Zet wat oudere immigranten in Portugal bij elkaar en al snel wordt ‘de Portugees’ flink afgezeken. Dit boek haalt daarin een bijzonder hoog niveau, maar gelukkig is de ironische knipoog nooit ver weg. Rauwe generalisaties worden afgewisseld met uitgebreide genuanceerde inzichten.
Arthur van Amerongen woont al ruim een decennium in een dorp in de Algarve en schreef al een scala aan columns, artikelen en boeken die Portugal en de Algarve raakten of betroffen. Hij is een immigrant die zijn brood in Nederland verdient. Vertaler, docent en biograaf Arie Pos woont nog veel langer in Portugal, in een dorpje met zo’n 3.000 vooral oudere zielen in het Noorden. Ook Pos schreef al boeken maar niet eerder zo indringend over zijn woonland en zijn bewoners, laat staan over zijn schoonfamilie.
Portugal voor bonvivanten is deels in een dialoog geschreven. Die dialoog doet me soms denken aan Statler en Waldorf, de twee theaterbezoekers van de Muppet Show die overal kritiek op hadden maar de volgende show altijd weer terugkwamen. De auteurs mopperen dat het een lieve lust is, maar nooit wekken ze de indruk te willen remigreren.
‘Op het platteland heerst een soort apartheid. De smoezelige kroegen met neonlicht (goedkoop), dat eeuwige voetbal op die schetterende televisies, de pislucht en de vette dagschotels zijn het domein van mannen. Die drinken daar hun koffie of hun herstelbier. In zo’n stinkhol zie je zelden vrouwen. In Moncarapacho had ik zo’n kroeg, tegenover de kiosk naast de markthal, en daar zat één vrouw. Die was zo lelijk, met geen pen te beschrijven.’
Bonvivanten
Waarom dit een boek voor bonvivanten is wordt niet duidelijk. Een bonvivant zal immers zeker de LX-factory en de docas in Lissabon bezoeken. En het Parque de Serralves in Porto en de porthuizen in Vila Nova de Gaia. Wijngaarden in de Alentejo. In plaats daarvan vertellen deze bonvivanten hoe je het laatste beetje uit een doos supermarktwijn kunt persen en over de legende van de sopa de pedra, de steensoep. De titel is ironisch met een onverwachte dubbele bodem.
‘Waarom gaat Portugal om de zoveel tijd failliet? Tijdens de monarchie, tijdens de republiek, voor en na Salazar, in de EU. Alles is gecentraliseerd in Lissabon en het waren en zijn altijd dezelfde mensen en dezelfde families – ook onder Salazar – die het economische en financiële heft in handen hebben, tot in de haarvaten van de grote politieke partijen zitten en de staat in hun voordeel manipuleren.’
Nederlanders
Portugal voor bonvivanten vuurt de ene na de andere ironische overtuiging op de lezer af en wisselt deze af met soms uitgebreide verhandelingen over een ruim aantal onderwerpen, van het ontstaan van fado tot aan de achtergronden van de Portugese politieke partijen. Overigens krijgen ook de Nederlanders in Portugal ervan langs. Het zijn allemaal alcoholisten die altijd zeiken over de rekening. Tussen de regels door proef je soms de spagaat waarin de auteurs zitten. Ze zijn kritisch op hun woonland maar anderzijds ook op hun nationaliteitsgenoten. En zo komt er dan opeens een lofzangetje als dit voorbij:
‘Portugal is het land van het onthaasten, waar de Nederlander nooit aan went. Die geeft kapitalen uit aan dure cursussen om te leren omgaan met stress, mindful te worden, langzamer te leven, te leren genieten…’
‘De onmisbare inside-gids voor vakantiegangers en landverhuizers…’
Dat is dit boek volgens de flaptekst. Maar het is eigenlijk een verhalenbundel. Hier en daar kom je een aanbeveling tegen maar die moet je met een korrel zout nemen. Er staan nogal wat kroegtaalbeweringen in die natuurlijk ook niet te onderbouwen zijn. En het wordt hilarisch als Pos en Van Amerongen loos gaan over de mogelijkheid om in Portugal een rijbewijs te kopen. Ze vermelden de website er als bewijs bij. Een korte zoekactie op het internet wijst uit dat dezelfde oplichters ook een op Nederland gerichte website voor valse rijbewijzen hebben. Daarom: neem dit boek niet al te serieus, het is amusement. Maar daar is niks mis mee.
Kaft
Op de voorkant van Portugal voor bonvivanten zingt een fadogitarist zichtbaar geëmotioneerd voor een hoer die op de achterkant staat. Het blijkt te gaan om een schilderij uit 1910, het heet O Fado. Het werk was indertijd beroemd en werd bekritiseerd omdat het de edele fado zou marginaliseren. Zelfs de laatste koning van Portugal bemoeide zich er nog mee omdat hij vond dat de hoer teveel tatoeages had, die dus grotendeels werden overgeschilderd. Het schilderij reisde de wereld over en was zelfs present bij de opening van het Panamakanaal in 1914. Inmiddels hangt het in het Museu do Fado in Lissabon.
Portugal voor Bonvivanten verhaalt ironisch over dorps-Portugal en de geschiedenis en staat van het oudste land van Europa.
Portugal voor bonvivanten is verkrijgbaar bij de boekhandel en natuurlijk ook online.
Wie het boek in Portugal bezorgd wil krijgen kan het hier bestellen.
Klik hier voor een overzicht met traditionele reisgidsen over Portugal.
Hallo Cees,
Ken je het boek van Cees Nooteboom roman ‘Het volgende verhaal.’ Nooteboom schreef zijn roman in de zomer van 1990. Speelt zich af in Lissabon. Ik geloof, meen mij te herinneren dat het boek vooral hierover gaat: Het behelst het relaas van een leraar klassieke talen die tot zijn verbazing op een ochtend wakker wordt in Lissabon in plaats van in zijn woonplaats Amsterdam. Zijn herinneringen aan een vroeger verblijf in de Portugese hoofdstad nemen hem vervolgens volkomen in beslag: hij was er met een lerares biologie op wie hij verliefd was. Maar achter die herinneringen doemt de schim op van Lisa d’India, een leerlinge in zijn klas die zijn fascinatie voor de klassieke oudheid belichaamt. De beide vrouwen zetten hem aan tot bespiegelingen over liefde, leven en dood, tijd en onmetelijkheid. (Synopsis Bezige Bij.)
Nee ken ik niet, maar klinkt zeer interessant! Dank je voor de tip.