• Spring naar de hoofdnavigatie
  • Door naar de hoofd inhoud
  • Spring naar de eerste sidebar
  • Spring naar de voettekst
Portugal Portal

Portugal Portal

Online magazine over wonen, werken en genieten in Portugal

  • Wonen & Werken
  • Natuur & Ontspanning
  • Eten & Drinken
  • Cultuur & Maatschappij

Oog in oog met de Indiaan

10 oktober 2015 door Josephine van Bennekom 4 reacties

Tot 31 oktober is in het Casa da Cultura in Oliveira do Hospital de expositie ‘Indígenas’ te zien, met zwart-wit foto’s van de Braziliaanse fotograaf en visueel antropoloog Milton Guran. Zijn werk toont aan dat de eeuwenoude leefwijze van Indianenstammen in het Amazonegebied – van welke slechts enkele nog volstrekt geïsoleerd leven – gedoemd is te verdwijnen. Langzaam maar zeker worden de invloeden van de moderne technologische maatschappij zichtbaar.

Affiche exposição Indigenas
Affiche exposição Indigenas

Milton Guran (1948, Rio de Janeiro) fotografeert sinds 1978 verschillende Indianenstammen in Brazilië, die zulke tot de verbeelding sprekende namen dragen als ‘Marubo’, ‘Makuxi’, ‘Yawalapiti’, ‘Xokleng’ en, welbekend, de ‘Yanomami’. Gedurende een aantal maanden per jaar trekt hij met één van de stammen op, alleen of in het kielzog van gezondheidsteams, die hulpposten inrichten en de Indianen met raad en daad bijstaan. Soms ook, gaat hij mee met leden van de FUNAI (de afdeling van het Ministerie van Justitie, belast met de problematiek van de Indianen) of met de federale politie, die verantwoordelijk is voor het verdrijven van goudzoekers en mijnwerkers uit Indianen-terratoria.

Het werk is niet zonder gevaar. In het gezelschap van de gezondheidsteams, die altijd welkom zijn, wordt het wantrouwen van de Indianen ten opzichte van Gurans camera vaak weggenomen. Maar de officiële gezagsdragers, die regelmatig worden geconfronteerd met gewelddadige ‘garimpeiros’ (goudzoekers), proberen keer op keer het werk van de fotograaf te verhinderen. De indringende, intieme foto’s kunnen daarom alleen maar het gevolg zijn van een groot doorzettingsvermogen en respect voor de leefwijze van de Indianen.

Zonder schroom

Ik zag Gurans foto’s in 1990 in een boekhandel in Rio de Janeiro. Daar hing een reportage van Matis Indianen die zich onderscheidde van alle andere foto’s die ik ooit van Indianen zag. Er waren portretten bij van mensen uit het Amazone oerwoud die nooit eerder een blanke hadden gezien; zonder schroom keken zij in de lens. Hoe had de fotograaf dat voor elkaar gekregen?

We hoefden niet ver te zoeken om antwoord te krijgen op de nieuwsgierige vragen die de foto’s opriepen: Milton Guran bleek, naast fotograaf, tevens mede-eigenaar te zijn van de boekhandel. Hij werkte juist op dat moment aan de scriptie die de afsluiting van zijn studie visuele antropologie zou betekenen. De toen tweeënveertig jarige fotograaf nam hierin zijn eigen ervaringen als uitgangspunt. En die bleken er niet om te liegen, want hoewel Guran als freelance fotograaf al sinds 1978 de verschillende Indianenstammen in Brazilië documenteert, ontplooide hij daarnaast een respectabel aantal andere activiteiten.

In 1978 richtte hij bijvoorbeeld in de hoofdstad Brasilia niet alleen een ‘tak’ op van de ANAI (National Association to Support Indians) maar organiseerde hij ook een expositie getiteld ‘De Indiaan in het Brazilië van nu’ en produceerde hij een boek ‘Wie is de Indiaan’, dat verspreid werd in het basis en voortgezet onderwijs.

In 1980 startte hij het onafhankelijke fotoagentschap Agil: ‘Agência Imprensa Libre’: het vrije persagentschap. Het doel was foto’s te produceren en te distribueren die de Braziliaanse realiteit weergaven. Dat bleek geen sinecure in een land dat door militairen werd geregeerd. De hevige politieke tegenwerking escaleerde in brandstichting, waarbij het gehele negatievenarchief van het persbureau verloren ging. Als door een wonder bleven de reportages die Guran van de Indianen vervaardigde, behouden.

In 1986 vraagt het Museum van de Indianen te Rio de Janeiro hem een afdeling visuele antropologie op te zetten, dat in twee richtingen zou moeten werken: enerzijds het fotografische ‘ontdekken’ van de Indiaanse gemeenschappen en anderzijds het gebruik van de foto als antropologisch onderzoeksinstrument. Tot zijn vreugde treft Milton Guran in het museum een goed visueel archief aan waaruit blijkt dat de Indianen gedurende tenminste twee perioden (tussen 1890 en 1920 met behulp van glasnegatieven van Thomas Reis; tussen 1940 en 1951 door verschillende fotografen) intensief waren gefotografeerd maar daarna, door allerlei oorzaken, niet meer. Gurans eigen archieffoto’s kunnen voor een gedeelte in die leemte voorzien, maar voordat hij de kans krijgt actuele reportages te maken, wordt zijn afdeling gesloten.

De aandacht voor de Indianen ging sommigen ‘te ver’. Guran verlaat het museum en wordt in 1989 mede-eigenaar van de betreffende boekwinkel in Ipanema, waar wij een jaar later zijn werk konden bewonderen.

Stenen tijdperk

Ieder ander zou volstrekt gedesillusioneerd raken wanneer hem zulke tegenslagen wachtten. Keer op keer kwam Milton Gurans betrokkenheid bij de strijd van de Indianen voor het behoud van hun eigen cultuur hem duur te staan. Maar hij legt het hoofd niet in de schoot, integendeel, niet aflatend confronteert hij potentiële geldschieters met nieuwe projecten, die alle de Indianen betreffen.

Waar komt toch die gedrevenheid vandaan? Guran: “De geschiedenis van de indiaanse bevolking in Brazilië is een lang, moeizaam verhaal over fysiek en cultureel verzet, tot en met 500 jaar massamoord. Desondanks is Brazilië het enige land waar het nog mogelijk is totaal geïsoleerde stammen te vinden met onbekende culturen, op de grens van onze mondiale technologische maatschappij en de meer primitieve samenlevingen. Ik ben bang dat de stammen, die nu nog in het stenen tijdperk leven, binnenkort verdwenen zijn. Ik heb dus zelf ook niet veel tijd meer.

Een ander aspect is dat je de Indianen in Brazilië allesbehalve homogeen kunt noemen. Ze verschillen onderling evenveel als bijvoorbeeld de Zweden en de Portugezen. Maar ze hebben wel allemaal één ding gemeen en dat is hun toewijding aan de levenscyclus en aan de harmonie met de natuur. Dat is niet te vergelijken met onze suïcidale cultuur, waarin voortdurend aanslagen op de planeet worden gepleegd. Ik leer heel veel van de Indianen die ik fotografeer en ik denk dat, in het algemeen, wij meer van hen kunnen leren dan we hen ooit zouden kunnen onderwijzen”.

Milton Guran is op dit moment coördinator van FotoRio, Encontro Internacional de Fotografia do Rio de Janeiro en gastdocent van het ‘Programa de Pós-Graduação em História e pesquisador do LABHOI – Laboratório de História Oral e Imagem da Universidade Federal Fluminense’ (Rio de Janeiro).

Foto’s op: Imagens dos Povos Indígenas no Brasil.

Expositie:
Casa da Cultura César Oliveira, Oliveira do Hospital
Ma-vr 9-18, za 9-18 en 21-23, (tussen 13 en 14 gesloten), zo afhankelijk van bioscoopprogramma

Hierbonder nog 2 foto’s van de opening, op 6 oktober 2015, van de tentoonstelling Indígenas, van Milton Guran. De avond werd opgeluisterd door het koor Coral de Sant’Ana.

De expositie
De expositie. Foto Josephine van Bennekom
Opening met koor
Opening met koor. Foto Josephine van Bennekom
« Urban explorers
Van het kastje naar de muur »

Categorie: Cultuur & Maatschappij Trefwoorden: Brazilië, fotografie, indianen

Over Josephine van Bennekom

Josephine emigreerde in december 2005 naar Portugal, waar ze samen met haar man vijf vakantieappartementen exploiteert die gevestigd zijn in een voormalig 18de eeuws watermolencomplex, zie www.quintadamoenda.com. Josephine studeerde Nederlands aan de universiteit van Amsterdam en werkte jarenlang als free-lance journaliste. Ze schreef veel over fotografie en de laatste jaren werkte ze als tekstschrijfster voor verschillende ministeries in Den Haag, haar laatste woonplaats in Nederland.

Lees Interacties

Reacties

  1. leni zegt

    11 oktober 2015 om 08:44

    Dag Josephine,
    Wat een heerlijk en interessant artikel… ik ga deze week eens kijken naar de tentoonstelling. Ik ga volgend jaar naar Rio Zou de man nog de boekenwinkel hebben?

    Beantwoorden
    • Josephine zegt

      13 oktober 2015 om 12:38

      Dag Leni,
      Dank voor je enthousiaste reactie! De boekhandel bestaat inmiddels niet meer. Milton Guran woont en werkt afwisselend in Rio de Janeiro en Brasilia. Als je wilt, kan ik je tzt zijn gegevens mailen. Het zou leuk zijn om hem te bezoeken als je naar Brazilie gaat. Ik kan zelf eigenlijk ook niet wachten, maar voorlopig zit het er nog niet in.
      Hartelijke groet van Josephine

      Beantwoorden
  2. jeanne zegt

    11 oktober 2015 om 19:54

    Wat leuk al die verhalen over indianen in Brazilie, maar wat heeft dit met Portugal te maken?

    Beantwoorden
  3. Susanne zegt

    16 oktober 2015 om 18:34

    Dag Josephine

    Prachtige tentoonstelling! De indianen cultuur boeit mij.
    Bedankt voor je tip.

    Beantwoorden

Geef een reactie Antwoord annuleren

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Ook leuk om te lezen

Zuca
Fotomuseum van de familie Andrade
Genesis: Sebastião Salgado’s ode aan de planeet

Primaire Sidebar

Schrijf je in voor de nieuwsbrief

en ontvang elke week gratis de nieuwste artikelen over Portugal in je mailbox.

Aanmelden

Zoek je iets?

Schrijvers gezocht

Zin om iets te publiceren op deze website? Neem contact op.

Trefwoorden

accommodatie Alentejo Algarve Aveiro Beiras boeken boekrecensie bosbrand Coimbra column Corona cultuur dagboek dieren economie emigratie emigreren fado feest gastronomie geloof geschiedenis kunst land Lissabon literatuur milieu muziek natuurpark Noord-Portugal Porto recept reizen sport steden taal taalweetjes toerisme traditie Trás-os-Montes verbouwen volksgebruiken wandelen werken wijn

Recente reacties

  • Els op Portretten van creatief bezige landverhuizers #2 Van interpretatie naar beleving: “Bedankt Ton, voor dit overigens wederom goed geschreven artikel, gewijd aan Ingrid Simons, een nog, voor mij althans, onbekende kunstenaar.…”
  • Ellen op Urban art en het kabeljauw-epos: “Sorry Lotte, ik was er intussen al achter dat ik je verwarde, met een Lotje nota bene…”
  • Lotte Akkerman op Urban art en het kabeljauw-epos: “Dank je, Ellen, en ja, die dames, toen meisjes, met dromen over hoe hun leven moest worden en nu is…”
  • Ellen op Urban art en het kabeljauw-epos: “Een mooie studie Lotte. Ik kwam terecht in de film ‘AS MURTOSEIRAS NAS SECAS DO BACALHAU DE ALCOCHETE’ en werd…”
  • Hanneke Rijkelijkhuizen op Portretten van creatief bezige landverhuizers #2 Van interpretatie naar beleving: “Wat een werk heb je weer verzet, Ton. Hartelijk dank. Fascinerend! Ik hou het kort want ik wil verder lezen.”

Footer

  • Home
  • Over Portugal Portal
  • Alle artikelen
  • Schrijvers
  • Privacy
  • Cookie policy
  • Contact

Schrijf je in voor de nieuwsbrief

en ontvang elke week gratis de nieuwste artikelen over Portugal in je mailbox.

Aanmelden

Portugal Portal

is een initiatief van
Winy Schalke
Arganil – Portugal
+351 91 41 28 590
mailportugalportal@gmail.com

  • E-mailadres
  • Facebook
  • Instagram

© 2021 · Website gemaakt door Alva Design