In de Middeleeuwen was Portugal vaak in gevecht met de buren. Het land was al onafhankelijk sinds in 1143 het Verdrag van Zamora ondertekend was. Daarbij werd Portugal formeel erkend als een onafhankelijk koninkrijk, los van de overheersing van het koninkrijk Leon. Portugals drie koninklijke buren, Galicië, Leon en Castilië, hadden het regelmatig op Portugal voorzien, soms tezamen, soms apart. Ook vochten ze elkaar wel eens onderling de tent uit. Verder trouwden edelen en koninklijke familieleden van de vier koninkrijken ook regelmatig onderling. Je kunt spreken van een haat-liefdeverhouding op hoog niveau. Hoewel er waarschijnlijk weinig liefde en veel haat en machtshonger in dit (liefdes-)spel betrokken was.
Tijdens een van deze oorlogen vond de geschiedenis plaats die ik hier ga vertellen. Het verhaal begint als ik een fles wijn opentrek.
De wijn
We trekken regelmatig een fles wijn open in Portugal. Thuis, op het terras, of iemand doet dat voor ons in een restaurant.
Op een warme lentedag, of op een erg warme zomerdag, kiezen we vaak voor een vinho verde. We prefereren een vinho verde van de alvarinho druif. Een betere smaak, denken we.
Een van de alvarinhos die we drinken is wijn van het merk Deu-la-deu. Nee, we hebben geen aandelen in het bedrijf, we vinden deze wijn gewoon lekker.
Vorige week viel een kwartje (voor de jongere lezers: dat was vroeger een munt van 25 cent): Wat betekent Deu-la-deu eigenlijk? Ik kon de term niet thuisbrengen, dus…op naar het internet.
De oorlogen
Terug naar de oorlogen tussen Portugal en zijn buren.
Ferdinand I van Portugal heeft de twijfelachtige eer om een serie oorlogen naar hem genoemd te hebben. Maar ook liefde speelde een rol in zijn leven. Rond 1369 was de kroon van Castilië vacant na een moordpartij. Ferdinand maakte aanspraak op dat koninkrijk. Na een strijd en door bemiddeling door paus Gregorius XI werd in 1371 een verdrag gesloten waarbij werd besloten dat Ferdinand zou trouwen met Eleonora van Castilië (1362-1416), van de tegenpartij zogezegd. Voordat de bruiloft plaatsvond, werd Ferdinand verliefd op Leonor Teles de Menezes, de echtgenote van een van zijn hofridders, João Lourenço da Cunha. De koning liet Leonors huwelijk ontbinden, dat ging toen gemakkelijk als je koning was, en trouwde met Leonor. De hofridder moest vluchten naar Castilië. Hij kwam pas terug naar Portugal na koning Ferdinands overlijden. Later pleegde de ridder verraad tegen zijn vaderland Portugal. Voorwaar, een wraakzuchtig man.
Snel na zijn bruiloft met Leonor begon koning Ferdinand de eerste van de drie zogenaamde Fernandijnse oorlogen. Dit waren conflicten om de troon van Castilië tussen genoemde Ferdinand I van Portugal en Hendrik II van Castilië.
In een van die oorlogen, waarschijnlijk de eerste, werd de Portugese stad Monção, bij de noordgrens van Portugal, omsingeld en langdurig belegerd door de Castillianen. Vasco Gomes de Abreu, de Portugese commandant in de belegerde stad, was ten einde raad. De voorraden waren op en een noodzakelijke overgave leek nabij.
Briljant
De echtgenote van de commandant, Deu-la-deu Martins, kwam met een briljant idee. Ze gaf opdracht om al het meel in de stad te verzamelen en ze liet er broden van bakken. Met de broden in de hand beklom ze de borstwering van de stad en trok de aandacht van de Castiliaanse vijanden beneden.
Ze riep de vijandelijke soldaten toe: Jullie konden onze stad niet innemen. Jullie wilden ons uithongeren. Maar wij zijn hier goed voorzien van alles. We zien dat jullie lijden. We geven jullie deze broden cadeau, omdat wij medelijden met jullie hebben. Als je nog meer wilt, kun je er gewoon om vragen!
Nu, de Castilliaanse soldaten waren ook hongerig, heel hongerig. Ze namen het brood aan en waren overtuigd dat er binnen de muren van de belegerde stad sprake was van overvloed. De Castilliaanse legerleiding besloot toen om het beleg op te heffen en terug te keren naar Castilië. Monção was ontzet!
Deu-la-deu wordt geëerd
Beeld Sérgio Horta.
De stad Monção eerde de heldin door haar in het stadswapen af te beelden ’tijdens de daad’. De tekst in het wapen Deus o deu Deus o há dado zou je kunnen interpreteren als: God gaf het. God heeft het gegeven en dat is nu nog steeds van belang.
Ook staat in Monção een standbeeld van ene Danaos, heerser uit de Griekse mythologie. Onderaan het standbeeld is Deu-la-deu Martins afgebeeld.
De vinho verde
Nu komt de relatie met de vinho verde waarover ik het eerder had.
De wijncoöperatie Adega Cooperativa de Monção wilde ook hulde brengen aan deze unieke heldin in de lokale geschiedenis door een van zijn wijnen Deu-la-Deu te noemen. Daar geniet ik nu nog van.
Afdronk: Het is niet helemaal zeker of dit verhaal over de heldin op waarheid berust. Maar …
Se non è vero, è molto ben trovato“, zei Giordano Bruno.
Weer een mooi verhaal.
Saùde
Wat kan er een leuk, en oud, verhaal zitten achter zomaar een etiket van een, kennelijk, bijzondere wijn!
Nu op zoek naar Deu de deu….. Benieuwd!
Dank je Henk.
“De hofridder moest vluchten naar Castilië, kwam pas na Fernando’s dood terug naar Portugal om later verraad te plegen tegen zijn vaderland Portugal. Voorwaar, een wraakzuchtig man. Niet lang daarna begon Ferdinand de eerste van de drie zogenaamde Fernandijnse oorlogen. Dit waren conflicten om de troon van Castilië tussen genoemde Ferdinand I van Portugal en Hendrik II van Castilië.”
Deze passage begrijp ik niet. Het heeft er de schijn van dat iemand na zijn dood oorlog gaat voeren. Gelieve dit niet als kritiek te beschouwen maar als bewijs dat het artikel aandachtig gelezen werd. Maar hoe zat het nu precies?
Oepz, een fout! Dank, Joost.
De hofridder die van zijn echtgenote beroofd werd (wat vond zij er zelf van, vraag ik me nu af) kwam pas terug naar Portugal na koning Ferdinands overlijden. Ik paste de tekst in het artikel aan.
Heel leuk geschreven! Wij gaan binnenkort naar een muziekfestival in Marvão en ik zal uitkijken naar het standbeeld met afbeelding van Deu-la-Deu. Ik hou niet zo van vinho verde maar zal zeker een fles Deu-la-Deu kopen als ik deze tegenkom.
Als je in juli op het muziekfestival in Marvão in de Alentejo bent is het toch nog 429 kilometer naar Monção in de Minho streek.
whoops. Maar ik zal evengoed uitkijken naar de Dieu-la-Dieu
Veel plezier op het festival. Mocht je inspiratie hebben om over dit festival iets te willen publiceren … Portugal Portal verwelkomt verhalen over Portugal en de Portugezen.
Wij wonen in de Minho, in Amares, en genieten natuurlijk ook van de heerlijke wijnen. Moncao wordt gezien als een goed wijngebied, maar ook hier kunnen ze er wat van. Ook ik heb een voorkeur voor Alvarino!