Gaat Asterix op zoek naar Portugese held?

We hadden het al aangekondigd, maar nu nog twee keer slapen en dan is het zover: 23 oktober betekent de release van het 41ste album, waarin Asterix nog eens op reis gaat en dat brengt hem en zijn kompanen naar Lusitania. Deze streek lag voorbij Hispania in het uiterste zuidwesten van het toenmalige Romeinse Rijk en komt zowat overeen met het huidige Portugal. Die keuze is geen toeval: blijkbaar vroegen fans al jaren om een avontuur in deze setting, een toeristische bestemming die tegenwoordig behoorlijk in de lift zit.

Zo begon het

Asterix de Galliër verscheen voor het eerst als vervolgverhaal in de allereerste uitgave van het Franse stripblad Pilote, zowat 66 jaar geleden (29 oktober 1959). Het gelijknamige album daarentegen kwam pas twee jaar later op de markt. De oorspronkelijke auteurs van de strip waren René Goscinny (scenario) en Albert Uderzo (tekeningen). Nadat Goscinny overleed (1977), nam Uderzo zowel het schrijven als het tekenen op zich. Hij was trouwens de bedenker van Asterix, zijn maatje Obelix en de viervoeter Idéfix. In 2011 werden Jean-Yves Ferri en Didier Conrad door uitgeverij Hachette geselecteerd als scenarist en tekenaar. De laatste wijziging vond in 2023 plaats toen Fabrice Caro (Fabcaro) als scenarist overnam voor het 40ste album. Tot op vandaag zijn er wereldwijd al zo’n 400 miljoen exemplaren van de Asterix-albums verkocht. Dit maakt van de stripreeks de bestverkochte van Europa. De albums zijn vertaald in meer dan 100 verschillende talen en dialecten. Het themapark, Parc Astérix nabij Parijs, is met bijna 3 miljoen bezoekers in 2024 het op één na populairste pretpark van Frankrijk, na Disneyland Paris. Onze dappere Galliërs lokten ook al miljoenen bezoekers naar de bioscoop.

De Portugese aflevering

Het nieuwe album wordt uitgebracht in 19 talen en in zo’n 25 landen. De oplage bedraagt vijf miljoen exemplaren, waarvan twee miljoen bestemd zijn voor Frankrijk, België en Canada. In Portugal, waar Asterix bijzonder populair is, wordt deze uitstap naar Lusitanië met 80.000 exemplaren dubbel zo ruim verspreid als eerdere edities. De auteurs, Conrad en Fabcaro, hebben de keuze voor Portugal toegelicht. Ze waren voor de beslissing zelf al op vakantie geweest in Portugal en onthielden de rijkdom aan historische monumenten, de culinaire specialiteiten en vooral de hartelijkheid van de inwoners. De tekenaar verklaart zich nader: “Ik hou ervan om reisalbums te tekenen en om de schilderachtige landschappen weer te geven. Ik verwerk in de tekeningen ook graag referenties naar de cultuur van het land, dit uiteraard met een knipoog. En laat aan beiden nu net geen gebrek aan zijn in Portugal!”. Op de cover zijn al duidelijke Portugese elementen aanwezig. We zien Asterix en Obelix lopen over een straat met Portugese calçada (die leuke kasseitjes) en de al even typische rustieke huizen. Kleur en licht, samen met de rivier op de achtergrond, suggereren Lissabon. Over het verhaal is nog niet veel vrijgegeven. Wat we tot nog toe weten is dat een mysterieuze man, een voormalige Lusitaanse slaaf, naar het dorp van Asterix en Obelix is afgezakt op zoek naar hulp. Het gaat om een terugkerend personage dat eerder verscheen in Asterix en de Romeinse Lusthof. Hij heeft namelijk gehoord over de magische effecten van de toverdrank en zoekt steun in de strijd tegen de Romeinse overheersing.

Viriatus (Viriato), de Portugese tegenhanger

Eén ding is zeker: voor Asterix en Obelix is het toch een vorm van gelijkgezinden opzoeken. Net als de Galliërs had het Lusitaanse volk een grondige hekel aan de Romeinen. Opgegroeid in de bergen van de Serra de Estrela, voerde Viriato de opstandige Lusitaniërs aan, nadat ze op bedrieglijke wijze het slachtoffer werden van slachtingen door de troepen van de Romeinse veldheer Gamba. Viriato was eigenlijk een guerrillastrijder avant la lettre, die nog steeds hoog gewaardeerd wordt op het Iberisch schiereiland. Naast een meer, het Lago do Viriato in de Serra da Estrela, is het aantal straten, pleinen en cafés dat naar hem genoemd is niet te tellen. In het Spaanse Zamora is er een Plaza de Viriato, met standbeeld, maar ook in Viseu hebben ze een monument opgericht en laat dit nu net langs de Avenida da Bélgica staan.

Dit doet denken aan de woorden van Caesar –De Belgen zijn de dappersten onder de Galliërs– die hier wel een heel speciale betekenis krijgen. België staat overigens wereldwijd bekend om haar stripauteurs en -verhalen, met beroemde reeksen zoals Kuifje, De Smurfen en Lucky Luke. Verwonderlijk is het dan ook niet dat in de Belgische strip Jugurtha (1977) het verhaal van Viriato werd verwerkt ^[1]. Naar een script van Jean-Luc Vernal en tekeningen van Hermann, is op plaat 30 en 31 een mooie verwijzing naar de Lusitaanse heldendaden terug te vinden. Ook een leuk werk is Vijanden van Rome-Van Hannibal tot Attila de Hun, de Nederlandstalige versie van een boek van de Brit Philip Matyszak ^[2]. Het is een eerbetoon aan de zeventien belangrijkste tegenstanders van Rome. Ook Viriato krijgt er een uitgebreid portret. Een fragment: “De grote Lusitaanse leider Viriatus liet de Iberiërs zien dat de Romeinse legioenen niet onoverwinnelijk waren en dat het ruige Spaanse landschap zich prima leende voor de guerrillastrijd en plotselinge hinderlagen waar de krijgshaftige stammen van het schiereiland in uitblonken.”

Portugese muzikale ironie rond de bard Kakofonix

Is het toeval dat de Portugese groep Lusitânia enkele weken terug een album uitbracht met daarop nummers als Eu sou Celta, não Romana (Ik ben Keltische, geen Romeinse), Fado herói da Revolução (Fado held van de Revolutie) of sterker nog Viriato não morreu (Viriato is niet gestorven)? De band wil de nationale identiteit en historische mythen combineren met haar muziek; de groepsnaam benadrukt trouwens de focus op de oer-Portugese, pre-Romeinse identiteit. Het lijkt er dan ook op dat de band het verschijnen van het nieuwe Asterix-album heeft aangegrepen om op de plaat Fado de culturele koppeling tussen de Galliërs en Lusitaniërs onder de aandacht te brengen. Het nummer Viriato Não Morreu gaat over de geest en de herinnering aan de Portugese leider die nog steeds aanwezig blijft en het heden beïnvloedt. Zijn nalatenschap overstijgt zijn fysieke dood en blijft een symbool van het verzet en de strijd voor vrijheid van het Portugese volk. Het laatste vers (Er klonk fandango der krijgers / En heroïsch gezongen fado) mag trouwens als een ironische verwijzing worden beschouwd naar Kakofonix, de Gallische bard van het dorp van Asterix. Deze wordt in de strip door zijn dorpsgenoten steeds het zwijgen opgelegd omwille van zijn erbarmelijke zangkwaliteiten. Eigenlijk bedoelt de groep dat in Lusitania de bard niet de vreselijke zanger was die door iedereen de mond gesnoerd werd. Hun bard was heroïsch en zong heldenmuziek, oorlogsfado om de krijgers te inspireren.

Tot slot: de Franse auteurs Fabcaro en Didier Conrad komen Asterix in Lusitania zelf voorstellen in Lissabon op 27 oktober [3]. En mocht u meer willen weten over de links tussen Belgische strips en Portugal, ik had het een tijd geleden daar al over.

Bronnen

¹ Blogue de Banda desenhada: https://bloguedebd.blogspot.com/2013/12/bd-e-historia-de-portugal-5-viriato.html / https://nl.wikipedia.org/wiki/Jugurtha_(strip)

² The Enemies of Rome: From Hannibal to Attila the Hun (Philip Matyszak) – https://romenieuws.wordpress.com/2021/05/20/vijanden-van-rome/

^[3] https://comunidadeculturaearte.com/banda-desenhada-asterix-na-lusitania-e-apresentada-pelos-autores-franceses-em-lisboa/?fbclid=IwdGRjcANPyIFjbGNrA0_CZmV4dG4DYWVtAjExAAEesNKomZ2fYqlpW03z4t6qZmRRXhV2EgVwk78FaQ0RcGu7v8UA4YjYVlyFGVs_aem_dy0Pukd0rdbSD5qXMNFiOQ

https://asterix.com/nl/albums/de-stripalbums/asterix-in-lusitania/