Portretten uit de Minho I

Sinds ik in de Minho woon loop ik. Vaak ’s ochtends, regelmatig ergens in de middag, maar het streven is elke dag, net als tandenpoetsen of even het nieuws kijken. Ik loop een stuk over het Santiagopad parallel aan de oceaan, of langs de rivier of een stuk de berg op en dan weer naar beneden, goed voor een bijna 2 uur durende wandeling.

De diverse mogelijkheden kan ik bijna geblinddoekt afleggen en toch, saai is het nooit. De akkers zijn in beweging en veranderen van massale lupinevelden naar zwarte grond of maisvelden van ruim twee meter hoog. En met geloken ogen tegen het zonlicht kijkend waan je je in Cambodja, door het Aziatische licht, bananen- en palmbomen en rijstvelden. Het is het niet, maar het lijkt precies.

Zonder water geen leven en de rivier de Âncora, en zijn zijtakken en -armen, koester ik. In mei bekijk ik met open mond de geboortes van de varens en in dezelfde maand vraag ik me af waarom de kwakende kikkers elk jaar een andere poel met dril bevolken. Vlakbij ons huis ligt Porto Covo, tenminste dat is hoe de buurt het stuk gras dat aan het stromende water grenst noemt. Om half 8 ’s ochtends loop ik in 5 minuutjes naar dit natuurzwembad om zomer en winter baantjes te trekken.

’s Ochtends wandelen, beter wordt het niet, de ochtendneus ruikt scherp en de ogen zien alles. Ik ben me bewust van flarden dromen en ‘nachtgedachten’ die samen met de wonderen van de natuur ervoor zorgen dat er zich opeens antwoorden formuleren op levensvragen waarmee ik al een poos rondsjouw. Een ding is zeker, ik blijf wandelen totdat ik erbij neerval. Gezien de hitte glippen we vroeg de deur uit. We lopen naar de berg en besluiten halverwege dat het te steil is voor de tijd van het jaar en dat we beter links af kunnen slaan zodat we het traject verkorten. We gaan nu richting zee en dat is te merken, het is zo’n 5 graden koeler. Ook al heb je het tig keer aan den lijve ondervonden, het blijft raadselachtig dat het aan zee soms fris is en je 5 minuten ‘hogerop’ uitroept: ‘Oei, wat is het warm!’ Net als dat onze streekgenoten in Covas of Arga de Baixo (met de auto 30 minuten landinwaarts rijden) lopen te puffen van de hitte. Terwijl we de koele vochtige zeedamp voelen zien we een veld energieke hortensia’s.

Waarom besef ik niet (altijd) hoe goed het leven is en hoe fantastisch het is dat ik hier woon samen met onze dorpsgenoten.

De motorman

Met zijn kale kop en lege mond is hij leeftijdsloos. Wat een uitstraling heeft die man. Als een koning op de troon zit hij op zijn Kreidler. Zijn prinses zit achterop met een grote boodschappentas in elke hand. Laatst zagen we hem van verre al lopen op zijn kromme benen. Hij duwde een kar voor zich uit. ‘Então? Tudo?’ Hij vertelde ons dat hij een koe had. ‘Voor de melk’, vroeg ik? Nee, het is een koe uit Braga en die zijn er voor hun vlees, maar zover is het niet nog. Elke dag gaat de motorman met zijn kar naar zijn veldje om gras te maaien voor het beest. Volgende keer moet ik hem toch eens vragen waarom hij zijn koe niet op het veldje parkeert. Beest blij en het scheelt hem best wat gedoe. Win win.

Vaak mijmer ik, malen is het woord, over onoplosbare vraagstukken. Moet ik verhuizen? Hoe kan ik zus of zo oplossen? Is mijn relatie nog wel zo leuk als eerst? Zou de motorman ook door dit soort spinsels worden getergd of neemt hij elke dag zoals die komt?

De taximan

Op mijn wandelingen kom ik hem vaak tegen. Hij is de baas van de niet urgente ambulancebasis en daarnaast taxiet hij bijvoorbeeld naar het vliegveld heen en terug voor de (extra) krenten in de pap. Telkens als hij mij ziet, of hij nu loopt of in de auto zit, stopt hij en klampt me aan. Hij weet een nieuw en geweldig huis dat in de verkoop is gekomen. Nee, het is niet voor ons, dat weet hij, maar misschien voor andere Nederlanders of vrienden? En elke keer gaan we kijken, dat blijft leuk. Vaak zie je vanuit de verte al of het huis potentie heeft of niet. Het moet hoog liggen en de zon moet er goed bij kunnen. Het huis en de omgeving moet ook over wat speelsheid beschikken en daar schort het nog wel eens aan bij het Portugese huis.

We hebben inmiddels heel wat huizen bezocht en een aantal daarvan waren het filmen waard geweest. De opgemaakte bedden zijn al 30 jaar niet beslapen. De tafel is nooit afgehaald. De administratie ligt klaar op de kruk, het was een klusje voor morgen, voordat het lot anders besloot. Ook de sloffen bij de deur staan nog klaar. Wat is er gebeurd?

De tuinman

Onze tuinman woonde 10 jaar lang vlakbij New York. Zijn kinderen hebben de Amerikaanse nationaliteit, zijn vrouw en hij hebben een green card, maar kunnen het land niet uit, want dan mogen ze er niet meer in. Zijn vader overleed een jaar geleden en zijn moeder bleef alleen achter in een groot huis. Dus hij heeft alle schepen achter zich verbrand en is nu weer terug in Portugal waar amper werk voor hem is. Zijn vrouw spreekt na al die jaren Amerika nog steeds geen woord Engels, maar schoonmaken kan ze als de allerbeste. Ze investeren en timmeren flink aan de weg, voldoende werk, ze gaan het redden, dat is zeker.

De brandweerman

Wat is Portugal zonder brandweerkorps? Ook ons piepkleine dorp heeft een indrukwekkend team van bombeiros. Nog voordat Covid-19 toesloeg bezweek onze zeeden, niet van de ene dag op de andere, maar z’n ondergang was redelijk bruusk. Het was indrukwekkend om te zien hoe snel die kerels deze boom van ruim 30 meter hebben ‘geruimd’. De baas met een spectaculaire jaap op zijn wang (van een zwiepende tak of motorzaag?) hoefde amper instructies te geven aan de behendige kerel die met een touwtje aan een tak hing en met zijn linkerhand een zware motorzaag bediende alsof het een tondeuse betrof. De bombeiros verdienen een groot artikel in de Portugal Portal en ik ben benieuwd wie dat artikel gaat schrijven? Jule Hinrichs misschien, Felix van Rijn of toch Cees Groenewegen?

De ritselaar

Klein en mager als deze levenskunstenaar is heeft hij iets gevonden om meer gewicht in de schaal te leggen door voor een divers nageslacht te zorgen. Hij heeft 7 kinderen met 7 verschillende vrouwen. En nee, hij is geen Portugese Heijboer. Geen van de vrouwen woont in Portugal en ook de kinderen leven her en der over de wereld verspreid. Hij woont alleen, maar eenzaam is hij niet. Hij is vaak in de leukste kroeg van Âncora en dat is niet omdat hij van een drankje houdt, ja dat ook, maar het is omdat hij iedereen kent en van alles op de hoogte wil blijven. Hij weet waar je de goedkoopste tegels kunt kopen, hij weet de beste schilder voor je buitenmuren, hij kent de beste zwembadboer, hij maakt de lekkerste bacalhau com natas, hij kent de mooiste plekjes in de Alentejo en in de Algarve en hij spreekt het duidelijkste Portugees dat ik ooit hoorde. Sinds kort weet ik dat hij stervende is. Niemand mag het weten, hij draagt zijn lot alleen. Onze ritselaar met zijn ongeneeslijke tumor. God zij met hem.

De dame

Deze vrouw van 89 jaar oud ziet eruit als de eigenaresse van een prestigieuze quinta. Alles aan haar is chique, haar regenhoedje, de jas en schoenen. Oude adel, niks geen omhooggevallen Vinkeveen. Toen wij haar de eerste keer ontmoetten tijdens een wandeling vroeg ze ons om ons paspoort anders mochten we er niet langs. Dat werd een standaardgrapje telkens als we haar zagen. Ze vertelt ons iedere keer hetzelfde. Dat ze alleen is achtergebleven en dat al haar broers (10 stuks) in Rio de Janeiro wonen. Vroeger was het een ongelofelijk drukke bedoening met dat grote gezin, wijn maken, groentes verbouwen en nu is het stil. Ze is wel in Rio geweest, maar er wonen wil ze niet. Waarom niet? Ze kan het niet op ons overbrengen. Elke keer als we haar zien en spreken wordt het moeilijker om haar te volgen. Ik maakte nooit een foto van haar en daar heb ik nu enorm veel spijt van, want we hebben haar al een poos niet meer gezien. Zou ze er nog zijn?

De lerares

Sinds drie jaar gaan we elke donderdag naar school in Viana do Castelo voor twee uur Portugese les. Madeleine is haar hele leven lerares geweest en nu ze met pensioen is, geeft ze les aan buitenlanders. Bij haar ligt de focus op de grammatica. En de uitspraak. Als Jacqueline, Marie of Eduard aan de beurt zijn zie je haar verstijven. Als ze klaar zijn met hun verfranste Portugese voordracht lacht ze opgelucht.

De leraar

João is de echtgenoot van Madeleine. Ze geven samen les en ondertussen zijn ze aan het bakkeleien: hij moet zijn bril opzetten, groter schrijven en goed luisteren. Het is vermakelijk en lief. Ze zijn al zo lang samen en hebben veel meegemaakt. João duikt met ons in de geschiedenis en hij laat ons gedichten lezen. Hij vertelt ons uit zijn enorme persoonlijke archief van verhalen uit overlevering en uit de tijd dat hij nog werkte in Kaapverdië en zijn geliefde Sao Tomé.