• Spring naar de hoofdnavigatie
  • Door naar de hoofd inhoud
  • Spring naar de eerste sidebar
  • Spring naar de voettekst
Logo Portugal Portal

Portugal Portal

Voor Portugalliefhebbers en -fanaten

  • Wonen & Werken
  • Natuur & Ontspanning
  • Eten & Drinken
  • Cultuur & Maatschappij

Personen, vormen en tijden (1)

Door Karolien van Eck 15 reacties
Gepubliceerd op 29 oktober 2011 bijgewerkt op 30 augustus 2020

Uit de vertaalpraktijk (15)

Laatst vroeg een klant aan me hoeveel werkwoordsvervoegingen er eigenlijk zijn in het Portugees. Hij werd helemaal gek van “al die rijtjes” en wilde weten welke vervoegingen je nou eigenlijk nodig hebt. Meteen werd me een boek onder de neus geduwd met alle Portugese werkwoorden op een rij… Ik kan me voorstellen dat hij daar moedeloos van werd.

Student met boek
Illustratie David Rock Design, Pixabay

Ik ben maar eens samen met hem gaan kijken. Tot mijn grote verbazing werd in het boek de 2e persoon meervoud nog vermeld. Dat is een persoon – vós – die weliswaar nog niet helemaal dood is maar wel op sterven na ligt. In dorpen en op het platteland hoor je de vorm nog wel veel, maar helaas vaak met onjuiste werkwoordsvervoegingen. Het is de Portugese vorm voor “jullie” (namelijk: jij – 2e persoon enkelvoud – in het meervoud). Maar gelukkig heeft de term “vocês”, 3e persoon meervoud en dus eigenlijk “u” meervoud, het stokje overgenomen en zo kun je alles wat er over “jullie” te vertellen valt, met vocês af. We kunnen dus perfect gelukkig leven zonder vós. Dat scheelt meteen een slok op een borrel, namelijk nog maar vijf personen, oftewel vijf vervoegingen per werkwoordstijd (x drie werkwoordsgroepen – de klant werd steeds vrolijker!) in plaats van 6 personen.

De personen

Als je weet dat de 3e persoon meervoud hoort bij de 3e persoon enkelvoud, dan kun je ook wel bedenken dat de vervoegingen van die personen erg op elkaar lijken, een aantal zeer onregelmatige werkwoorden daargelaten. Zet een -m achter de 3e persoon enkelvoud en je bent in 90% van de gevallen klaar – datzelfde geldt trouwens voor de uitspraak, maar bedenk daarbij dat de eind –m niet uitgesproken wordt als onze driepoot, maar zoals een ng-klank; nasaal maar niet de lippen op elkaar doen dus!

Ook de 2e persoon enkelvoud is overigens afgeleid van de 3e persoon – zet er een -s achter en klaar is Kee(s). Als je de 3e persoon nou eens even flink in je hoofd stampt, dan sla je dus meteen drie vliegen in een klap.

Blijven over de 1e persoon enkelvoud en meervoud. De nós-vorm is bijna nooit onregelmatig en is dus niet zo moeilijk te onthouden. De eu-vorm levert wel vaak problemen op, maar ja, helemaal voor niks kan het natuurlijk allemaal niet… Ook hier een toegift: Als je de eu-vormen eenmaal goed in je hoofd hebt, zijn de gebiedende wijs en de hele aanvoegende wijs een eitje (maar daar was de bewuste klant nog láng niet aan toe…).

De werkwoordgroepen

De werkwoorden zijn vervolgens te verdelen in drie groepen: eindigend op –ar, -er of –ir. Het enige werkwoord dat niet meedoet (pôr, en dus ook alle afgeleide werkwoorden daarvan) moet u op een regenachtige middag maar even in uw hoofd stampen.

De -er en -ir werkwoorden vertonen grote verwantschap, hetgeen aan de vervoegingen te merken is. Ken je een groep, dan is de andere groep half zo makkelijk. Wat ook nog opvalt is dat de (regelmatige) uitgang van de 1e persoon enkelvoud bij alle drie groepen gelijk is!

De tijden

Door naar de verleden tijd; waarom zijn dat er meteen twee? Ook in het Nederlands hebben we minstens twee verleden tijden: de o.v.t., ook wel de korte verleden tijd genoemd (bijvoorbeeld: kocht, liep, haalde, ging) en de v.t.t. of de lange, want samengestelde verleden tijd (heb gekocht, heb gelopen, heb gehaald, ben gegaan). Het gebruik van de o.v.t. is in grote lijnen vergelijkbaar met die van de Pretérito Imperfeito (PI) en die van de v.t.t. met de Pretérito Perfeito Simples (PPS). Het gebruik is zeker niet precies hetzelfde, daarover zal ik wellicht een volgende keer meer schrijven. Waar we in het Nederlands een samengestelde tijd gebruiken (en wat zijn die voltooid deelwoorden onregelmatig!), heeft het Portugees maar één woord nodig en dus: weer een rijtje van vijf personen.

De PI heeft als grote voordeel dat de meeste werkwoorden in deze tijd regelmatige vervoegd worden. Het verschil tussen de werkwoorden op –er en op –ir is helemaal weggevallen. Als je de vervoeging van het werkwoord “ir” (gaan) leert, weet je meteen de PI van bijna alle werkwoorden op –er en –ir.

De vervoegingen van de PPS zijn daarentegen een regelrechte ramp en zeker een aantal stampsessies waard, daar valt weinig aan te doen. De enige troost is dat de vervoeging van de 1e persoon meervoud gelijk is aan de tegenwoordige tijd! (Bij de –ar-groep hebben ze er voor de vorm en een klein beetje voor de uitspraak nog een accent op gezet, maar dat was voor de –er en –ir-werkwoorden niet meer nodig).

Nu mijn klant intussen van rood naar geel was verkleurd en langzaam weer bijkwam, leek het me een goed idee om de rest van mijn uiteenzetting te bewaren. Dus … wordt vervolgd!!!


« Piedade Matias
As-Vrijdag »

Categorie: Taal

Over Karolien van Eck

Karolien van Eck ontmoette in 1985, op vakantie in Portugal, João, haar huidige man. Ze besloot haar studie te onderbreken en woonde een jaar lang in Lissabon op de stadscamping waar ze mensen uit alle windstreken en culturen leerde kennen. Terug in Nederland, met João, studeerde ze Portugees aan de universiteit van Utrecht, waar ze vervolgens tussen 1995 en 2003 meewerkte aan de totstandkoming van het Prisma Groot Portugees woordenboek. Karolien werkte daarnaast als docente Portugees (aan verschillende Volksuniversiteiten en later in haar eigen taleninstituut in Utrecht) en als (beëdigd) vertaalster. Toen hun oudste zoon in 2003 6 jaar werd besloten Karolien en João zich in Portugal te vestigen. Ze kozen Caldas da Rainha om de rijke historie en de vele banden met de kunst (keramiek, beeldende kunst), en ook omdat het zo goed gelokaliseerd is. Taal is Karolien’s passie en daarover schrijft zij haar columns. Meer informatie: www.karolienvaneck.com

Lees Interacties

Reacties

  1. Dick zegt

    29 oktober 2011 om 11:05

    Dankjewel Karolien voor de beknopte en erg duidelijke uitleg. Hoe was het ook al weer, bomen en bos of zoiets… of moed en schoenen. De achterbuurvrouw vertelde deze week na de regenbuien iets over ‘o cabrito’ en ‘hadjie’. Ik begreep dat de geit moslim was geworden, terwijl Lilian doorhad dat de geit verkouden was. Ik kan niet wachten op het vervolg van PI en PPS, knuf, Dick

    Beantwoorden
    • Patrick zegt

      29 december 2011 om 14:25

      Hadjie betekent verkouden? Wat grappig. Ik weet niet hoe je moet uitspreken, maar als ik het probeer klinkt het heel erg als ‘hatsjie’.

      Beantwoorden
  2. Iris zegt

    16 januari 2012 om 17:45

    Al die vervoegingen, die soms ook nog eens op elkaar lijken, ik word er dol van. Zoals de laatste keer dat ik met onze buurvrouw sprak. Ze zei zoiets als “é um prazer vela”, en ik dacht: zeilen? Daar vind ik je helemaal geen type voor. Pas later bedacht ik me dat het “vê-la” moest zijn geweest, klinkt hetzelfde maar in betekenis een wereld van verschil! Leuke taal, Portugees, ik hoop het ooit nog eens echt goed te beheersen.

    Beantwoorden
    • Ruud Harmsen zegt

      7 maart 2012 om 16:14

      Klinkt overigens niet precies hetzelfde, want vê-la heeft (zoals de schrijfwijze al aangeeft) de relatief gesloten (hoge) klinker, ê.

      Vela daarentegen heeft in alle betekenissen de relatief open (lage) klinker, zoals in het woordje é.

      Vela = zeil, kaars, wake, versluiert/(be)waakt.

      Helaas geven lang niet alle woordenboeken dat aan. Ik controleerde het (want onthouden vind ik moeilijk) in een Langenscheidt Duits-Nederlands-Duits.

      Bij de werkwoordsvormen zijn er regels voor (maar die zijn wel ingewikkeld): omdat ‘versluiert’ van ‘velar’ komt (werkwoord op -ar) is de klinker in vela en velam altijd open. Uitleg (in het Engels): http://rudhar.com/foneport/en/noteport/notep007.htm#VerbAr

      Beantwoorden
  3. Wolter Boelens zegt

    24 augustus 2019 om 12:42

    Fijn om te zien dat je met de 3 meest voorkomende werkwoordsvervoegingen een heel eind kunt komen. Bovendien zijn de Portugezen (en Brazilianen) erg vriendelijk en uit ervaring weet ik dat zij het erg waarderen als je probeert hun taal te spreken.

    Beantwoorden
  4. Patrick Mortier zegt

    28 november 2019 om 13:36

    Heel erg bedankt voor deze beknopte maar duidelijke uitleg!

    Beantwoorden
  5. dik Vermeulen. zegt

    8 februari 2020 om 13:00

    Prima uitleg.
    Ben al een jaar aan het zwoegen en noch steeds kom ik problemen tegen.
    Gelukkig helpen Portugezen graag maar hun uitleg moet ik ook naar het Nederlands vertalen om het te begrijpen.
    Ik hunker naar een Nederlander die het Portugees kan uitleggen .
    Is er een mogelijkheid ergens in Nederland waar Portugees geleerd en gesproken kan worden?

    Beantwoorden
    • Winy Schalke zegt

      9 februari 2020 om 19:05

      Beste Dik, ik heb (jaren geleden) Portugese les gevolgd aan de Volksuniversiteit (in Utrecht). Informeer eens bij een volksuniversiteit in je buurt. Of misschien woont er een Portugees bij je in de buurt die je les wil geven. Succes!

      Beantwoorden
    • Daniela Ferreira Mota zegt

      17 maart 2022 om 21:05

      ik ben een Portugese, mijn beide ouders zijn Portugezen, ik ben geboren in Nederland. Portugees is dus mijn moedertaal, ik geef Portugese les aan volwassenen en kinderen, live bij mij thuis of op afstand via teams. Ik kan u wellicht helpen. Neemt u contact met mij via telefoonnummer 06-27522328

      Beantwoorden
  6. Ha Veenstra zegt

    22 januari 2024 om 11:48

    Dag, leuk om te lezen, pas begomnen met Portugees, er is iets waar ik niet uitkom nl, de jij vorm. Wanneer schrijf je ,tu escreves um livro en wanneer , escreves um livro, hartelijke groet, Harmen.

    Beantwoorden
    • Janwillem van der Ent zegt

      24 januari 2024 om 22:33

      Beste Harmen,
      Je vraagt wanneer je nu ‘escreves um livro’ en wanneer ‘tu escreves um livro’ gebruikt. Beide zijn mogelijk, afhankelijk van de context.

      In het algemeen wordt het persoonlijk voornaamwoord in het Portugees weggelaten, aan de werkwoordsvorm kun je zien om welke ‘persoon’ het gaat.
      falo (ik spreek)
      falas (je spreekt)
      fala (u, hij, zij spreekt)
      falamos (we spreken)
      falam (ze spreken)

      Het persoonlijk voornaamwoord wordt gebruikt om nadruk te geven, waar we in het Nederlands vaak jij ipv ‘je’, wij ipv ‘we’ en zij ipv ‘ze’ gebruiken. Voorbeelden:
      Spreek je Portugees? > Falas português?
      Zij spreekt geen Portugees, maar spreek jij Portugees? > Ela não fala português, mas tu falas português?

      Overigens wordt steeds vaker ipv tu de vorm você gebruikt, die ook ‘jullie’ betekent; mét nadruk wordt het dan: você fala português?
      Zie wat taalkundige Fernando Venâncio hierover zegt in het interview ‘De geboorte van het Portugees. Het verhaal van een taal’, bij de laatste vraag (‘Zie ik het goed dat dit você terrein wint in Portugal ten koste van o senhor/a senhora?’).

      Beantwoorden
      • Maja Kersten zegt

        25 januari 2024 om 00:04

        Janwillem, ik corrigeer even:

        Você betekent ʼu’ en NIET ‘jullie’ (você fala = u spreekt).

        Vocês betekent ‘jullie’ en daar hoort uiteraard een meervoudsvorm van het werkwoord bij (vocês falam).

        Groeten, Maja

        Beantwoorden
        • Janwillem van der Ent zegt

          26 januari 2024 om 18:44

          Dank voor je correctie, Maja! Ik ging even te kort door de bocht of vloog er juist uit …
          Overigens noemt Fernando Venâncio você : ‘een ongelukkige vorm. Het is een tussenvorm die, zonder de familiariteit van tu te hebben, toch minder afstandelijk is dan o senhor/a sehora.’ (De geboorte van het Portugees. Het verhaal van een taal.)

          Beantwoorden
          • Maja Kersten zegt

            27 januari 2024 om 08:24

            Ik gebruik ‘você’ dan ook nooit. En ik hoor het ook niet vaak gebruikt worden.

            In mijn omgeving noem je je gesprekspartner bij de voornaam, gevolgd door de derde persoon enkelvoud van het werkwoord. Niet alleen kennissen en buren gebruiken deze aanspreekvorm, maar ook instanties. Zo voel je je aangesproken en spreek je mensen aan op een persoonlijke manier zonder te jijen en jouen.
            “A Estela concorda comigo?” (Is Stella het met mij eens?)

            ‘O senhor/a senhora’ gebruik je als je de ander niet van naam kent, bijvoorbeeld degeen bij wie je iets koopt in een winkel of op de markt.
            “A senhora tem este modelo num tamanho maior?” (Heeft mevrouw dit model in een grotere maat?)

            ‘Tu’ is voor mensen die dicht bij je staan, je partner, familie of vrienden.

  7. Henk Eggens zegt

    27 januari 2024 om 10:48

    Er valt nog veel meer te zeggen over aanspreekvormen.
    Ik leef samen met een Braziliaanse. Het você is voor haar een normale manier om mij aan te spreken. Ze is afkomstig uit de Amazone. Daardoor zegt ze soms ook tu tegen me (regionale variant), maar dan wel met de derde persoon enkelvoud in het werkwoord (bijvoorbeeld: tu fala).

    Verder: Hier in het dorp is het gebruikelijk om mensen met een academische achtergrond aan te spreken met Senhor Doutor en Senhora Doutora. Wie kwalificeren voor deze ‘eer’? Medici, advocaten, apothekers, ingenieurs en meer. Ik hoorde ooit ‘Bom dia, Senhor Doutor Engenheiro‘.

    Het toppunt van overdreven beleefdheid voor mij was toen ik in de zeventiger jaren in een ziekenhuis in het socialistische Angola werkte. De verplegers, opgeleid in de koloniale tijd, maar bewust van de nieuwe socialistische werkelijkheid, noemden me Camarada Senhor Doutor. Ik kon mijn lachen nauwelijks bedwingen.

    Beantwoorden

Geef een reactie Reactie annuleren

Je e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Ook leuk om te lezen

De Portugese taal
Woord van het Jaar
Het Woord van het Jaar in drie talen
uil PP logo
Portugal Portal zoekt schrijvers

Primaire Sidebar

Zoek je iets?

Kenters

Wil je Portugal Portal volgen?

Kies voor de nieuwsbrief, voor follow.it of voor sociale media

Kies hier

Onze sponsoren

Bekijk de sponsoren

Trefwoorden

Alentejo Algarve Aveiro Beiras boeken boekrecensie Coimbra column Corona cultuur dieren economie emigratie emigreren fado feest gastronomie geloof geschiedenis kunst land Lissabon literatuur milieu muziek natuur natuurpark Noord-Portugal overwinteren Porto Portugal recept reizen steden taal taalweetjes toerisme traditie Trás-os-Montes vakantie verbouwen volksgebruiken wandelen werken wijn

Recente reacties

  • Henk Eggens op Fietsen mee met de auto: wat mag?: “Beste Peter, Ik kan geen definitief advies geven, maar: 1. Thule is, geloof ik, een topmerk. Of het merk en…”
  • Peter van Diermen op Fietsen mee met de auto: wat mag?: “Hallo Henk, wij reizen door Europa met 2 fietsen op een vaste trekhaak. de drager van het merk Thule is…”
  • Leni Vermeiren op Een Vlaming in Portugal: “Dag Ann Wat een toffe reactie..ik lees het nu pas Ik herinner me jou nog goed.. een hele geïnteresseerde leerling”
  • Mariska Roos op Een dag zonder stroom: “Fijn al deze informatie en het zal ons helpen bij een volgende stroomstoring. Wij hadden ons ook niet ècht goed…”
  • Mariska Roos op De Portugese taal: “Hallo David, Onze leraar woont in de Beiras net als wij, bovendien heeft hij een lange wachtlijst. In Lissabon zit…”

Footer

  • Home
  • Over Portugal Portal
  • Alle artikelen
  • De schrijvers van Portugal Portal
  • Privacy
  • Cookie policy
  • Contact

Wil je Portugal Portal volgen?

Dat kan op drie manieren!

Kies hier

Portugal Portal

Meer informatie over Portugal Portal

mailportugalportal@gmail.com

  • E-mail
  • Facebook
  • Instagram

© 2025 Copyright Portugal Portal 2023

Beheer cookie toestemming
Om deze website goed te laten werken, te optimaliseren en personaliseren en content van social media te kunnen tonen worden cookies geplaatst.
Functioneel Altijd actief
The technical storage or access is strictly necessary for the legitimate purpose of enabling the use of a specific service explicitly requested by the subscriber or user, or for the sole purpose of carrying out the transmission of a communication over an electronic communications network.
Preferences
The technical storage or access is necessary for the legitimate purpose of storing preferences that are not requested by the subscriber or user.
Statistieken
The technical storage or access that is used exclusively for statistical purposes. The technical storage or access that is used exclusively for anonymous statistical purposes. Without a subpoena, voluntary compliance on the part of your Internet Service Provider, or additional records from a third party, information stored or retrieved for this purpose alone cannot usually be used to identify you.
Marketing
The technical storage or access is required to create user profiles to send advertising, or to track the user on a website or across several websites for similar marketing purposes.
Beheer opties Beheer diensten Beheer {vendor_count} leveranciers Lees meer over deze doeleinden
Zelf instellen
{title} {title} {title}