• Spring naar de hoofdnavigatie
  • Door naar de hoofd inhoud
  • Spring naar de eerste sidebar
  • Spring naar de voettekst
Portugal Portal

Portugal Portal

Informatie over wonen, werken en genieten in Portugal

  • Wonen & Werken
  • Natuur & Ontspanning
  • Eten & Drinken
  • Cultuur & Maatschappij

De letterkundige geschiedenis van Lissabon

Door Josephine van Bennekom Reageer
Gepubliceerd op 12 oktober 2013 bijgewerkt op 22 oktober 2020

Als ik in Amsterdam ben, loop ik altijd even boekhandel Scheltema* binnen op het Koningsplein. Ik vergaap me aan de enorme rijkdom aan titels maar zoek specifiek naar boeken over Portugal. Het zijn er niet veel in vergelijking met andere landen, maar af en toe heb ik beet.

Foto Júlia Orige – Pixabay

O Lissabon, mijn thuis

Deze bundel beschouwingen van onder anderen August Willemsen, J. Rentes de Carvalho en Arie Pos over de letterkundige geschiedenis van Lissabon is zo’n aanwinst. Het boek verscheen al in 1995 in Het Oog in ’t Zeil Stedenreeks van uitgeverij Bas Lubberhuizen maar beleefde in 2003 een gewijzigde herdruk.

Niet mals

De letterkundige geschiedenis van Lissabon blijkt oneindig veel meer werk te omvatten dan dat van beroemdheden als Camões, Fernando Pessoa en Slauerhoff. Vermakelijk is het hoofdstuk ‘Drie ontevreden Engelsen in Lissabon’, over William Beckford, Robert Southey en Lord Byron. Terugkerend thema in hun geweeklaag over de stad is het feit dat het ‘boven in huis’ (waar de Engelsen wonen), schoon is, terwijl het ‘beneden’, altijd vies is: ‘We hebben het goed; ons huis is boven echt-Engels schoon, beneden echt-Portugees vuil. Manuel maakt de keuken wel schoon, maar meteen gooit hij weer een lading visschubben op de grond. Deze mensen hebben geen overleg.’

Maar ook Portugese schrijvers waren niet mals. Eça de Queiroz (1845-1900), een groot Portugees schrijver, bekritiseerde met spot en ironie de toestanden in zijn vaderland. In bijna al zijn werken voert hij Lissabon op als personage, toneel of decor, maar de enorme verveling die de stad in zijn greep houdt, de bekrompen intriges en de armoe in de straten, wordt met sarcasme bezien: “Lissabon is een stad van zoetekauwen, zoals Parijs een intellectuele stad is. Parijs schept gedachten en Lissabon gebakjes. Het met deeg, eieren en slagroom gevoede bloed maakt de lijven zwak en de zielen slap.”

Andere schrijvers waren aanzienlijk lovender, zoals J. Slauerhoff, met zijn liefde voor vervallen culturen en de resten van een groots verleden, zijn heimwee naar de roemruchte tijden van zeilschepen, ontdekkers en veroveraars en zijn fatalistisch pessimisme. “Nu weet ik waaraan ik zal sterven: Aan de oevers van de Taag.”

Tweede huid

In O Lissabon, mijn thuis worden beschouwingen over Portugese en buitenlandse schrijvers en dichters gelardeerd met passages uit hun eigen werk. Zo krijgen we een goed beeld van Cesário Verde, door Pessoa beschouwd als diens ‘Meester’, van José Saramago en António Lobo Antunes, van F.C. Terborgh en Antonio Tabucchi, José de Almada Negreiros en José Cardoso Pires. De stad fungeert als decor of voelt als een tweede huid. Sommigen blijven er afstandelijk over en anderen dompelen zich er volledig in onder.

Het boek wisselt taaie kost, zoals het stuk over het Modernisme in de Portugese poëzie tussen 1912 en 1917, af met lichtvoetiger onderpen, zoals dat over de geschiedenis van de azulejos, de typisch Portugese tegels, of over de fado, de niet minder typische liedkunst. Interessant is ook de informatie over de mysterieuze kunstverzamelaar Calouste Gulbenkian. Via Wim Wennekes’ onderzoek – onder andere in het archief van Shell – krijg je een kleurrijk beeld van de oliegigant wiens naam aan zoveel kunstinstellingen in Lissabon is verbonden.

Nachttrein

Sinds O Lissabon, mijn thuis in herdruk verscheen, zijn er alweer tien jaar verlopen en inmiddels is August Willemsen, die het samenstelde, in 2007 overleden. Maar nog altijd appelleert de stad aan de fantasie van schrijvers. Denk alleen maar aan het intrigerende boek Nachttrein naar Lissabon van Pascal Mercier. Ook verscheen onlangs de verloren gewaande roman Bovenlicht uit 1953 van José Saramago in vertaling. Het wordt als de poort naar zijn latere werk beschouwd en speelt zich – waar anders? – af in Lissabon.

Hoe leuk zou het zijn, bedacht ik, om met die boeken in de hand een wandeling te maken door de stad en de beschreven locaties te bezoeken. Een beetje zoals al die toeristen doen met de Da Vinci Code in Parijs. Hierover later meer…

*Sinds 2006 draagt de boekhandel, als onderdeel van de Boekhandels Groep Nederland, de naam selexyz scheltema, maar door het faillissement van het hoofdkantoor van Selexyz wordt de naam Scheltema De Slegte. Na de fusie met De Slegte tot Polare werd de naam Polare Amsterdam voorheen Scheltema.

« Halfvol of halfleeg?
Literaire wandelingen door Lissabon »

Categorie: Cultuur & Maatschappij Trefwoorden: boeken, Lissabon, literatuur

Over Josephine van Bennekom

Josephine emigreerde in december 2005 naar Portugal, waar ze samen met haar man vijf vakantieappartementen exploiteert die gevestigd zijn in een voormalig 18de eeuws watermolencomplex, zie www.quintadamoenda.com. Josephine studeerde Nederlands aan de universiteit van Amsterdam en werkte jarenlang als free-lance journaliste. Ze schreef veel over fotografie en de laatste jaren werkte ze als tekstschrijfster voor verschillende ministeries in Den Haag, haar laatste woonplaats in Nederland.

Lees Interacties

Geef een reactie Reactie annuleren

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Ook leuk om te lezen

https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Verrazano-Narrows_Bridge_earthquake_simulation_1980.jpg by Sergio Valle Duarte
Wanneer is de volgende aardbeving in Portugal?
Close up van de kaft van het boek Portugal voor bonvivanten
Portugal voor bonvivanten (boekbespreking)
Stoel met boeken
Vakantielectuur: lezen in en over Portugal

Primaire Sidebar

Schrijf je in voor de nieuwsbrief

en ontvang elke week gratis de nieuwste artikelen over Portugal in je mailbox.

Aanmelden

Zoek je iets?

Onze sponsoren

Bekijk de sponsoren

Trefwoorden

accommodatie Alentejo Algarve Aveiro Beiras boeken boekrecensie Coimbra column Corona cultuur dagboek dieren economie emigratie emigreren fado feest gastronomie geloof geschiedenis kunst land Lissabon literatuur milieu muziek natuurpark Noord-Portugal Portugal recept reizen steden taal taalweetjes Tavira toerisme traditie Trás-os-Montes vakantie verbouwen volksgebruiken wandelen werken wijn

Recente reacties

  • MIchiel van Dam op Armona, het Schiermonnikoog van Portugal: “Cees Groenewegen en zijn geliefde gaan graag in september een dagje naar Armona. ‘Het Schiermonnikoog van Portugal’, zo meldt hij…”
  • Hennie Dolsma op Armona, het Schiermonnikoog van Portugal: “Zou graag de band een keer mee willen maken …als we in het voorjaar in Olhos de agua zijn maken…”
  • Henk Eggens op Engelse dominantie in Portugal: “Beste Pieter, We raken verder en verder van Portugal verwijderd, de kern van deze website. Maar dit wil ik (Henk)…”
  • Pieter Schildt op Engelse dominantie in Portugal: “Beste Denis je vraagt je af waarom Esperanto niet is doorgebroken als universele taal zodat iedereen zijn eigen taal spreekt…”
  • Cees Groenewegen op Met de camper door Portugal (boekbespreking): “Portugal Portal verkoopt geen boeken. Je moet je melden bij de boekverkoper.”

Footer

  • Home
  • Over Portugal Portal
  • Alle artikelen
  • Archief
  • Schrijvers
  • Privacy
  • Cookie policy
  • Contact

Schrijf je in voor de nieuwsbrief

en ontvang elke week gratis de nieuwste artikelen over Portugal in je mailbox.

Aanmelden

Portugal Portal

Meer informatie over Portugal Portal

mailportugalportal@gmail.com

  • E-mail
  • Facebook
  • Instagram

© 2023 Copyright Portugal Portal 2023

Beheer cookie toestemming
Om deze website goed te laten werken, te optimaliseren en personaliseren en content van social media te kunnen tonen worden cookies geplaatst.
Functioneel Altijd actief
The technical storage or access is strictly necessary for the legitimate purpose of enabling the use of a specific service explicitly requested by the subscriber or user, or for the sole purpose of carrying out the transmission of a communication over an electronic communications network.
Preferences
The technical storage or access is necessary for the legitimate purpose of storing preferences that are not requested by the subscriber or user.
Statistieken
The technical storage or access that is used exclusively for statistical purposes. The technical storage or access that is used exclusively for anonymous statistical purposes. Without a subpoena, voluntary compliance on the part of your Internet Service Provider, or additional records from a third party, information stored or retrieved for this purpose alone cannot usually be used to identify you.
Marketing
The technical storage or access is required to create user profiles to send advertising, or to track the user on a website or across several websites for similar marketing purposes.
Beheer opties Beheer diensten Manage {vendor_count} vendors Lees meer over deze doeleinden
Zelf instellen
{title} {title} {title}