Veel spreekwoorden, en de Portugese zijn daar geen uitzondering op, maken de indruk van een ijzeren wetmatigheid te zijn. Ze zijn star en onveranderlijk fixos e imutáveis of zelfs versteende formuleringen fórmulas petrificadas. Een zo’n formulering is het Quanto mais … Hoe meer…
Bijvoorbeeld Quanto mais fala, mais erra hoe meer men praat, hoe meer men zich vergist. Een andere formulering zegt dat er niets is waar gelijktijdig ook wat anders bij hoort. Não há bela, sem senão. Ook een mooie vrouw heeft haar gebrek.
Bij zulk soort spreekwoorden wordt er dan graag een vervolg achtergeplakt volgens het schema: er is noch … zonder …, noch …zonder … Het vorige spreekwoord luidt dan in een uitgebreide versie Não há bela, sem senão, nem feia sem a sua afeição. Er is noch een mooie vrouw zonder een gebrek, noch een lelijke zonder lieflijk te zijn. In de meeste gevallen gaat het, zoals bij het laatstgenoemde voorbeeld, om een omkering of het belichten van een deelgebied van dezelfde zaak. Waarmee men dan de eerste bewering wil staven.
Foto Pixabay
Maar vaak kun je je afvragen wat het eerste deel eigenlijk met het tweede deel te maken heeft. Neem bijvoorbeeld het spreekwoord Não há sábado sem sol, nem noiva sem lençol. Dat rijmt wel in het Portugees maar niet in mijn vertaling: er is geen zaterdag zonder zon, noch een bruid zonder beddenlaken. Om te beginnen ben ik verbaasd: hoezo is er geen zaterdag zonder zon. Ik kan getuigen dat dit niet klopt, de zonuren in de Algarve mogen dan wel het dubbele zijn van die in Amsterdam; op sommige zaterdagen in Portugal regende het! Ook al grapt een Portugese bekende dat het een traditie is in Portugal dat op zaterdag de zon schijnt, ook al schijnt hij niet. Segundo a tradição, faz sempre sol ao sábado, mesmo em tempo de chuva.
Laat ik het houden bij de verklaring dat de zaterdag voor velen een zonnige dag is, omdat er dan niet gewerkt hoeft te worden. Dat past dan ook beter bij een andere versie van dit spreekwoord. Não há sábado sem sol, nem domingo sem missa, nem segunda sem preguiça. Geen zaterdag zonder zon, geen zondag zonder een mis en geen maandag zonder luiheid.
Daar komt dan bij dat op zaterdag graag getrouwd wordt in Portugal. En dan zijn we terug bij de eerste versie van het spreekwoord. De zon schijnt op zaterdag en het beddenlaken laat zien dat het huwelijk voltrokken is.
Voor wie zelf verklaringen wil zoeken volgen hier nog een paar andere ‘zonnige zaterdagen’.
Não há sábado sem sol, …
nem domingo sem missa, nem menina sem o seu derriço
noch een zondag zonder mis, noch meisjes die niet flirten
nem domingo sem pão mole
noch een zondag zonder vers brood
nem jardim sem flores, nem velhas sem dores, nem moças sem seus amores
noch een tuin zonder bloemen, noch oude vrouwen zonder pijn, noch meisjes zonder hun liefdesaffaires
nem Maria sem ventura
noch Maria zonder geluk
nem Maria sem sua tia
noch Maria zonder haar tante
Dit is aflevering 15 in de serie “Portugese taalweetjes”. De vorige delen kun je hier lezen alle taalweetjes
Bronnen: de serie ‘essa nossa ditosa língua’ van Peter Koj in de Portugal-Post en het boek ‘Passatempo Proverbial’ van dezelfde auteur.
Geef een reactie