• Spring naar de hoofdnavigatie
  • Door naar de hoofd inhoud
  • Spring naar de eerste sidebar
  • Spring naar de voettekst
Logo Portugal Portal

Portugal Portal

Voor Portugalliefhebbers en -fanaten

  • Wonen & Werken
  • Natuur & Ontspanning
  • Eten & Drinken
  • Cultuur & Maatschappij

De Gil Eannes, hospitaalschip voor de kabeljauwvisserij

Door Henk Eggens 6 reacties
Gepubliceerd op 24 februari 2023 bijgewerkt op 17 november 2023

Op de site van Portugal Portal is al veel over bacalhau gepubliceerd:
Maja schreef in 2017 over het woord bacalhau, het verschil tussen stokvis en klipvis en over de manieren van bereiden van een bacalhau gerecht.
Han schreef in datzelfde jaar over de historische visgronden voor de kust van Canada. Verder is de ene bacalhau de andere niet, zoals Han haarfijn uitlegde. Ook de behandeling van de rauwe vis en de manieren om de vis in stukken te snijden kende geen geheimen voor deze auteur.

Dit verhaal gaat over het hospitaalschip Gil Eannes, jarenlang de noodzakelijke metgezel van de Portugese vissersvloot die bij Newfoundland op kabeljauw viste.

De kabeljauwvissers

Kaart van Canada met newfoundland aangegeven.
Kaart van Canada. De pijl geeft het eiland Newfoundland aan.
Kaart Wikimedia.

In het begin van de 16e eeuw brachten de Portugese ontdekkingreizigers  João Álvares Fagundes en de broers Gaspar en Miguel Corte Real een deel van de Noord-Amerikaanse kust in kaart van wat toen Terra Nova dos Bacalhaos heette (het huidige Newfoundland in Canada). Ze ontdekten dat er veel kabeljauw te vangen was in deze wateren.

Tot aan de 20e eeuw werd er op kleine schaal door Portugese vissers kabeljauw gevangen. In 1910 telde men dagelijks gemiddeld tien Portugese vissersschepen voor de kust van Newfoundland. In de periode na 1930 groeide dit aantal schepen aanzienlijk. De regering van Salazar, het tijdperk van de Estado Novo, voerde vanaf 1930 een beleid gericht op het grootschalig vissen op kabeljauw voor de binnenlandse markt. Reders kregen gunstige voorwaarden voor financiering van hun vloot. Er werd een arbeidsmarkt gecreëerd voor vissers en in de verwerkende industrie. Het aantal schepen in de vissersvloot groeide in de jaren vijftig tot meer dan 70. De campagne kreeg de naam Faina Maior, De Grote Taak.

Oude sloep gebruikt voor kabeljauwvisserij
Oude sloep gebruikt voor kabeljauwvisserij in Newfoundland, Canada. Foto Wikimedia.

De kabeljauwvisserij was seizoensgebonden en liep van april tot november van elk jaar. Na de obligate Rooms-Katholieke mis voeren de moederschepen, de fameuze Witte Vloot, eind april de thuishavens (Porto, Aveiro en Lissabon) uit en keerden pas eind september weer terug. Het was zwaar en gevaarlijk werk voor de vissers, met lange werkdagen gedurende een aaneengesloten periode van rond de zes maanden. De kabeljauw werd gevangen vanuit bijboten, de doris, sloepen van 5 tot 7 meter lang, zonder kiel. Elke dorivisser voer op zijn eigen boot.

Een RTP film, gemaakt voor het Portugese voortgezet onderwijs, laat de barre omstandigheden zien waarin de vissers hun werk deden.

George Sluizers film The Lonely Dorymen uit 1967 vertelt het epische verhaal van de Portugese kabeljauwvissers.

Na de Tweede Wereldoorlog leed de campagne aan een gebrek aan modernisering van de vloot. Toen in 1977 Canada de tweehonderd-mijl-zone invoerde ter bescherming van de kabeljauwbestanden werd het de Portugese vissers onmogelijk om voor de kust van Newfoundland op kabeljauw te vissen.

De stokvis die nu in de Portugese supermarkt ligt komt voornamelijk uit Noorwegen.

Het hospitaalschip de Gil Eannes

Het eerste schip dat als hospitaalschip diende voor de kabeljauwvissers heette oorspronkelijk de Lahneck. Het schip was van Duitse oorsprong. Na de Eerste Wereldoorlog werd het schip als schadevergoeding aan Portugal gegeven. Dit schip deed dienst tot het verroest en niet meer zeewaardig was. Het werd vervangen door de huidige Gil Eannes. Dit schip werd in 1955 afgeleverd door de scheepswerven van Viana do Castelo.

De twee schepen werden vernoemd naar de Portugese ontdekkingsreiziger Gil Eanes (ook wel: Gil Eannes). Eanes was een Portugese ontdekkingsreiziger die als eerste in 1434 voorbij Kaap Bojador (een landtong aan de noordkust van de Westelijke Sahara) voer. Hierdoor werden vele legendes ontkracht over de onmogelijkheid om voorbij deze kaap naar het Zuiden te varen.

Gil Eannes, hospitaalschip
De tweede Gil Eannes, het hospitaalschip. Foto Pedro.

De nieuwere Gil Eannes is een robuust hospitaalschip van bijna 100 meter lang en een diepgang van 5,5 meter. Het schip had, toen het nog in de vaart was, een capaciteit voor 72 bemannings-leden, 6 passagiers en 74 patiënten. Tussen 1955 en 1973 was deze Gil Eannes het vlaggenschip van de Portugese Witte Vloot die actief was in de kabeljauwvisserij in de zeeën van de Grand Banks van Newfoundland en Groenland.

Na 1963 begon het schip ook commerciële reizen te maken als koel- en passagiersschip tussen visserijcampagnes door.

Na zijn laatste reis lag het afgemeerd in de haven van Lissabon totdat het in 1977 als schroot voor de sloop werd verkocht. Een groep mensen uit Viana do Castelo verijdelde met succes het roemloze einde van het schip. Ze formuleerden een project, en kregen de financiering rond, om het schip in de zeehaven van Viana do Castelo ten toon te stellen. Het werd een eerbetoon aan het maritieme verleden van de stad en is sinds 1998 een van de toeristische trekpleisters.

Het bezoek

De stichting Gil Eannes beheert het schip. Het is voornamelijk ingericht als museum dat inzicht wil geven in het leven op het hospitaalschip in dienst van de kabeljauwvissers. Het schip heeft ook de mogelijkheid voor het houden van vergaderingen. Er is een souvenirwinkel een bar/terras. Het schip dient ook als jeugdherberg met 60 bedden, gevestigd in de voormalige ziekenboeg en hutten.

scheepskenteken
Het scheepskenteken en de machinekamer. Foto’s Eduarda7.

We gingen kijken op het schip. Voor 5 euro per persoon konden we de loopplank op. Strak in de verf, van buiten en van binnen, dat was de eerste indruk. De verantwoordelijke organisatie had een pijlenroute uitgezet, zodat we niet konden verdwalen. We liepen door de gangen en over de meeste dekken en snoven de geschiedenis van dit schip op.

Ziekenboeg
Ziekenboeg. Foto Henk Eggens

De kerntaak op het schip was de medische verzorging van de vissers. Daarvoor was een ziekenhuis ingericht met behandelkamers, ziekenzaaltjes, een operatiekamer en voorzieningen voor de ondersteuning van deze taken. Een laboratorium, een röntgenafdeling, maar ook een keuken, een bakkerij en een kapel hoorden bij de functionaliteiten.

eventjes kapitein
Voor één moment kapitein. Opdracht aan de machinekamer: Volle kracht achteruit. Foto Henk Eggens

Het was een groot plezier om een tijd op het schip te dwalen. Mijn fantasie bloeide op en ik voelde me al bijna rondvaren in de kustwateren voor Newfoundland. Het is de moeite waard om het schip te gaan bekijken. Voor wie dat niet kan is er op de website van de stichting een virtuele toer te maken.

Op deze YouTube video is een nieuwsitem te zien over het lot van het schip als pensionado.

« Schakelen
A History of Water (boekbespreking) »

Categorie: Algemeen, Eten & Drinken, Geschiedenis, Reizen Trefwoorden: Gil Eannes, kabeljauw, Newfoundland, Viana do castelo

Over Henk Eggens

Henk Eggens leerde Portugal kennen toen hij in de ex-overzeese gebieden ging werken in de gezondheidszorg: Eerst in Cabinda, Angola, toen nét enkele maanden onafhankelijk geworden (1976-’78) en daarna in Guinee-Bissau (1980-’84). Daar kreeg hij een bijzonder inzicht in onderdelen van de Portugese cultuur en politiek. Sindsdien ging hij regelmatig met het gezin naar Portugal op vakantie, meest in een huurhuis bij de Rio Dão in het Viseu district. Voor werk ging hij jarenlang voor korte periodes naar veel landen in Afrika, Azië en Latijns-Amerika, bijvoorbeeld ook naar de Portugeessprekende landen Mozambique en Brazilië. Sinds 2013 verblijven ze veel in Santa Comba Dão, district Viseu; Henk is actieve pensionado, Maria de Jesus is consulente leprabestrijding. Veel tijd om Portugal en de Portugezen beter te leren kennen en te waarderen. Henk is sinds medio 2021 redacteur van Portugal Portal.

Lees Interacties

Reacties

  1. Feliciano zegt

    24 februari 2023 om 17:15

    Beste Henk, interessant artikel en een mooie film (National Geo). Zeker voor degenen die familieleden hebben gehad die jarenlang kabeljauw daar hebben gevist. Wat een verschrikkelijk leven moet het zijn geweest. Onverantwoordelijk in zulke kleine bootjes op de ijskoude Noordpoolzee.

    Beantwoorden
    • Henk Eggens zegt

      25 februari 2023 om 12:01

      Dank Feliciano voor je compliment. Ja, het leven van die vissers, daar ben ik niet jaloers op. Je hoort er ook wat over op het schip, waar ze een documentaire vertonen. Maar George Sluizers film laat het eigenlijk al wel goed zien.

      Beantwoorden
  2. Gerard Bos zegt

    26 februari 2023 om 10:39

    Zeer interessant verhaal en een geweldig indrukwekkende film. Wij kennen het schip, we wonen niet ver van daar, in Barreiros bij Braga. Los van het schip is het stadje ook zeer de moeite waard. Leuke winkel stand, veel te zien. Wel opmerkelijk dat ik in Wikipedia over deze film van Sluiters niets vond.

    Beantwoorden
  3. Jurgen zegt

    26 februari 2023 om 22:50

    Hai Henk, sluit me helemaal aan bij de complimenten over jouw artikel En dat nou net de Nederlandse cineast George Sluizer deze bijzondere documentaire heeft gemaakt, maakt het artikel nog meer Portugal Portal waardig.
    Inderdaad niet vermeld op Wikipedia, maar op de site van Cinemagazine wordt de documentaire terecht uitgebreide lof toegezwaaid:
    https://cinemagazine.nl/the-lonely-dorymen-1968-recensie/

    Beantwoorden
    • Henk Eggens zegt

      28 februari 2023 om 09:28

      Dank, Jurgen. Terechte lof over deze documentaire, vind ik ook.

      Beantwoorden
  4. vincent zegt

    1 maart 2023 om 20:57

    Enig artikel weer, Henk! En Anke en ik genoten van de docu van George Sluizer: “João en de kabeljauw”.

    Beantwoorden

Geef een reactie Reactie annuleren

Je e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Ook leuk om te lezen

gezicht van vrouw met snor
Tien vooroordelen over Portugal
Monument voor Joaquim Agostinho
Tour de Portugal
Straatkunst met een maatschappelijk sociale boodschap
Urban art en het kabeljauw-epos

Primaire Sidebar

Zoek je iets?

Kenters

Wil je Portugal Portal volgen?

Kies voor de nieuwsbrief, voor follow.it of voor sociale media

Kies hier

Onze sponsoren

Bekijk de sponsoren

Trefwoorden

Alentejo Algarve Aveiro Beiras boeken boekrecensie Coimbra column Corona cultuur dieren economie emigratie emigreren fado feest gastronomie geloof geschiedenis kunst land Lissabon literatuur milieu muziek natuur natuurpark Noord-Portugal overwinteren Porto Portugal recept reizen steden taal taalweetjes toerisme traditie Trás-os-Montes vakantie verbouwen volksgebruiken wandelen werken wijn

Recente reacties

  • Marc van Driel op De geboorte van het Portugees. Het verhaal van een taal.: “Beste Janwillem, een prachtig stuk. Met veel plezier gelezen. Je maakt ergens melding over het verband tussen Poortugaal en Portugal.…”
  • Gerard Spring in 't Veld op Boodschappen doen: “Leuk artikel Mariska, Wij kochten een woning in 2011 in het noorden van Portugal op 16 km van de Spaanse…”
  • Josephine lucassen op Boodschappen doen: “heel leuk artikel en goed herkenbaar. dank voor het delen”
  • Mariska Roos op Portugees-Nederlandse cultuurschokken: “Wij hadden zo’n zelfde ervaring midden in een park in Viseu toe we hier net woonden. Twee vrouwen zaten er…”
  • Geert Brabant op Interessante recente muziekreleases (2025/5): “👍”

Footer

  • Home
  • Over Portugal Portal
  • Alle artikelen
  • De schrijvers van Portugal Portal
  • Privacy
  • Cookie policy
  • Contact

Wil je Portugal Portal volgen?

Dat kan op drie manieren!

Kies hier

Portugal Portal

Meer informatie over Portugal Portal

mailportugalportal@gmail.com

  • E-mail
  • Facebook
  • Instagram

© 2025 Copyright Portugal Portal 2023

Beheer cookie toestemming
Om deze website goed te laten werken, te optimaliseren en personaliseren en content van social media te kunnen tonen worden cookies geplaatst.
Functioneel Altijd actief
The technical storage or access is strictly necessary for the legitimate purpose of enabling the use of a specific service explicitly requested by the subscriber or user, or for the sole purpose of carrying out the transmission of a communication over an electronic communications network.
Preferences
The technical storage or access is necessary for the legitimate purpose of storing preferences that are not requested by the subscriber or user.
Statistieken
The technical storage or access that is used exclusively for statistical purposes. The technical storage or access that is used exclusively for anonymous statistical purposes. Without a subpoena, voluntary compliance on the part of your Internet Service Provider, or additional records from a third party, information stored or retrieved for this purpose alone cannot usually be used to identify you.
Marketing
The technical storage or access is required to create user profiles to send advertising, or to track the user on a website or across several websites for similar marketing purposes.
Beheer opties Beheer diensten Beheer {vendor_count} leveranciers Lees meer over deze doeleinden
Zelf instellen
{title} {title} {title}