• Spring naar de hoofdnavigatie
  • Door naar de hoofd inhoud
  • Spring naar de eerste sidebar
  • Spring naar de voettekst
Portugal Portal

Portugal Portal

Informatie over wonen, werken en genieten in Portugal

  • Wonen & Werken
  • Natuur & Ontspanning
  • Eten & Drinken
  • Cultuur & Maatschappij

Zoeken naar de Portugese ziel

Door Han Overkamp 2 reacties
Gepubliceerd op 30 juli 2018 bijgewerkt op 7 augustus 2020

Iedereen die met Portugal en met zijn bewoners een goede relatie heeft, zal niet bestrijden dat dit attribuut, een ziel, bij Portugal hoort. Maar wat kenmerkt die ziel?

Je mag er dan wel min of meer van overtuigd zijn dat de Portugese ziel bestaat, maar of je hem kunt benoemen blijft de vraag. Want hoe meer je probeert door te dringen in wat die ziel is, des te meer besef je dat het wezenlijke ervan niet geschikt is voor een definitie of een samenvatting. Misschien komen we wat dichter bij het wezenlijke als ik hier enkel typische Portugese gedragingen benoem en zo het zicht verhelder op wat de alma portuguesa karakteriseert.

Met vooraf de waarschuwing dat ik niet wil veralgemeniseren en begrijp dat hetgeen ik aanvoer als ‘typisch’ door een ander met tegenvoorbeelden kan worden bestreden.

Typisch Portugees

Ik begin met de spreekwoordelijke hoffelijke terughoudendheid van de Portugezen, die zelf hun land graag aanduiden als o país dos brandos costumes, het land van de zachtaardige manieren. Dat is bijvoorbeeld te merken aan de vele aanspreekvormen van de ander. Daarbij staat tevens een liefdevolle vorm van begroeten en afscheid nemen voorop beijinhos e abraços.

Als je toevallig Portugezen treft die aan tafel zitten, zal de gastheer of gastvrouw je vragen É servido? Of São servidos? in het geval je met meerderen bent. Zo’n uitnodiging mag je niet altijd ernstig nemen Het is vooral een hoffelijkheidsfrase.

Een andere zachtaardigheid is het com licença, uitgesproken op een zachte toon als iemand je wil passeren.

En misschien is het fazer bicha, of pôr–se na bicha; het in file staan bij de bushalte ook een teken van zachtaardigheid.

Portugal is niet alleen het land van de brandos costumes, maar is tevens bekend als país da convivência. Land van de gezelligheid. Dit conviver, het vriendschappelijk samenzijn is een groot goed. Dat gaat op voor familiebijeenkomsten, waar velen bij aanwezig zijn want in Portugal heb je een zeer uitgebreide familie. Eigenlijk zijn alle Portugezen familie van elkaar. We zijn allemaal, wordt gezegd met een knipoog, neven en nichten van elkaar.

Dan is er nog de malta, een meestal mannelijke vriendenschaar. En heb je als buitenlander een Portugese vriend dan ben je al snel ook bevriend met de vrienden van je vriend want: amigo do meu amigo, meu amigo é. Meestal is een vriendschappelijk treffen verbonden aan culinair genot. Bijvoorbeeld in de jantares de confraternização het verbroederingseten, waarbij gastvrijheid hospitalidade hoog in het vaandel staat. Zou er dan een of andere vriend onaangemeld binnenlopen, dan geldt há para dois, há para três. Waar er twee eten, kunnen er ook drie eten.

Markt in Lissabon. Foto PXhere

Schaduwkanten

Schaduwkanten aan de Portugese ziel zijn er beslist ook. Als eerste is dat de angst om zich vast te leggen. Portugal als het land van de mais ou menos, o minuto português en de Santa paciência, geduld is een schone (heilige) zaak.

Men geeft de tijd de tijd dar tempo ao tempo, men laat de dingen op zijn beloop deixar correr o marfim (marfim = ivoor, men laat iets moois zijn neus voorbijgaan). Wat dan weer leidt tot de klacht desleixo ofwel er gebeurt niets en alles blijft bij het oude permitir que uma certa situação continue. Of is men gedwongen de dingen em cima de joelho te doen, (letterlijk ‘op de knieën’) wat wil zeggen met veel haast, dus slordig en onvolledig. Of men doet iets met de Franse slag à grande e à francesa of para inglês ver.

Toch komt hier iets anders bij om de hoek kijken. Iets dat tot verrassend positieve resultaten leidt. Dat is dan de beroemde desenrascanço, de geniale vaardigheid waarom de Portugezen door andere volken benijd worden. Het is je bevrijden uit de klem rasca. Wie niet sterk is moet slim zijn. Quem não tem cão, caça com gato wie geen hond heeft, jaagt met een kat. Buitenlanders heffen de Portugezen daarvoor hoog op het schild. Wij kochten een Ford Fiesta van vijftien jaar oud. Met Portugees kenteken. Kort daarna verhuisden we van het midden van het land naar het zuiden. Een kleine garagist bij ons in het dorp zag de auto en zei meteen: ‘Dat zijn niet de wielen die passen bij dit merk en dit type auto. Dat gaat lastig worden bij de keuring.’ Meer zei hij niet. Later, op de dag van de keuring, bracht ik de auto naar de garage met een bang voorgevoel. Zou het wel goed komen met die wielen? Maar de garagehouder had vier originele wielen klaarliggen. Die verwisselde hij met ‘onze’ wielen en reed daarna naar het keuringsstation. De auto werd goedgekeurd en vervolgens zette hij ’onze‘ wielen weer terug aan de auto.

Eveneens als weinig positief ervaren de Portugezen hun provincialisme bairrismo. Het is een karakteristiek van een klein land, met weliswaar de oudste staatsgrenzen van Europa, waarin autoritaire structuren (adel, monarchie, kerk en inquisitie, en de dictatuur van Salazar) weinig ruimte gaven aan de ontwikkeling van een zelfbewust burgerschap. Met als gevolg roddelen en kwaadspreken. Vooral over degene die hoger op de sociale ladder staat dan jij. Comer bem e dizer mal é a manha de Portugal goed eten en kwaadspreken zijn de ondeugden van Portugal. En afgunst: a galinha de minha vizinha é mais gorda que a minha. Plus weinig vertrouwen in de eigen bekwaamheden als mondig burger. Santos da casa não fazem milagres plaatselijke heiligen krijgen (nu eenmaal) geen wonderen voor elkaar.

Tot slot

Het meest met de Portugese ziel in samenhang gebracht, is het begrip saudade. Waarmee men het vóórkomen van een landelijk dekkende melancholie bij alle Portugezen suggereert. Dat gaat voorbij aan de werkelijkheid en aan de filosofische en historische betekenis van het begrip. Hoofdzakelijk is voor een Portugees ter saudade de heimwee die hij of zij heeft naar iets of iemand, hetgeen gepaard gaat met de wens dit iets of iemand terug te zien om zo de saudade te ‘doden’ matar saudades.

« Tavira en de tonijnvisserij
Moderne kunst in de Minho (Noord-Portugal) »

Categorie: Cultuur & Maatschappij Trefwoorden: land, volksgebruiken

Over Han Overkamp

Rond de eeuwwisseling verhuisden ik en tarsilla van Zeist naar de Serra d’Estrella (Torrozelo) en later naar de Algarve (Olhão). Van een voorgenomen verhuizing naar Sintra is het niet meer gekomen; het leven bleek weer eens sterker dan de leer. Terug in Zeist, na tien jaar, ervoeren we dat we in Nederland harder nodig waren dan in Portugal. Sinds 2018 schrijf ik voor dit portaal. Begonnen met de serie taalweetjes ben ik allengs vaker over onderwerpen uit de geschiedenis gaan schrijven. Daarbij zet ik graag de Algarve in het licht; iets wat ik mij al had voorgenomen in de tijd dat we er woonden.
Geschiedenis is een boeiende hobby, vooral omdat veel van wat nog als ‘nationale trots’ wordt beleefd nu ter discussie staat, ook in Portugal. Waren onze Gouden Eeuw en de daarmee samenhangende rijkdom misschien wel een hel voor onze koloniën? Zijn al die standbeelden (ook die in de Algarve) wel verdiend? Waren die ‘ontdekkingen’ toentertijd eigenlijk agressieve veroveringen? Laat je verrassen!

Lees Interacties

Reacties

  1. Hans Zwennes zegt

    5 augustus 2018 om 16:25

    Ik vond het een fijn stuk om te lezen. Mijn ideeën over de Portugezen worden nu beter toegelicht. Helderder. Bedankt daarvoor

    Beantwoorden
    • han overkamp zegt

      6 augustus 2018 om 06:57

      Hallo Hans, dank voor deze aanprijzing, daar kan ik wat mee. Graag tot een volgend keer

      Beantwoorden

Geef een reactie Reactie annuleren

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Ook leuk om te lezen

Bordje wat naar Cu de Judas verwijst
De kont van Judas en ‘Het Echte Portugal’
Foto van twee kinderen die op een verlaten strand naar het water rennen
Feestdagen en vrije dagen in Portugal
Foto van een verlaten straat in Olivenza
Huilen

Primaire Sidebar

Schrijf je in voor de nieuwsbrief

en ontvang elke week gratis de nieuwste artikelen over Portugal in je mailbox.

Aanmelden

Zoek je iets?

Onze sponsoren

Bekijk de sponsoren

Trefwoorden

accommodatie Alentejo Algarve Aveiro Beiras boeken boekrecensie Coimbra column Corona cultuur dagboek dieren economie emigratie emigreren fado feest gastronomie geloof geschiedenis kunst land Lissabon literatuur milieu muziek natuurpark Noord-Portugal Portugal recept reizen steden taal taalweetjes Tavira toerisme traditie Trás-os-Montes vakantie verbouwen volksgebruiken wandelen werken wijn

Recente reacties

  • Dominique Gal op Uit het rijke Romeinse verleden  : “Begin 2000 werd in Elvas, ik denk rond São Vicente, door een boer een grote Romeinse villa ontdekt. Een heel…”
  • Josephine Eijnthoven op Uit het rijke Romeinse verleden  : “Wat een leuke ervaring! Het is me gegarandeerd door een suppoost in het museum van Rabacal dat tegen eind van…”
  • Albert van den Berg op Uit het rijke Romeinse verleden  : “Ik ben hier vorig jaar mei binnen geweest. Ik reed er langs en was nieuwsgierig wat het was, een vriendelijk…”
  • Arlette op Stoelnummers in de Portugese trein, een verklaring.: “Dank voor de explcatie van de stoelnummers. Al jarenlang mijn hoofd over gebroken. Over de huisnummers : Pas sinds kort…”
  • JPJ Schildt op Stoelnummers in de Portugese trein, een verklaring.: “Ik vermoed dat de huisnummering gewoon de volgorde van bouwen is geweest. In Nederland krijgt het tussengebouwde huis een letter…”

Footer

  • Home
  • Over Portugal Portal
  • Alle artikelen
  • Archief
  • Schrijvers
  • Privacy
  • Cookie policy
  • Contact

Schrijf je in voor de nieuwsbrief

en ontvang elke week gratis de nieuwste artikelen over Portugal in je mailbox.

Aanmelden

Portugal Portal

Meer informatie over Portugal Portal

mailportugalportal@gmail.com

  • E-mail
  • Facebook
  • Instagram

© 2023 Copyright Portugal Portal 2023

Beheer cookie toestemming
Om deze website goed te laten werken, te optimaliseren en personaliseren en content van social media te kunnen tonen worden cookies geplaatst.
Functioneel Altijd actief
The technical storage or access is strictly necessary for the legitimate purpose of enabling the use of a specific service explicitly requested by the subscriber or user, or for the sole purpose of carrying out the transmission of a communication over an electronic communications network.
Preferences
The technical storage or access is necessary for the legitimate purpose of storing preferences that are not requested by the subscriber or user.
Statistieken
The technical storage or access that is used exclusively for statistical purposes. The technical storage or access that is used exclusively for anonymous statistical purposes. Without a subpoena, voluntary compliance on the part of your Internet Service Provider, or additional records from a third party, information stored or retrieved for this purpose alone cannot usually be used to identify you.
Marketing
The technical storage or access is required to create user profiles to send advertising, or to track the user on a website or across several websites for similar marketing purposes.
Beheer opties Beheer diensten Beheer leveranciers Lees meer over deze doeleinden
Zelf instellen
{title} {title} {title}