Onze schoonmaakhulp lijkt tien levens tegelijk te leiden. Hoe ze het doet is ons een raadsel. “Não há crise” (Maak je niet druk! Het is geen crisis!), lacht ze. “Als ik zou kunnen, zou ik de wereld veranderen.” Een interview met onze bijdehante dorpsgenote Isabel da Conceição André.
“Ik wil iets bereiken in mijn leven”
We leerden Isabel kennen, toen we een paar jaar geleden op zoek gingen naar familie van het kind dat in de jaren vijftig verdronken zou zijn in de levada onder onze voormalige graanmolen. Dorpelingen hadden dat gruwelijke verhaal verteld kort nadat wij waren verhuisd, maar nergens was een tastbaar bewijs te vinden. In Alvoco das Várzeas vonden we Isabel, één van de twee zussen van het onfortuinlijke meisje.
Arm
“Ik was pas zestien maanden toen het ongeluk gebeurde maar het heeft mijn leven getekend”, zegt Isabel nu. “We waren erg arm en mijn moeder vertelde heel vaak dat zij mijn hongerige zevenjarige zusje voor de volgende dag iets meer aardappelen had beloofd. Die dag verdronk ze. Er werd weinig over gepraat in onze familie. Ik denk dat als ik geleerd had om me meer te uiten, ik later niet gescheiden zou zijn, bijvoorbeeld.”
Isabel is nu 54 jaar. De meeste familieleden werkten vroeger op het land, maar haar grootouders waren molenaars. “Ik heb het in mijn leven niet gemakkelijk gehad. Toen ik jong was, vroeg mijn grootmoeder me eens om dennenappels te rapen. Als dank voor een volle zak kreeg ik een ei. Dat was mijn avondeten.” Het harde leven vormde haar, maar ze liet zich niet in een traditionele lijdende rol kneden. Integendeel: “Ik leerde te vechten. Ik wil iets bereiken in mijn leven want: ‘Parar é morrer’.” (Stilstand is sterven oftewel: Stilstand is achteruitgang oftewel Rust roest.)
Tegen de stroom in
Ze ging als kind weliswaar naar de lagere school, maar pas onlangs rondde ze het – in haar jeugd nog niet verplichte – negende jaar af, dankzij de Rede Nacional de Centros de Reconhecimento, Validação e Certificação de Competências (RVCC), een soort volwassenenonderwijs. Dat gaf haar veel zelfvertrouwen. Ze is nu met het tiende jaar bezig dat opleidt tot administratief medewerkster.
Ze roeit tegen de stroom in, haar hele leven al. “Ik haalde mijn rijbewijs omdat ik onafhankelijk wilde zijn. Daar was ik best trots op.” Als jonge vrouw verhuisde ze naar Lissabon. Haar vader probeerde haar tegen te houden: “Hij dreigde dat als ik zwanger zou worden, ik nooit meer thuis hoefde te komen.”
Isabel werkte ruim vijfentwintig jaar in fabrieken en als schoonmaakster en trouwde met een vrachtwagenchauffeur. Haar zoon – nu 19 jaar – werd geboren, maar het huwelijk strandde. Ze keerde terug naar Alvoco das Várzeas.
Zingen
Haar moeder is inmiddels overleden; haar vader is negentig jaar en ziek. Isabel verzorgt hem terwijl haar oudere zus zich weinig aan hem gelegen laat liggen. De man die haar het leven zo moeilijk maakte ligt nu de hele dag in bed in haar kleine, donkere en vochtige huisje. Ook haar zoon woont nog bij haar in. Hij gaat naar school, maar is de rest van de tijd gekluisterd aan de t.v. of pc, als Isabel deze niet voor straf achter slot en grendel zet tenminste.
Ondanks deze somber stemmende omstandigheden schoffelt ze blijmoedig in haar tuin en voedert ze haar twee hondjes, kat en konijn. Ze gaat naar school, maakt consciëntieus haar huiswerk en slaagt voor tussentijdse testen. Ook zingt ze in het dorpskoor en onlangs konden we haar zelfs in een toneelstuk bewonderen. Het bomvolle zaaltje gierde het uit toen ze als sigarenrokende landeigenaar het toneel betrad. Ze was aanwezig tijdens een roerige vergadering over de nieuwe waterzuiveringsinstallatie, gaf acte de présence tijdens de recente opening van het nieuwe bibliotheekje in het dorp en zat aan bij het jaarlijkse vrouwendiner, O Jantar das Gatas (Diner van de ‘katjes’) van Alvoco das Várzeas.
Humor
Ze is, kortom, een actief lid van onze dorpsgemeenschap. Met haar wilskracht, optimistische kijk op het leven en gevoel voor humor neemt ze veel mensen voor zich in. “Ik ben iemand met veel vertrouwen in de toekomst en solidair met anderen. Ik wil mijn steentje bijdragen aan een betere maatschappij.”
Bovendien is er het onwankelbare geloof in God. “Er is altijd iemand die ons beschermt, maar je moet wel onvoorwaardelijk in hem geloven.” Dat de pastoor het liet afweten, toen we in 2009 het gedenkplaatje onthulden ter nagedachtenis aan haar zusje, moet haar diep gekrenkt hebben. “Daar heeft de kerk geen ceremonie voor”, had hij gezegd. Ze liet zich niet uit het veld slaan: “Dan doen we het toch zelf?” en ze hield ter plekke een aangrijpend verhaal.
Eén keer per week, en als we gasten hebben vaker, komt ze schoonmaken. Dan doorspekt ze haar verhalen met uitdrukkingen en grapjes die ik maar half versta en krijgen we de slappe lach aan weerskanten van de op te maken bedden. Zij geeft ons het gevoel dat we deel uitmaken van een gemeenschap en daar zijn we haar erg dankbaar voor.
Geef een reactie