is van deze volkskunst. Gezegdes uit die tijd, levendige kleuren en naïeve symbolen voor liefde, vrede, vrolijkheid of zelfs droefenis werden uitgevoerd in sprekende kleuren en losse zinnen of rijmpjes, met patronen naar de smaak van de maakster.

Vila Verde

Hoewel de doeken in de hele Minho worden gemaakt, is de inspanning van de Cooperativa Aliança Artesanal de Vila Verde opvallend. Bedoeld om hiervoor erkenning te krijgen in binnen- en buitenland. Want voor de Minho is herstel van deze kunst belangrijk als fundamenteel onderdeel van de volkskunst in deze regio. De borduursters van deze coöperatie die vaak thuis en in eigen tijd werken om de traditie in stand te kunnen houden, bedrukken de doeken met verhalen en gevoelens uit een naïef en zuiver verleden. Hun handen geven vorm aan die motieven of het nou sleutels, harten, vlinders, vissen, kronen, boeketten of duiven zijn.

doekje lenço

Behalve spelfouten die karakteristiek zijn voor dit product valt ook de spreektaal op. Zoals lokaal de v als b wordt uitgesproken en omgekeerd. Enkele voorbeelden van de rijmpjes:

Bai lenço da minha mão
Bai currer a freguesia
Bai dar em formações
Da minha sabeduria

E tanceto eu amarte
Como o lenço branco ser
Só deixarei de te amar
Cuando o lenço a cor perder

Coração por coração
Amor num troques o meu
Olha que o meu coração
Sempre foi lial ó teu

Meu Manel bai pró Brasil
Eu tamen bou no Bapor
Gardada no coração
Daquele qué meu amor

Aqui tens o meu coração
E a chave pró abrir
Num tenho mais que dare
Nem tu mais que me pedir

Ga, doekje in mijn hand
Ga rennend naar de parochie
En vertel hen
Wat ik allemaal weet

En hoe vroeg ik van je ging houden,
Zoals die doek zo wit,
Ik zal ophouden met je lief te hebben
Wanneer de doek haar kleur verliest

Hart voor ‘n hart
Lief, verwissel het mijne niet
Want let op,
Mijn hart was jou altijd trouw

Mijn Manuel gaat naar Brazilië
Ook ik ga met de stoomboot mee,
Bewaard in het hart
Van hem die mijn geliefde is

Hier heb je mijn hart
En de sleutel om het te openen
Meer heb ik niet om je te geven
Noch jij kunt meer van mij vragen

Lenços overal

Een paar jaar geleden hanteerde de Portugese middenstand de slogan ‘Koop Nationale Producten’, ongetwijfeld ingegeven door de overheid om de eigen economie een duwtje te geven.
Dat bleek ook het initiatief om oma’s kabinet als ideeënbus te gebruiken. Ineens zag je overal kleurige theedoeken bedrukt met teksten zoals op de lenços. En supermarktketen Pingo Doce verkocht royale boodschappentassen met de teksten en motieven. Maar daarnaast beleefde ook het oeroude vak van handwerkster, waar Portugese dames zo goed in zijn, een opleving.
De creativiteit greep om zich heen om te laten zien wat er allemaal mogelijk was:
op gympen en schoentjes geborduurd, op randen rond de hals van blouses, hemdjes en truien vol borduursels, juwelendoosjes voorzien van borduursels op deksels, op lijstjes en boekomslagen, taarten gedecoreerd met teksten en tekeningen, ook waaiers kwamen weer tevoorschijn en kregen een beschildering met het ineens weer populaire thema.

doekje lenço

Natuurlijk kon de nationale luchtvaartmaatschappij TAP niet achterblijven. In die periode werden er op de hoofdsteunen van de stoelen in de cabine de vrolijk bedrukte lenços aangebracht!
Het doekje is ook geschikt om bij geboorte, huwelijk of Valentijnsdag er zelf een gepersonaliseerd stukje volkskunst van te maken als gebaar van vriendschap. Immers, cadeautjes met een betekenis blijven altijd in onze herinnering!


« Een eerbetoon aan de gewone man
Sociale innovatie in Noord-Portugal »

Categorie: Cultuur & Maatschappij, Liefde, Volksgebruiken Trefwoorden: doekje, lenço, Portugal, verliefd

Over Josephine Eijnthoven

Bij Josephine Eijnthoven zat schrijven er al vroeg in: net tien jaar oud pende ze schoolschriften vol. Zo ontstond de voorliefde voor taal en heeft ze later gewerkt als tolk/vertaler, bedrijfsjournalist en eindredacteur. Ook andere landen interesseerden haar al op jonge leeftijd. Een voorteken voor de vele reizen later? Aan de hand van de dagboeken die ze onderweg schreef is onlangs het boekje 'Reisfragmenten' uitgegeven.
Haar echtgenoot ontmoette ze als politiek vluchteling in Amsterdam. Na de Anjerrevolutie heeft ze met man en kinderen jaren in Portugal gewoond en keert er vaak naar terug.

Lees Interacties

Reacties

  1. ton haak zegt

    27 februari 2022 om 13:01

    Mooie geschiedenis. In ere houden, die tekstdoekjes!

    Beantwoorden
  2. Els zegt

    28 februari 2022 om 06:01

    Wat leuk om de oorsprong te weten van die theedoeken en stoffen bedrukt met kleurige teksten en leuke versierinkjes. Ik vond die stof, vaak op markten te koop, altijd zo intrigerend. En zo’n geborduurde theedoek met lieve tekst kreeg ik een keer van mijn buurvrouw dona Augusta cadeau waarop ik me afvroeg waar die traditie toch vandaan komt. Nu weet ik het……
    Dank je Josephine!

    Beantwoorden
  3. Rita torres Pereira Fernandes zegt

    19 november 2024 om 16:02

    Encontrei esta página por acaso.No início encontrei um lenço bordado por mim, cópia de um centenário feito pela minha Avó materna,possuo o original, já foi três meses para uma exposição no México,sou de Ponte de Lima,a minha Avó era do concelho dos Arcos de Valdevez e foi a partir do dela que comecei á 44 anos atrás,vi nascer a Aliança artesanal e toda a publicidade que Vila Verde criou.Não é só Vila Verde, eu já fiz a pedido cópias do alto Alentejo.Entretanto também encontrei motivos criados por mim em que os lenços teem o nome de um Senhor…
    ————-
    Vertaling door PP:
    Ik vond deze pagina per toeval. In het begin zag ik een door mij geborduurde sjaal, een kopie van een eeuwenoude die door mijn grootmoeder van moederskant was gemaakt. Ik bezit het origineel, het werd drie maanden lang op een tentoonstelling in Mexico getoond. Ik kom uit Ponte de Lima, mijn grootmoeder kwam uit de gemeente Arcos de Valdevez en door haar werk begon ik 44 jaar geleden. Ik zag de opkomst van de Cooperativa Aliança Artesanal de Vila Verde en alle publiciteit die Vila Verde creëerde. Het is niet alleen Vila Verde, ik heb ook op verzoek kopieën gemaakt van het hooggelegen Alentejo. Ondertussen vond ik ook door mij gecreëerde motieven waarin de sjaals de naam van een heer dragen…

    Beantwoorden
    • Henk Eggens zegt

      19 november 2024 om 16:33

      Dank, Rita voor je bericht. Ik zorg ervoor dat de auteur van het artikel jouw bericht krijgt.
      Obrigado, Rita pela sua mensagem. Garantirei que a autora do artigo receba a sua mensagem.

      Beantwoorden
  4. J Eijnthoven zegt

    20 november 2024 om 09:40

    Olá Rita!
    Tive muito prazer em ler a sua reacção sobre ‘a história dos lenços’. Assim está provado que sempre aprendemos das pessoas que têm suficiente experiência. Elas passa-a aos que tambem querem aplicar essa arte!

    Beantwoorden

Geef een reactie Reactie annuleren

Je e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Ook leuk om te lezen

Interessante recente muziekreleases (2025/5)
Livraria Lello & Irmão.
Portugese boekhandels: Aanrader, ook voor niet-lezers
moestuin
Mijn bescheiden Portugese moestuin

Primaire Sidebar

Zoek je iets?

Kenters

Wil je Portugal Portal volgen?

Kies voor de nieuwsbrief, voor follow.it of voor sociale media

Kies hier

Onze sponsoren

Bekijk de sponsoren

Trefwoorden

Alentejo Algarve Aveiro Beiras boeken boekrecensie Coimbra column Corona cultuur dieren economie emigratie emigreren fado feest gastronomie geloof geschiedenis kunst land Lissabon literatuur milieu muziek natuur natuurpark Noord-Portugal overwinteren Porto Portugal recept reizen steden taal taalweetjes toerisme traditie Trás-os-Montes vakantie verbouwen volksgebruiken wandelen werken wijn

Recente reacties

  • Geert Brabant op Portugese boekhandels: Aanrader, ook voor niet-lezers: “Heerlijk interessant. Ik heb alweer een goede reden voor nog eens een dagje Aveiro.”
  • FPU Casa op Onze Marcelo ontvangt een eredoctoraat: “Wat een respectloos, negatief verhaal”
  • Liz op Onze Marcelo ontvangt een eredoctoraat: “Werkelijk fantastisch en leuk geschreven. Zeer vermakelijk en niet te lang. Chapeau 🙏🏾 Wij houden ook van Marcelo.”
  • Zemaria op De Portugese taal: “Goedemorgen Mariska, wat een leuk verhaal, zo hoor je nog eens hoe iedereen Portugal en de Portugezen (?) leert kennen,…”
  • Mariska Roos op Onze Marcelo ontvangt een eredoctoraat: “Haha, hardop gelachen om deze smakelijke beschrijving. Het blijven toch allemaal verkleedpartijtjes van zichzelf zeer serieus nemende mensen. Er zullen…”

Footer

  • Home
  • Over Portugal Portal
  • Alle artikelen
  • De schrijvers van Portugal Portal
  • Privacy
  • Cookie policy
  • Contact

Wil je Portugal Portal volgen?

Dat kan op drie manieren!

Kies hier

Portugal Portal

Meer informatie over Portugal Portal

mailportugalportal@gmail.com

  • E-mail
  • Facebook
  • Instagram

© 2025 Copyright Portugal Portal 2023

Beheer cookie toestemming
Om deze website goed te laten werken, te optimaliseren en personaliseren en content van social media te kunnen tonen worden cookies geplaatst.
Functioneel Altijd actief
The technical storage or access is strictly necessary for the legitimate purpose of enabling the use of a specific service explicitly requested by the subscriber or user, or for the sole purpose of carrying out the transmission of a communication over an electronic communications network.
Preferences
The technical storage or access is necessary for the legitimate purpose of storing preferences that are not requested by the subscriber or user.
Statistieken
The technical storage or access that is used exclusively for statistical purposes. The technical storage or access that is used exclusively for anonymous statistical purposes. Without a subpoena, voluntary compliance on the part of your Internet Service Provider, or additional records from a third party, information stored or retrieved for this purpose alone cannot usually be used to identify you.
Marketing
The technical storage or access is required to create user profiles to send advertising, or to track the user on a website or across several websites for similar marketing purposes.
Beheer opties Beheer diensten Beheer {vendor_count} leveranciers Lees meer over deze doeleinden
Zelf instellen
{title} {title} {title}