Nee, dit gaat niet over in de war zijn, of hallicunaties hebben. Dus wees gerust. Gewoon verder lezen, het wordt interessant. Beloofd!
Met vliegen en vliegtuigen, heb ik al mijn hele leven wat, veel zelfs. Het zit ons in het bloed. George Claus, mijn opa van moeders kant, vloog in 1920 in een militaire Fokker vanaf de vliegbasis Soesterberg. Als genieofficier testte hij het radiocontact met de grond. En hij was bevriend met de Nederlandse luchtvaartpioniers Fokker en Plesman. Verderop komen de Portugezen aan de beurt.
Van gastcolumnist Michiel van Dam
Aanvliegroutes
Maar eerst vliegtuigen spotten en daarvoor hoef je niet per se naar de achterkant van het vliegveld van Faro. Voor een goede kijk op aanvliegende of net opgestegen Boeings en andere vliegmachines … is het perron van treinstation Faro een aanrader! Ze vliegen pal boven de stad en horen doe je ze ook, en hoe! Omdat ik vaak met de trein reis en meestal in Faro moet overstappen, kom ik helemaal aan mijn trekken.
Een andere aanvliegroute gaat over mijn woonplaats Santa Luzia en de zee. Geen mens tuurt hier naar de hemel. De vliegtuigen hebben nog hoogte en ze herkennen valt niet mee.
Portugees luchtruim
Van Faro naar São Bras de Alportel, we blijven in de Algarve. Daar, nabij het overdekte zwembad, staat het Monumento de Homenagem a Gago Coutinho e Sacadura Cabral. Een réplica do hidroavião ‘Santa Cruz’, een Fairey III, voor de Primeira Travessia Aérea do Atlântico Sul, van 30 maart 1922 Lissabon tot 17 juni 1922 Rio de Janeiro. Cabral als piloot en Coutinho is verantwoordelijk voor de navigatie. De heren officieren hadden wat pech, vandaar de lange reisduur met drie vliegtuigen, waarvan er twee onderweg sneuvelden. Genoeg over deze helden. Wie kent ze niet? Ook in Santa Luzia zijn straten naar hen vernoemd. Ga eens naar São Brás en zie in gedachten de mannen het luchtruim kiezen.
Portugese vlieghelden
Blijf lezen, dan leren jullie mij een beetje beter kennen. En vooral Brito Pães, Sarmento de Beires en Manual Gouveia. Hoor ik weinig over en toch zijn ze helden van de Portugese luchtvaart. Ik neem mijn lezers mee naar Vila Nova de Milfontes aan de kust van de Alentejo, voor wie deze plaats nog niet weet te plaatsen. Op 7 april 1924 steeg daar een avião Breguet genaamd ‘Patria’ op, voor de primeira viagem aérea de Portugal a Macau, van Vila Nova de Milfontes naar Cidade de Santo Nome de Deus de Macau. De pioniers hadden daar tot 20 juni 1924 voor nodig, dat heb je met al die tussenstops plus de nodige pech en route.
Bijgaande foto’s tonen schrijver dezes bij het monument met replica in Vila Nova. De localidade está ligada ao grande feito de aviação portuguesa. En groots, dat is het! Prachtig de woorden van ene Günther Schromm die de foto’s maakte, en ze mij mailde. Ik citeer: “Hello Mr van Dam, sorry for my late e-mail, but here finally come the pictures with you and the monument for your grandfather?”. De jongeman vroeg mij naar mijn belangstelling voor het monument. Ik opscheppen over mijn opa, niet helemaal overgekomen, vandaar het vraagteken aan het einde van zijn vraag. Leuk toch.
Tot slot. De foto van mij in Alcaria do Cume laat nog wat te wensen over, qua herkenning. Dat hoop ik hier goedgemaakt te hebben. En opa Claus, jij was mijn vliegheld. Je verdient hier een foto. En met gepaste trots de melding dat in mijn familie een spoortje Portugees bloed zit. Heb ik van oma Claus gehoord.
Vorig jaar schreef Portugal Portal een artikel over de vernoeming van het vliegveld in Faro naar luchtvaartpionier Gago Coutinho.
Over het grote avontuur dat de eerste vlucht Portugal naar Macao was valt nog veel meer te vertellen. Zijn jullie er klaar voor? Daar gaan we!
Alles is al eens geschreven door Pedro Caldeira Rodrigues in het tijdschrift Visão Historia, No. 69, fevereiro 2022. Ter gelegenheid van 100 anos da travessia Lisboa-Rio. Maar ik beperk me hier tot de spectaculaire reis naar het toenmalige Portugese Macao.
Complimenten voor Pedro: zijn verslag leest als een trein, een sneltrein, een Alfa Pendular.
De opening is prachtig. “Na madrugada de 7 de april de 1924, a pacata localidade alentejana de Vila Nova de Milfontes, situada junto à foz do rio Mira, foi sobressaltado pelos ruídos dos motores do Pátria, um desatualizado avião Breguet XVI BNA de fabrico francês construído em 1919 é dotado com um motor Renault de 300 cavalos.”
Aan boord Sarmento de Beires en Brito Paes, “dois majores aviadores do Exército”.
En waar was derde man Manuel Antonio Gouveia? Deze mecânico kwam in Tunis bij zijn kameraden. Zijn aandeel in het succes van de lange reis was “decisivo”. Terecht dat ook zijn naam op het monument in Vila Nova de Milfontes staat!
Hoe verging het de Patria? Wanneer bereikte het toestel Macao? Schrik niet… nooit! Dat weet niet iedereen in Portugal, dus verklapt deze gastschrijver het maar, net als Pedro Caldeira Rodrigues. Op 7 mei 2024 maakte de Patria een noodlanding nabij het dorp Bhundana, 380 kilometer van Agra in wat nu India heet. Bij Agra denken we aan de Taj Mahal, nadere toelichting lijkt me overbodig voor de lezers m/v van Portugal Portal. Reparatie zat er niet in, hoe nu verder…. Einde reis, niets daarvan.
In India werd een tweedehands De Haviland DH.9 (of Airco DH.9) van Britse makelij met motor Siddeley Puma gekocht. De Portugese regering en leger trokken hun beurs. De piloten hielden contact met het thuisfront met telegrammen. Dat toestel stond in Lahore, Punjab, Noord-Pakistan, toen nog Brits India, op een militaire bases. Onze helden reisden per trein, via Karachi, naar Lahore. Op 30 mei 2024 stegen ze op in hun nieuwe reisgezel.
Nu wordt het helemaal spannend. Lees verder of probeer die Visão História alsnog op de kop te tikken. Succes toegewenst.
Ik ga verder in het Portugees van Pedro. Wie die taal nog niet meester is, blijf oefenen. Navraag bij een aantal Portugezen leerde mij dat het einde van het avontuur niet of nauwelijks bekend is. Een goed bewaard geheim.
“No dia 20 de junho de 1924, após percorrerem 16 380 quilómetros em 115 horas e 45minutos, num total de 25 etapas (ik vloog ooit in 12 uur nonstop van Schiphol naar Singapore), a viagem estava terminada, mas sem alcançar o destino final previsto, apesar de terem previamente sobrevoado Macau e as suas Portas do Cerro.”
Want wat gebeurde er, kunnen jullie de spanning aan… noodlanding in de omgeving van Canton, en hoe toepasselijk, bij een Chinese begraafplaats! Sterke wind en slecht zicht waren de ‘schuldigen’.
Vijf dagen later werden onze helden, zonder achtergelaten De Haviland, als helden in Macao ingehaald. Eenmaal terug in hun vaderland, na een lange bootreis, ontvingen de heren de hoogste onderscheiding, a Ordem Militar da Torre e Espada do Valor, Lealdade e Mérito, nog voor hun rijtoer in Lissabon “sob forte ovação popular.”
Hun veel bekendere collegas’s Sacadura Cabral en Gago Coutinho sieren de omslag van het genoemde tijdschrift. Wie nog een exemplaar wil scoren, hopelijk bij je papelaria, of anders proberen te bestellen via http://www.visão.pt.
Het was me een waar genoegen dit alles te typen.
Bovenstaande reactie nalezend denk ik bij mijzelf: “hoe kun je nou van Macau ‘Macao’ maken?!”
Foei!
Over “Zie jij ze wel eens vliegen?” een korte toelichting.
De foto van het watervliegtuig toont de ‘kist’ waarmee Sacadura Cabral en Gago Coutinho vanuit Lissabon naar Rio de Janeiro vertrokken. Een mooie replica, en dat is het.
Wie zich afvraagt waar nog meer foto’s van het monument in Vila Nova de Milfontes staan: niet bij het verhaal. Ik bezorgde de PP redactie al genoeg werk met het inbouwen van die ene foto.
interessant om dit te lezen, nog veel plezier met uw passie voor vliegtuigen
Verwarmende woorden nu de herfst is ingetreden. Bedankt Cora!