Portugezen hebben meestal twee familienamen, ze krijgen zowel de ‘achternaam’ van de vader als van de moeder mee. Hartstikke mooi, want daarmee is de band met beide ouders geformaliseerd. Vanaf 1 januari 2024 kan dat in Nederland ook!
Met ingang van 2024 kan een kind in Nederland dus de familienaam van twee ouders krijgen, en dat kan zelfs met terugwerkende kracht, voor kinderen geboren na 2015. Goed dat Nederland deze mogelijkheid eindelijk heeft ingevoerd, want het is eigenlijk heel normaal dat een kind de familienaam van beide ouders krijgt. De ene ouder is immers niet meer of minder belangrijk dan de andere.
Familienamen of achternamen?
Ik spreek overigens bewust over ‘familienamen’ en niet over ‘achternamen’ want het betreft immers de naam van de familie, ongeacht of deze in je paspoort in het midden of aan het einde staat. De Nederlandse rijksoverheid blijft in zijn communicatie hardnekkig en consequent ‘achternaam’ hanteren, een gemiste kans om het met de veranderingen per 1 januari 2024 meteen helemaal goed te doen.
In IJsland bestaan weinig familienamen. Kinderen krijgen als toevoeging bij hun eigennaam een aanduiding wie hun vader is. Katrín Jakobsdóttir is dus de dochter van Jakob, haar broer heet Ármann Jakobsson en hij is dus de zoon van Jakob. Dóttir betekent dochter en son betekent zoon.
Vroeger was het voornaam om meerdere achternamen te hebben, nu wordt het gewoon om meerdere familienamen te hebben.
Een onderschat voordeel van het geven van meerdere familienamen is dat moeders zich veel minder snel geroepen voelen om de naam van hun echtgenoot aan te nemen. De naamsband met de kinderen is immers al gewaarborgd in het paspoort en het geboorteregister.
Portugees naamgebruik
Welke naam een Portugees in de praktijk gebruikt is een persoonlijke keuze en dat verwart weleens. Uit de vier, vijf of zes namen in hun paspoort kiezen ze er meestal twee. Mário Magalhães is een broer van Daniela Gomes, maar aan hun namen zie je die familieband niet. Hun formele familienamen zijn ‘Magalhães Gomes’ maar Mário koos ervoor om dagdagelijks alleen ‘Magalhães’ te gebruiken omdat het zo mooi allitereert met zijn voornaam. Daniela, die een internationale baan heeft, koos voor ‘Gomes’ omdat dat accent op de a van ‘Magalhães’ buiten Portugal niet handig is en ook niemand goed weet hoe je die naam uit moet spreken.
Ook kun je ervoor kiezen om meerdere familienamen te gebruiken en zelfs zonder voornaam, al wordt dat tegenwoordig als een beetje ouderwets ervaren. Een mooi voorbeeld is luchtvaartpionier Carlos Gago Coutinho. Die gebruikte alleen zijn familienamen en daarom heet het vliegveld van Faro nu Aeroporto Gago Coutinho. Het vliegveld van Liverpool heet John Lennon Airport, zouden Portugese gewoonten zijn gevolgd dan had het dus ook Ono Lennon Airport kunnen heten.
Nederland heeft gekozen voor strakke nieuwe naamgevingsregels, waar Portugal nogal wat vrijheid toelaat bij de naamkeuze. Portugal kent wel regels maar die dienen er vooral voor om te voorkomen dat de boel uit de hand loopt. Meer dan vier familienamen is immers te veel van het goede. Mijn zwager koos ervoor om de bijzondere familienaam ‘Todo Bom’ van zijn moeder door te geven aan zijn kinderen, waardoor dezen nu maar liefst drie familienamen meetorsen. En waarvan er één dus uit twee woorden bestaat, dat komt ook in Portugal nauwelijks voor. Maar het mag, want als je kunt aantonen dat de naam in de familie zit, dan mag je ’m gebruiken.
Al deze bespiegelingen daargelaten, is deze nieuwe Nederlandse regelgeving een mooie stap vooruit. Ik moedig ouders van harte aan om hun kinderen beide familienamen mee te geven, in Portugal hebben we er prima ervaringen mee.
De nieuwe Nederlandse naamgevingsregels vind je hier.
De Portugese naamgevingsregels vind je hier.
Wat goed dat het in Nederland nu officiëel mag dat je kinderen de namen van beide ouders hebben. Ik vond het eigenlijk altijd al raar dat dat niet kon, wetende dat dat in Portugal, en in meer landen, de gewoonste zaak van de wereld is. Onze dochter, destijds woonachtend in de USA, had hun oudste dochter, daar geboren, allebei hun familienamen bij geboorte al kunnen geven. Hun 2de dochter, geboren in Nederland mocht, per grote uitzondering, toen toch ook beide namen dragen….. Dat kostte wat moeite maar was gelukt. Reden? Raar als 2 zussen verschillende namen zouden hebben (!). Nu, 16 jaar later, is dat gelukkig officeel veranderd….
Dat relaxte systeem in Portugal vind ik veel leuker, alhoewel ik nog steeds, door al die verschillende “achter”namen, de familiebanden van onze buren onderling niet kan volgen…….Nou ja, och, echt belangrijk is dat nou ook weer niet!
Dankjewel Cees, leuk en interessant artikel!
om maar te zeggen dat sedert 2014 de Belgen zich ook met twee familienamen mogen laten registreren 😉
De wettelijke bepalingen voor Portugese namen waarnaar dit artikel verwijst houden o.a. in dat «als regel, maximaal twee voornamen en vier achternamen (familienamen dus) mogen worden gegeven.» Ik heb wel meegemaakt dat er problemen ontstonden als niet- (van oorsprong)-Portugezen hun kinderen meer dan twee voornamen wilden geven. Maar er is flexibiliteit. Net zoals het mogelijk is meer dan vier achternamen te hebben, m.n. bij vrouwen als ze (enkele van) de achternamen van hun echtgenoot ook aannemen. In mijn werkkring, waarin de officiele namen precies moesten worden weergegeven, waren aldus zes achternamen bepaald geen uitzondering. Vermoeiend hoor.
Met welke van de voor- of achternamen iemand wordt aangeduid, hangt mede af van de sociale context en kan dus per dag enkele keren wisselen voor eenzelfde persoon. Deze kan, zoals Cees Groenwegen aangeeft, uiteraard ook «kiezen». Zo vermoed ik b.v. dat de leider van de Partido Social Democrata, Luís Filipe Montenegro Cardoso de Morais Esteves, in zijn nopjes is met «Montenegro» wegens de welluidendheid en ook zeldzaamheid van deze naam.