Telkens wanneer ik langsloop kijkt hij mij indringend aan. Vanaf een elektriciteitskast waarop zijn beeltenis prijkt.
Salvador, die excentrieke kunstenaar van Spaanse origine. Een van ’s werelds bekendste meesters door zijn schilderijen die bijna altijd op dromen slaan. In de achtertuin van Porto vind je avontuurlijke natuur en ingeslapen dorpjes.
Wereldvreemd
Als een verloren sieraad ligt het middenin een grazig landschap gedrenkt in zoete aroma’s van citrusfruit. Onderin het dal, uitgeslepen door de Guadiana-rivier, verzamelt zich een treurig groepje sparren in het schijnsel van scherp zonlicht. Dicht bij elkaar met afhangende takken en doorgebogen pieken. Verstild als dorstende jagers trotseren ze de namiddaghitte. Magische natuur die inspireert tot meditatieve bezinning. Een passende spreuk uit Leiria spookt rond in mijn hoofd.
Opgepikt in dat restaurantje ‘Ao Largo’ en blijven hangen, onderweg naar Olhos de Água. ‘We komen altijd terug waar ons glas gevuld is!’ Een glas boordevol wijn, water of koffie dat doet er niet toe, ’t gaat immers om een symbolische zegswijze. Al surfend op internet stuit ik op een oord van surrealisme. Een artikel over ruïnes en oude machines vlakbij een giftig meer. Een curieuze verzameling in dit voormalige mijnwerkersdorpje, Minas de São Domingos gedoopt.
Filmisch
Een verlaten kopermijn, tegenwoordig een bizar openluchtmuseum, een locatie die tot de verbeelding spreekt. Hoogspanningsmasten reiken tot aan de horizon; gestaalde reuzen die kabels vasthouden alsof het springtouwen zijn. Over bergen met een rood schijnsel op de kam zijn ze scherp afgetekend in het tegenlicht van de dageraad. Alsof je door een decor loopt van een western waarin door de mens gemaakte elementen langzaamaan verschrompelen.
Het spookstadje komt tot leven, dankzij informatiebordjes die vertellen over de originele functie van bouwvallen die je om je heen ziet. De voormalige mijnschacht is volgelopen en overstroomd waardoor een waterplas is gevormd. Rondom vertoont de spiegelende rotsbodem een waaier aan kleuren, als een drabbig schilderspalet. Steeds weer terugkeren dat is de kern. Naar daar waar het goed toeven is, vertrouwd net als thuis.
Geen idyllisch Algarviaans dorp met oude bomen, rond een kroeg, kerk en school. Nauwelijks een centrum, meer een tussengebied is dit streekje, een aanhangsel aan Albufeira. Toegegeven, oké, een beetje kerngebied toch wel. Aan het eind van die lange straat die naar beneden kronkelt. Doodlopend op het pleintje met uitzicht op het strand. Glinsterende libellen rondzwevend als helikopters halen halsbrekende toeren uit boven de gladde vergiftigde waterspiegel.
Uitzonderlijk
Een rare locatie voor een verontreinigende mijn in deplorabele toestand, dichtbij een natuurpark. Parque Natural do Vale do Guadiana, een en al schitterende flora en fauna waar de gelijknamige rivier doorheen stroomt. Een interessante combinatie voor een uitstapje, bovendien een broeierig recept door forse milieuschade. Gemixt met de puurste natuur, opgediend als een schiftende saus. Milieuverontreiniging in optima forma door zwavelzuur bij de voormalige mijn ingang.
Een heuse toeristische attractie. Aanschouwelijk door over houten wandelpaden te lopen, om de ondergelopen mijnschacht en vrolijk gekleurde aardbodem van dichtbij te bekijken. Een andere bezienswaardigheid in het natuurpark heet Pulo do Lobo. Een van de grootste watervallen van het land. Daar waar de rivier Guadiana zich van 35 meter hoogte onstuimig naar beneden stort. Te weinig tijd om te bezoeken vandaag.
Een gemist spektakelstuk vanaf het uitzichtpunt op de linker rivieroever voorbij het dorp Amendoeira. In het hart van het natuurgebied vind je ook het bergdorp Mértola. Ofwel Martuhla dat van Moorse oorsprong is, aldus historici.
Waar de ooievaarsnesten en de sierlijke witte huizen over de Guadiana rivier uitkijken, wacht u de bekoring van een levend museum. Citaat: visitportugal-punt-com.
Zeldzaam
Een museale bezienswaardigheid van totaal andere signatuur. Over signatuur gesproken, ach die Salvador Dali. Met schoenvormige hoeden en een omgedraaide gewaxte snor als handelsmerk. Betalen in restaurants deed hij op z’n eigenwijze manier. Met een snelle tekening op de cheques die hij uitschreef. Erop vertrouwend dat men zo’n uniek en waardevol kunstwerkje niet zou innen.
Wat wereldwijd nog werkte ook hoewel niet in Schotland, want een stereotiepe Schot is gierig. Een andere vreemde snuiter die in de buurt van Mértola woont is de lynx. Deze wilde kat wordt sinds 2014 gefokt om te worden vrijgelaten in gebieden waar de soort van oudsher in Portugal voorkwam. Wat is het toch dat mij telkens naar Portugal terugvoert en aan Olhos de Água bindt, vraag ik mijzelf af.
Met een ondefinieerbaar gevoel in de onderbuik. Zoals bij bezichtiging van een huis, dat je na een eerste aanblik een warm welkom heet. Genoeg schreef ik door de jaren heen over mijn symbiose met ‘De ogen van water’. Semi Dali-achtige droombeelden met de bril op van Woordenbrei, mijn alter ego. Gefilterd door een vervormd prisma, alles bij elkaar tamelijk zonderling.
Robert Kruzdlo zegt
Robert, Figures en Cadaqués, Port Lligat ken ik als mijn broekzak. Jaren rond Port Lligat waar het huis van Dali staat gewandeld. Woonde toen in Selva de Mar waar vroeger Dali elke weekend kwam. Ik ken zijn persoonlijke fotograaf en heb nog originele foto’s van de grootmeester-krulsnor.
Schrijven doe je eerst voor je zelf en als een ander het leest dan leest hij/zij nooit wat er op papier staat. De gevleugelde woorden van Nijhoff: Er staat niet wat er staat. Ga door!!
Robert Steur zegt
Schitterend, naamgenoot!
Vereerd vanwege de moeite die jij nam om mijn stukje te lezen. Wetend dat er niet staat wat er staat. ???? Bovendien te verrassen met deze originele reactie op mijn verwijzing naar de gevierde ‘grootmeester-krulsnor’.
Groetjes van Robert Steur
Robert Steur zegt
P.S. ????: lachende smiley!
Janwillem van der Ent zegt
Mina de São Domingos is inderdaad ‘geen idyllisch Algarviaans dorp’, sterker nog, het is helemaal geen Algarviaans maar een Alentejaans dorp: deel van de freguesia Corte do Pinto, concelho Mértola, district Beja. Het is dus in de verste verte niet ‘een aanhangsel van Albufeira’. Google Maps berekent dat dit een dag lopen is of een kleine twee uur per auto (afhankelijk van de route 129 tot 143 km). Voor wie minder goed bekend is in Zuid-Portugal: het is of je Epe (halverwege Zwolle en Apeldoorn) een ‘aanhangsel van Den Haag’ noemt.
En Mina de São Domingos ligt dus al helemáál niet ‘in de achtertuin’ van Porto, die eerder genoemd wordt. Verder begint het stuk met ‘Salvador’ [Dali] en eindigt het met ‘semi Dali-achtige droombeelden’ (semi-achtig!?), maar wat Dali met de verlaten kopermijn te maken heeft, is en blijft een volslagen raadsel. Zoals het ook een raadsel is waarom iemand zou willen ’terugkeren’ naar een met zwavelzuur water volgelopen mijnschacht, waar het, volgens de auteur, ‘goed toeven is, vertrouwd net als thuis’. U woont leuk!
Er staat ongetwijfeld wat er niet staat. Jammer dat wat er wél staat, zo … ik zou haast zeggen: ‘zonderling’ is. De titel is dus zeker een vlag die de lading dekt!
Maja Kersten zegt
Beste Janwillem,
Je hebt de column van Robert verkeerd begrepen. De rode draad in zijn verhaal is de zin:
‘Wat is het toch dat mij telkens naar Portugal terugvoert en aan Olhos de Água bindt…’.
De zinnen ‘Geen idyllisch Algarviaans dorp met oude bomen, rond een kroeg, kerk en school. Nauwelijks een centrum, meer een tussengebied is dit streekje, een aanhangsel aan Albufeira’ gaan helemaal niet over Minas de São Domingos, maar over Olhos de Água.
Ik vind het jammer dat jij als taalredacteur van Portugal Portal niet vóór publicatie aan Robert hebt gevraagd hoe een en ander te interpreteren. Ik zou dat zelf veel prettiger vinden dan zo’n kritische reactie die veel lijkt op een sneer. Maar zo bedoelde je het niet, toch?
Met vriendelijke groeten, Maja
Robert Steur zegt
“Er zit een gespletenheid in ons vak die al terug te vinden is in de Griekse mythologie, waarin de god Hermes, zoon van Zeus, de boodschapper van de goden was. Zijn taak was het, berichten van de goden over te brengen aan de stervelingen. Behalve boodschapper van de goden was hij onder meer ook beschermheer van de handelaren en de dieven. Dat vraagt een bijzondere combinatie van vaardigheden. In die lijn noemt Socrates Hermes behalve ‘boodschapper’ een ‘gewiekste sjacheraar en een bedrieger in woorden’, juist dankzij diens excellente taalbeheersing. Excelleren in taal heeft voor Socrates twee kanten en dat is niet positief. Taal, communicatie, maakt informatieoverdracht en dialoog mogelijk, maar ook het zand strooien in de ogen van de gespreksgenoot, toehoorder of lezer”. Citaat: Bert Pol, uit Tabula Rasa.
Het is maar al te waar, Maja: communicatie kent twee kanten.
Janwillem van der Ent zegt
Ik zou wel een heel ondankbare lezer zijn als ik de zorgvuldig geplaatste wegwijzers die tot een bepaalde interpretatie leiden moedwillig zou negeren. Maar wat als die wegwijzers ontbreken? Bij het doorkruisen van talloze Portugese dorpjes was om op de doorgaande weg te blijven bij het ontbreken van wegwijzers het devies: volg het plaveisel. Dat werkte altijd goed, totdat in de afgelopen twee decennia steeds meer dorpjes de hele bebouwde kom gingen asfalteren. Maar, moet gezegd worden, de bewegwijzering is in die tijd ook verbeterd, en we hebben tegenwoordig navigatie.
Wie in de vierenhalve alinea’s over Mina de São Domingos (plus foto’s) ‘het plaveisel volgt’, zal het bij gebrek aan wegwijzers ontgaan dat er middenin ineens een paar zinnen staan die over heel iets anders gaan. Is het daarom een slechte lezer die het ‘verkeerd begrijpt’? Wie in Zuid-Portugal enigszins bekend is, zal wél een topografische ongerijmdheid opvallen. Maar de lezer kan bezwaarlijk verweten worden de afslag naar een rode draad gemist te hebben als die afslag nergens aangegeven is. Daar doet ook Socrates als navigator niets aan bij of af.
Overigens reageerde ik op persoonlijke titel, als ‘argeloze lezer’; als ‘taalredacteur’ hoor je me niet klagen.
Maja Kersten zegt
Nu heb ik een wegwijzer gemist, die van ‘argeloze lezer’. Ik denk, Janwillem, dat je professioneel genoeg bent om te begrijpen dat jij nooit meer als argeloze lezer kunt reageren omdat je dat niet bent. Je bent redacteur op Portugal Portal en het is jouw taak om teksten taalkundig te controleren en schrijvers te helpen bij taalkwesties.
Cees Groenewegen zegt
Beste Maja, Janwillem heeft in een redactievergadering dit artikel en zijn commentaren erop voor publicatie uitgebreid kenbaar gemaakt. De redactie heeft besloten het artikel ongewijzigd te laten staan. Janwillem heeft zich dus meer dan uitstekend van zijn taak gekweten, maar mag natuurlijk nog steeds als lezer reageren. Daarmee is wat de redactie van Portugal Portal betreft de kous af. Inhoudelijke reacties zijn en blijven welkom, commentaren op het functioneren van redactieleden of de redactie als geheel mag je graag achterwege laten.
Rijk zegt
Moet zoiets nu hier, op de site zelf, worden uitgevochten?
Het is voor mij echter volkomen begrijpelijk dat deze taalstrijd om een stukje van juist deze schrijver gaat.
Zijn stukjes zijn vaak “onnavolgbaar”.
Walter zegt
Hallo, Portugal Portal is een leuke site met enthousiaste schrijvers en makers. De verhalen zijn meestal zeer lezenswaardig. Echt! Maar dit verhaal doet een beetje pijn. Het is alles, maar toch ook weer te veel. De volgende keer wordt het beslist beter.
Mara zegt
helemaal eens met Rijk!!!
Marleen Van Wolferen zegt
Ik heb de tekst puur poëtisch ervaren.