Slangen

Gistermorgen schuifelde en kronkelde er weer een slang door onze voortuin. We keken ernaar, zonder de paniekreflexen van vroeger.

We denken dat het een ringslang was. In Portugal komt de Iberische variant van de Nederlandse ringslang voor: de cobra-de-água-de-colar-mediterrânica. Deze slang houdt van water: naast ons huis staat een ongebruikte wasplaats met permanent water uit een bron hogerop. Daar zou de ringslang vandaan kunnen komen.

Onze angst

Mijn companheira Jesús (Maria de) groeide op in een huis aan de rand van het bos in de Braziliaanse Amazone. Haar vader doodde regelmatig gifslangen rond het huis. Ze werd opgevoed met de angst voor giftige slangen.

Ik woonde twaalf jaar in tropisch Afrika. Mijn angst voor slangen komt uit die tijd. Op het platteland van Afrika reden we af en toe met de auto over een overstekende slang heen. In het slangenpark in Nairobi stond ik oog in oog met de zwarte mamba (dodelijk in minder dan een uur). Gelukkig waren we gescheiden door een stevige glazen ruit.

Mijn serieuze angst voor slangen ontstond op het platteland van Guinee-Bissau. Een jonge vrouw riep ons om hulp in het gezondheidspostje waar ik werkte. Ze was in het bos gebeten toen ze water ging halen in de rivier. Ze raakte verlamd: eerst haar voet. Toen, langzaam, maar onheilspellend zeker, haar benen, uiteindelijk haar ademhaling. Na zeven uur stierf ze. Haar smekende ogen zie ik, na veertig jaar, nog steeds voor me.

In Portugal

Toen we tien jaar geleden in de Beiras gingen wonen hoorden we al snel van de dorpsbewoners: ‘In ieder huis in Portugal is wel een slang te vinden’.

Dat werd concreet toen we op een ochtend de ijskast verplaatsten en een slang traag begon te bewegen, door ons uit de slaap gerukt. Jesús verstijfde en bleef heel stil staan. Ik vond een bij-de-hand stuk hout en sloeg de slang dood. We trilden die dag nog na van de schrik. We identificeerden de slang later als een onschuldige trapslang. Toen begonnen langzamerhand onze reflexen over slangen te verbleken. We voelden ons niet happy om een onschuldig beest te doden.

Verder onderzoek op internet leerde ons dat giftige slangen in Portugal een zeldzaamheid zijn.

Er zijn in totaal dertien verschillende soorten slangen te vinden in Portugal, waarvan er drie giftig zijn en geen enkele dodelijk. De giftige slangen (maar nooit dodelijk) zijn twee soorten adders, de Cantabrische adder (víbora de Seoane) e de wipneusadder (serieus!) (víbora cornuda). Daarnaast is er de hagedisslang (cobra-rateira). Deze slangen leven ver van de bewoonde wereld, voornamelijk in het noorden van Portugal, bijvoorbeeld in het nationale park Peneda-Gerês.

In de volgende YouTube-clip laat een jonge dame (met een slang om haar hoofd) zien welke tien slangen minder of meer geneigd zijn om te bijten als ze geprovoceerd worden. Ze noemt sommige slangen defensivas, maar nooit agressivas.

Het Portugese Instituut voor het behoud van natuur en bos (INCF – Instituto da Conservação da Natureza e das Florestas) heeft een uitgebreid overzicht van alle soorten slangen die in Portugal voorkomen.

Onze reacties nu

Als we nu een slang tegenkomen blijven we (even) schrikken, maar iedereen gaat zijns weegs. Alleen kunnen we onze twee katten niet overtuigen van de onschuld van de slangen en slangetjes die af en toe in de tuin schuifelen. Ze gaan er achteraan. Af en toe vangen ze een kleintje en komen die trots aan ons laten zien.

Het grootste gevaar van slangen vind ik hier in Portugal dat als je een slang tegenkomt, je zo schrikt, dat je een pas achteruit doet. Je kunt vallen. Als je dan met je achterhoofd op een steen terechtkomt kun je zo maar overlijden aan een schedelbasisbreuk. Rustig blijven is dus ons devies, de slang is banger van jou dan omgekeerd.

Het boek Slangen soorten-feiten-gedrag is bij bol.com te koop.