Het is opvallend hoeveel ‘pelgrims’ er dit jaar naar Santiago lopen. Gezien het aantal boeken, films, interviews en verhalen hierover lijkt het of iedereen inmiddels een stuk van de tocht heeft afgelegd en dat daarom de belangstelling voor deze pelgrimsroute af zou nemen lijkt voor de hand te liggen, maar niets is minder waar.
Iedereen loopt en toch is het niet eens lang geleden dat je met de auto je pakje sigaretten op de hoek gingen halen. De nadruk op een gezond leven met meer bewegen is iets van de laatste tijd en sociale media versterken de tendens dat lange afstanden lopen te gek is en altijd zal blijven.
Miljardenindustrie
Zoals je in dit 15 pagina’s dikke State of the Outdoor market rapport kunt lezen is wandelen inmiddels big business in de VS geworden, maar daar niet alleen en het zijn ook niet enkel de grote graaiers. Hier in de buurt, tenminste, zien we eenlingen met ondernemersbloed die ook aan de loopindustrie verdienen, zoals een ex-visser die lopers overzet van de Portugese naar de Spaanse kust, of chauffeurs die met hun busje eindeloze hoeveelheden Gucci-koffers van de ene naar de andere slaapplek brengen, er zijn pop-upkraampjes met fruit, fris en water.
O Forno, ons buurtcafé, ligt precies op de looproute en als je op het terrasje zit zie je werkelijk af en aan wandelaars. Sommigen lopen fit voorbij en hebben haast om weer een stuk oceaan te zien, anderen waggelen met hun laatste kracht richting terras en stoel. Laatst zag ik een oudere vrouw in haar eentje en die wilde een taxi, omdat ze geen voet meer kon verzetten. Gelukkig hebben de eigenaars een zoon, die Engels spreekt en regelmatig wordt ingezet om wandelaars te woord te staan. En ik denk dat zij niet de enige uitbaters zijn die hun kinderen, die wel een mondje Engels spreken, inzetten. Hier in de Minho, namelijk, spreekt haast niemand een woordje over de grens.
Er zijn beduidend meer lopers met een rugzak dan inwoners die ergens in de buurt koffie gaan drinken of een boodschap doen.
Wereldwandelaars
Stel je ligt hier ergens op een bank in de schaduw met een drankje en een boek, maar van lezen komt niet veel, want je raakt afgeleid door al die langs trekkende stemmen die afwisselend Duits, Engels, Spaans, Nederlands, Portugees, Chinees, Japans, Italiaans en welke dan taal ook spreken. In Amsterdam of Lissabon kijk je er niet van op, maar in de Minho?
Fysiek
Anaerobe (zonder lucht)
Sport je binnen dan produceert je lichaam energie met weinig zuurstof. Je traint (gewichtheffen, spinning) op hoge intensiteit, zodat je buiten adem raakt.
Aerobe (met lucht)
Sport je in de buitenlucht dan lijkt dat een voordeel te bieden ten opzichte van binnen sporten, omdat het de aanmaak van vitamine D vergroot en de weerstand verhoogt. Fysieke activiteiten buiten (wandelen en fietsen) zijn ontspannend en kunnen lange tijd worden volgehouden. Het is een prima manier om uithoudingsvermogen op te bouwen en je hart en longen te versterken. De witte bloedcellen die je tegen virussen en bacteriën beschermen, verspreiden zich door beweging beter door het lichaam.
Mentaal
‘Er zit meer wijsheid in je lichaam dan in al je filosofie’, zei Nietzsche. Veel filosofen lopen: Socrates, Nietzsche, Hobbes, Thoreau, Kant en Rousseau, de grootste loper van allen. Hij publiceerde zelfs een boek over wandelen. ‘Ik heb nog nooit zoveel gedacht, zoveel geleefd, ben zoveel mezelf geweest, als tijdens de reizen die ik alleen en te voet maakte’, zei hij, of ‘als ik stop met lopen, stop ik met denken; mijn geest werkt alleen met mijn benen’.
Solvitur ambulando (het wordt opgelost door te lopen)
Het woord heilig komt van het Oud-Engelse halig, dat gezondheid betekent. Vroeger was zoeken naar genezing een van de belangrijkste motivaties van de pelgrim. Tegenwoordig gaan we ook lopen na een levenscrisis, of als we iets moeten loslaten of juist moeten binnenlaten.
Maar niet iedereen loopt naar een kathedraal. Kijk eens naar André Rocha, jurist en professor aan de universiteit. Hij besloot om zijn praktijk voor enige tijd te sluiten en voor bepaalde tijd te stoppen met lesgeven. Hij liep langs Portugals kustlijn (961 km) door 19 dagen lang elke dag 50 km te lopen. Dit traject noemde hij Grande Rota 76.
Grande Rota 76
De kustlijn verenigt alle stranden van Portugal, als je langs de kust loopt zie je hoe het land verweven is in verschillende landschappen en uitsnijdingen. Het is niet te bevatten dat de stranden van Moledo, Adraga of Carrapateira in hetzelfde land liggen en eigenlijk zo dichtbij elkaar, merkte Rocha op na zijn trip van bijna 1000 km te voet.
Hij zegt: ‘De Grande Rota 76 is het bewijs dat je niet per se naar verre oorden hoeft af te reizen. Avontuur ligt op een steenworp afstand. Elke dag leven we in een driehoek thuis – werk – gemeenschap. Als we uit deze driehoek stappen en alles wat we nodig hebben in een rugzak stoppen dan veranderen voorspelbaarheid en routine onmiddellijk in verrassingen en verbazende ontdekkingen. We moeten er niet over praten, maar gewoon gaan lopen, in welke richting dan ook’.
Wandelen is een goede strategie, zegt Rocha, want terwijl we het doen krijgen de hersenen van dag tot dag een andere persoonlijkheid. De herhaling van de beweging maakt het intellectuele proces vrij en we brengen ons innerlijk op orde: lades die lang gesloten waren worden geopend, de ‘intellectuele rommel’ die we niet nodig hebben wordt eruit gegooid. Het enige wat we moeten doen is de ene voet voor de andere zetten. Ons brein is vrij om te gaan en staan waar het wil, om die oude zaken op een rijtje te zetten en om ook na te denken over nieuwe wegen voor de toekomst.
The Great Escape
Ondertussen heeft Rocha The Escapist, een wandelorganisatie zonder winstoogmerk, opgericht. Hij wil hiermee mensen uit het hele land samenbrengen om te wandelen. Tot nu toe zijn er meer dan vijftien uitstapjes georganiseerd op het vasteland van Portugal en de Azoren. Hij zegt, als we met vrienden eten gaan de gesprekken vaak over zaken van alle dag, maar als je vier dagen met elkaar loopt dan wordt het opeens verrassend makkelijk om je loopgenoten je hele hebben en houwen, inclusief je lelijkste kanten, te tonen of ontboezemingen aan te horen, zodat mensen meer betrokken raken met elkaar.
Grande Rota Índigo
In 2022 liep Rocha langs de kust van Madeira. Dit Madeira-wandelproject heeft de steun van lokale autoriteiten en verenigingen. Het doel is, net als bij de Grande Rota 76, om de hele kust van het eiland in kaart te brengen en uiteindelijk het gegenereerde GPS-bestand te laten dienen als markering voor een nieuwe landroute. De kleur van de oceaan bij Madeira bepaalde de naam.
Portugezen zijn geen lopers
In Portugal is de auto populairder dan de benenwagen. Mede door de oprukkende obesitas bij Portugezen (en andere West-Europeanen) is het streven van de regering om in 2030 35% van alle Portugezen naar hun werk, familie of elders te laten lopen en hun auto laten staan. Recentelijk werd de nationale strategie 2023 voor actieve voetgangersmobiliteit door de Raad van Ministers goedgekeurd. Als eind dit jaar deze strategie definitief goedgekeurd wordt dan komt alle focus te liggen op de praktische uitwerking, namelijk om de steden beter beloopbaar te maken. De meeste steden hebben alle voorrang aan de auto gegeven en dat moet veranderen: de voetganger moet weer koning van de straat worden.
Portugal is een geweldig land voor wandelaars en lopers. Ben jij ook een loper, en wil je weten wat er in Portugal allemaal te belopen valt? Portugal Portal staat bomvol loopverhalen.
Tot slot toch nog even deze.
Santiago de Compostela
De route naar Santiago blijft onverminderd de populairste van alle bedevaartopties in Europa en daarvan is de Camino Francés, ook al sinds eeuwen, het meest bewandelde pad. Alleen lopen kun je er allang niet meer en om de zoveel honderd meter is er een scala aan mogelijkheden om je te laven. Ondanks wat ik hierboven zeg is toch de Portugese route langs de kust, tot op heden, vele malen rustiger en soms loop je tijden alleen of moet jij je zin in koffie opschorten, omdat er geen aanbod is, maar de route wordt steeds populairder.
Camino Primitivo
Het traject dat het minst in trek is, is tevens het allermooiste en zwaarste, namelijk de Camino Primitivo, de oorspronkelijke pelgrimsroute. In 800 liep koning Alfonso van Oviedo naar het graf van de apostel Jacobus in Santiago de Compostela.
.jpg#/media/File:Lonely_walk_on_sea_road_(Unsplash).jpg){kind=link}
Wat zou de wereld mooi zijn met minder auto’s en meer lopers overal! Dank je wel voor dit leuke artikel Lotte!
Meer van dat, graag.
nderdaad is enig verschil met enkele jaren geleden ook te merken in midden Portugal, waar terrasrusters ofwel van boven komen en zich richting Fatima begeven ofwel van beneden, richting Compostella. De weg naar beiden is er 10-tallen kilometers, wxie weet meer dan 100 (?) lang dezelfde. Het verschil met pakweg tot 5 j geleden is dat er tegenwoordig het jaar door gewandeld wordt, dus tegenwoordig ook doldwaas gepakt bij 35 graden in de namiddag door sommigen die denken hiermee iets meer hemel te verdienen (of wat anders leidt tot dergelijk gedrag? Fatalisme?). Dit is niet meer gezond en dient niet gepromoot, eerder verboden zelfs. Zij die terzelfder dage om 7 u vertrekken om de hitte letterlijk te ontlopen, gun ik een hele nalmiddag rust, al dan niet bij een verkoelend rivierstrand of zwembad, na weerom een zalig Portugees almoço met alles erop en eraan, om de volgende dag calorieverbrandend gezond weer kwijt te spelen.
Goed verhaal met een oproep! Ook goed initiatief van de Portugese regering.
Ik heb wel een opmerking over die filosofen die wandelden: In die tijden waren er nog geen fietsen, auto of vliegtuigen, dus moest men wel lopen wanneer men zich geen paard kon veroorloven. Daarom kun je hen niet als maatstaf aannemen.
Dank voor je reactie. Het was niet mijn bedoeling om de filosofen als maatstaf te nemen voor de fysieke inspanning van het lopen, maar wel als denkers die beter nog kunnen filosoferen zodra ze het ene been voor het andere zetten.
JPJ Schildt heeft enerzijds misschien gelijk als hij zegt dat er toen geen/weinig alternatieven waren voor de benewagen. Maar toch…ik geef de filosofen wél gelijk!
Mooi en lezenswaardig artikel, dank!
En laten we hopen dat de mooie plannen van de regering zsm werkelijkheid gaan worden! Het liefst in combi met fietspaden ernaast, want niet elke (woon-werk)afstand val goed te wandelen, waar dat met een (e-)bici wél goed zou kunnen. En afgezien vd grotere steden is het fietsen behoorlijk gevaarlijk cq. weinig aantrekkelijk.
Wat ook een mooie wandeling-website is: http://www.hikeland.pt
Je kunt je email-adres opgeven en krijg je elke week een email met wandelingen die door een groot deel van Portugal door erkende wandelgidsen worden georganiseerd. Ik vind het in elk geval zeer de moeite waard!
HalloLotte. Dank je wel voor je mooie verhaal enheb het weer met veelplezier en interesse gelezen. Hebtoevallig vorige week de route langs de Minho kust naar Santiago gelopen.
Enorm genoten van de natuur,de zee,de mensen envoel me dan ook een bevoorrecht mens dat ik de taal machtig ben. Want praten met de lokale bevolking, geeft er een speciale dimensie aan en ik ontdek zo altijd wel weer iets nieuws over Portugal.
Lotte, al deze reacties op je verhaal maken wel duidelijk dat je een leuk, boeiend en aantrekkelijk verhaal schreef! Dat beaam ik ook door er nóg een compliment aan toe toevoegen!
Goed geschreven leuk artikel Lotte! Dankjewel!
Toch wil ik nog iets opmerken….
De Portugezen zijn geen lopers nee, dat klopt. Misschien is dat logisch te verklaren, als je beseft dat door de grote armoede waarin de Portugees, tot zelfs nog lang na de revolutie, verkeerde, zij geen andere mogelijkheid hadden dan te voet naar de stad gaan voor boodschappen en andere belangrijke zaken. Toen wij in 2003 hierheen kwamen liep ons oude buurvrouwtje op haar pantoffels 7 km naar de markt jn de stad, met haar schoenen in een plastic tas om slijtage van haar goeie schoenen te voorkomen! (we gaven haar uiteraard een lift!)
Toen er eenmaal meer welvaart was en men zich vervoer kon veroorloven, kwam er een inhaalslag. Zoals dat altijd gaat in een zich ontwikkelend land…..Men moest kunnen laten zien dat men rijk was, dus liep je niet, dat stond voor armoede. Kwam er eerst een oud brommertje, toen een klein gemotoriseerd karretje, waar de vrouw achterop stond (die zie je nu nog!) en nu steeds meer een auto, hoe duurder, hoe beter het oogde! Dat werkt ook zo met die ongelofijke hoeveelheden voedsel die men je voorschotelt. Dat moet! Je moet laten zien dat je het goed hebt! Gevolg is de toenemende obesitas!
Die ontwikkeling gaat zo nog wel even door voordat men weer wil lopen (en minder, gezonder eet!) in de gaten krijgt dat dat gezonder is voor lichaam en geest. Die tendens is al wel begonnen…. langzaamaan….hier en daar… Het komt wel goed! Zoiets kost tijd!