• Spring naar de hoofdnavigatie
  • Door naar de hoofd inhoud
  • Spring naar de eerste sidebar
  • Spring naar de voettekst
Logo Portugal Portal

Portugal Portal

Voor Portugalliefhebbers en -fanaten

  • Wonen & Werken
  • Natuur & Ontspanning
  • Eten & Drinken
  • Cultuur & Maatschappij

Aldeias do Xisto – leistenen dorpen

Door Josephine van Bennekom 3 reacties
Gepubliceerd op 11 oktober 2014 bijgewerkt op 26 september 2020

Wie wandelt in centraal-Portugal, komt op de meest afgelegen plekken huisjes en schuurtjes van bruin-oranjekleurige leisteen tegen met geschubde daken van dunne plaatjes gitzwarte lei, die doen denken aan de vroegere schoolse schrijfleitjes. Portugezen noemen de eerste vorm ‘xisto’ en de tweede toepassing ‘lasca do xisto’

Oorspronkelijk bestaat de substantie uit klei die onder druk in de loop van vele miljoenen jaren gevormd is tot leisteen. Vaak vind je in de stenen nog afdrukken van varens en andere planten.

De schoonheid van het Portugese binnenland

In Lousã en bij ons in de Serra do Açor zijn de bergen bezaaid met kleine leistenen dorpen, de Aldeias do Xisto. De bekendste zijn Cerdeira en Piódão. Tot voor kort waren ze grotendeels verlaten. De jongere generatie emigreerde naar grotere steden met vooruitzichten op een baan en de oudere bewoners zijn geleidelijk overleden. Veel van de kleine stenen huisjes liggen in puin, hun daken zijn lang geleden ingestort en de interieurs overgeleverd aan de regen en de bramen.

Huizen in Piódão. Foto: Wikimedia

Lokale economie stimuleren

De laatste tien jaar wordt er echter hard gewerkt om de leistenen dorpen te renoveren en nieuw leven in te blazen. Zodoende worden niet alleen de huizen, maar ook de ambachtelijke, culinaire en culturele tradities in ere gehouden of hersteld. Dit moet de lokale economie een push geven. Toeristen moeten de weg vinden naar de plattelandsdorpen die zo lang verwaarloosd werden.

Veel huizen zijn sinds 2001 zorgvuldig gerestaureerd en verbouwd met behulp van traditionele methoden en materialen, dankzij een partnership met het Noorse Røros museum dat de kennis van de lokale ambachtslieden wilde behouden. Het is indrukwekkend om te zien met hoeveel vakmanschap de stenen muren worden opgebouwd; in onze fluviale omgeving zijn die vaak een combinatie van leisteen en rivierkeien in alle soorten en maten.

leistenen dorp Foz d'Égua
Leistenen dorp Foz d’Égua. Foto Josephine van Bennekom

De oude huizen zijn gebouwd lang voordat de moderne gemakken hun intrede deden, zoals sanitair in huis en elektriciteit. De kleine ramen en deuren zijn niet meer van deze tijd en renovatie is niet persé ten behoeve van hedendaagse bewoning. De huisjes met hun specifieke dorpels en lateien worden beschouwd als cultureel erfgoed en de kozijnen en deuren daarom niet vervangen door kunststof.

De ADXTUR – Agência para o Desenvolvimento Turístico de Aldeias do Xisto – ziet het grote economische belang in van de duurzame ontsluiting van de ongerepte gebieden. En dan gaat het niet alleen om de huizen, maar ook om bestrating, de renovatie van levadas en andere waterwegen en het herstel van Romeinse paden, riviermuren en olijfmolens.

Culturele evenementen

De organisatie Aldeias do Xisto is een professionele club die werd opgericht om op verschillende vlakken initiatieven te ontplooien. Zij brengen wandel- en mountainbikepaden in kaart en bewegwijzeren deze, zij organiseren culinaire evenementen, openen Lojas do Xisto (winkels met lokale lekkernijen en snuisterijen) en prijzen rurale restaurants en accommodaties aan.

Ook zijn er regelmatig workshops, concerten en tentoonstellingen om bezoekers te attenderen op de schoonheid van de authentieke leistenen dorpen en wat ze aan cultureel erfgoed te bieden hebben. Cerdeira, bijvoorbeeld, organiseert van 12 tot 20 juli 2014 een openlucht kunsttentoonstelling met kleurrijke keramiek en andere beeldhouwwerken verspreid in het dorp en muziekvoorstellingen.

Loja do xisto in Aldeia das Dez
Loja do xisto in Aldeia das Dez. Foto Josephine van Bennekom

Onlangs werd in onze gemeente Oliviera do Hospital het dorp Aldeia das Dez – op de grens van ‘graniet’ en ‘leisteen’ – toegevoegd aan de 27 Aldeias do Xisto, en opende er een winkel met lokale lekkernijen en snuisterijen. Samen met de gemeente werden er vijf nieuwe wandelingen uitgezet die het leistenen karakter van de omgeving tonen. Tenslotte werd ons eigen rivierstrand in Alvoco das Várzeas op de lijst gezet van praias fluviais van de Aldeias do Xisto.

Recent werd een tweede, uitgebreidere editie van de gids Foge Comigo uitgegeven, prachtig geïllustreerd en met actuele adressen van dorpen, restaurants, accommodaties, rivierstrandjes en bezienswaardigheden. Verkrijgbaar bij de FNAC, € 20,-

Meer informatie over de Aldeias do Xisto vind je op de website www.aldeiasdoxisto.pt

leistenen dorpje Teixeira
Leistenen dorpje Teixeira. Foto Josephine van Bennekom

Een uitgebreide winkel met producten uit de leistenen dorpen vind je in Coimbra, in het Fado ao Centro – Centro Cultural, Rua do Quebra Costas nº 7. Elke avond vanaf 18.00 uur is daar ook live fadomuziek.

Eén kanttekening is bij dit alles op zijn plaats: hoewel de organisatie Aldeias do Xisto de activiteiten onder de aandacht wil brengen van een zo’n groot mogelijk publiek, zijn de website en de gids alleen in het Portugees. Dat is jammer, niet alleen voor de lokale ondernemers, maar ook, en misschien wel vooral, voor de buitenlandse toeristen, die het gebied rondom ons vaak verrast vergelijken met het Italiaanse Val d’Aosta of het Oostenrijkse Tirol. Hopelijk gaan ook hier ooit de poorten naar het buitenland open!


« APK in Sevilla
Alojamento local »

Categorie: Cultuur & Maatschappij Trefwoorden: aldeias do xisto, Beiras, cultureel erfgoed, leisteen, leistenen dorp, xisto

Over Josephine van Bennekom

Josephine emigreerde in december 2005 naar Portugal, waar ze samen met haar man vijf vakantieappartementen exploiteert die gevestigd zijn in een voormalig 18de eeuws watermolencomplex, zie www.quintadamoenda.com. Josephine studeerde Nederlands aan de universiteit van Amsterdam en werkte jarenlang als free-lance journaliste. Ze schreef veel over fotografie en de laatste jaren werkte ze als tekstschrijfster voor verschillende ministeries in Den Haag, haar laatste woonplaats in Nederland.

Lees Interacties

Reacties

  1. Joke Mac-leane zegt

    12 oktober 2014 om 10:04

    Wat een prachtige onderneming. Zo zeer de moeite waard om behouden te blijven. Ik hou van Portugal en ben blij dat de oude historie hier en daar blijft bestaan. Het is zo uniek en zo bijzonder. Hoop dat ik dit alles nog eens kan gaan zien.
    Heel veel dank voor de mooie verhalen. Ik geniet er steeds weer intens van.
    Veel succes en liefs van,
    Joke.

    Beantwoorden
  2. Sjannie Verstegen zegt

    12 oktober 2014 om 13:12

    Tijdens een fietstocht met met mijn vriend stuitten wij op zo’n leistenen dorpje, Ermelo genaamd. Helemaal leeg en verlaten met vele sporen van bewoning. Terloops viel ons oog op een poppenwagen, kinderbedje en hingen stoofpannen aan een haak in een soort schouw. Vloeren waren er niet, als je de bodem van klei buiten beschouwing laat.

    We waren erg onder de indruk van de ogenschijnlijk primitieve vorm van deze huisjes die ons nog het meest deden denken aan de plaggenhutten in Drenthe of IJsland.
    Het doet me goed te lezen dat men nu probeert dit erfgoed voor het nageslacht te bewaren. Erg de inspanning van het bewaren waard!

    Beantwoorden
  3. Karin zegt

    13 oktober 2014 om 23:40

    Leuk en herkenbaar artikel Josephine, deze omgeving blijft me verrassen, vandaag een beetje verdwaald en weer prachtige, verstilde dorpjes met kapelletjes ontdekt!! Dit artikel gaat in onze info-map (nu de vertaling nog, grapje 😉

    Beantwoorden

Laat een antwoord achter aan Karin Reactie annuleren

Je e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Ook leuk om te lezen

hapjes
Buurtborrel annex housewarming
dak met ontbrekende dakpannen
Portugese bouwtraditie
Fietser Rene van Vrienden op de Fiets is helemaal van Nederland naar Portugal gefietst.
Vrienden op de Fiets – amigos na bicicleta

Primaire Sidebar

Zoek je iets?

Banner d.architects architectenbureau

Wil je Portugal Portal volgen?

Kies voor de nieuwsbrief, voor follow.it of voor sociale media

Kies hier

Onze sponsoren

Bekijk de sponsoren

Trefwoorden

Alentejo Algarve Aveiro Beiras boeken boekrecensie Coimbra column Corona cultuur dieren economie emigratie emigreren fado feest gastronomie geloof geschiedenis kunst land Lissabon literatuur milieu muziek natuur natuurpark Noord-Portugal overwinteren Porto Portugal recept reizen steden taal taalweetjes toerisme traditie Trás-os-Montes vakantie verbouwen volksgebruiken wandelen werken wijn

Recente reacties

  • Henk Eggens op Portugal en de 5%-NAVO-verplichting: “De NAVO-norm wordt opgerekt. Hoeveel zijn alle NAVO-landen kwijt met deze nieuwe norm? Van 0,03 tot 55 miljard: Bekijk hier…”
  • Jako op De blauwe ekster: “Net weer terug van vakantie in Portugal. Op de camping in Freixal zaten er veel blauwe eksters. Heerlijk om die…”
  • bart blom op Animal Farm in de Serra: “Wij wonen al sinds 1995 in het midden van Portugal en hebben sindsdien steeds honden uit een dierenasiel gehad. De…”
  • Geert Brabant op Maître Jacques en Portugal (deel 2): “🙏Bert.”
  • Geert Brabant op Maître Jacques en Portugal (deel 1): “Leuk om horen, Annie. Dankjewel.”

Footer

  • Home
  • Over Portugal Portal
  • Alle artikelen
  • De schrijvers van Portugal Portal
  • Privacy
  • Contact
  • Imprint
  • Cookiebeleid

Wil je Portugal Portal volgen?

Dat kan op drie manieren!

Kies hier

Portugal Portal

Meer informatie over Portugal Portal

mailportugalportal@gmail.com

  • E-mail
  • Facebook
  • Instagram

© 2025 Copyright Portugal Portal 2023