• Spring naar de hoofdnavigatie
  • Door naar de hoofd inhoud
  • Spring naar de eerste sidebar
  • Spring naar de voettekst
Logo Portugal Portal

Portugal Portal

Voor Portugalliefhebbers en -fanaten

  • Wonen & Werken
  • Natuur & Ontspanning
  • Eten & Drinken
  • Cultuur & Maatschappij

De beschermde kurkeik

Door Henk Eggens 5 reacties
Gepubliceerd op 9 september 2022 bijgewerkt op 22 juni 2023

Gisteren fietste ik langs een veldje, vlakbij een groep huizen. Eindelijk… Na veel uitstel hadden de eigenaars de eucalyptusbomen gekapt en weggehaald. Alleen de kurkeiken, de ‘heilige’ kurkeiken, waren gespaard.

Veld met kurkeiken.
De kurkeiken bleven over. Foto Henk Eggens.

Brand meester?

Sinds vorig jaar is de militaire politie GNR en met name hun afdeling Unidade de Emergência de Proteção e Socorro (UEPS) een stuk kiener geworden op het handhaven van de wet die de bevolking moet beschermen tegen bosbranden. Deze wet verplicht, onder andere, eigenaren hun brandbare bomen dicht bij de bewoonde wereld te (laten) kappen en te verwijderen. De terugkerende bosbranden en de politieke druk om meer bescherming hebben effect gehad, lijkt het.

Kaart van branden in Portugal
Het seizoen van de branden is begonnen. Bron: Fogos.pt

Snoeien gaat niet zomaar

Ik herinnerde me hoe wij onze drie kurkeiken een paar jaar geleden wilden laten snoeien door Mário, onze tuinman. Hij schudde resoluut zijn hoofd toen we het hem vroegen. ‘Nem pensar! Geen sprake van, dat ik dit ga doen zonder toestemming!’ We begrepen wel dat kurkeiken in Portugal een beschermde status hadden. Mário legde ons uit dat we toestemming moesten vragen aan het ICNF (Instituto da Conservação da Natureza e das Florestas). Het kon ook online.

Drie kurkeiken
Onze drie kurkeiken. Foto Hnek Eggens.

Een veelgestelde vraag op de website van het ICNF (vertaald):

Moet het kappen van bomen of het snoeien van takken van kurkeiken en steeneiken voldoen aan een wettelijke verplichting?
Antwoord: JA.
Wet nr. 155/2004 van 30 juni bepaalt dat het kappen of snoeien van kurkeiken en steeneiken moet worden aangevraagd en goedgekeurd door de ICNF. Snoeien kan alleen in de periode tussen 1 november van elk jaar en 31 maart van het jaar erop. ICNF accepteert alleen aanvragen die zijn ingediend door boomeigenaren of door degenen die door hen naar behoren zijn gemachtigd.

Bron: De website van het ICNF

De formulieren voor het aanvragen van kap of snoei waren op de website te downloaden. Deze formulieren en hun bijlagen moesten per post opgestuurd worden naar de Regionale Directie voor Natuurbehoud en Bossen (DRCNF) in de regio waar de bomen staan.
Zo gezegd, zo gedaan. Na twee weken kregen we toestemming voor het snoeien van onze bomen. Mário deed zijn werk op zijn bekende vaardige manier.

Waarom controle?

Waarom is de controle op kurkeiken en steeneiken zo strikt in Portugal? Zeker, de economische waarde van kurk is groot. Portugal is ’s werelds grootste kurkproducent. De Portugese kurk is goed voor 50% van de wereldproductie. De sector biedt rechtstreeks werk aan 12.000 mensen en draagt bij aan 3% van het Portugese Bruto Binnenlands Product (BBP), ongeveer € 5,5 miljard per jaar. Rechtvaardigt dit een zo uitgebreide administratie en controle?

Is het wellicht vanwege zijn brandwerende eigenschappen? Zijn eigenaardige, ruwe en dikke bast, die de stam en takken omringt – kurk – vormt een belangrijke natuurlijke barrière tegen brand. Dankzij de eigenschappen van kurk als isolator is de kurkeik dan ook een boomsoort die bosbranden tegenhoudt.

Kurk in wording. Detail van de bast.
Kurk in wording. Foto Henk Eggens.

Beste lezer, ik denk dat ik ga afdrijven.

Zanzibar, een zijsprong

In de jaren tachtig woonde ik op Zanzibar. Elke keer als we in de buurt van de haven kwamen roken we de kruidnagels, opgeslagen in grote magazijnen.
Zanzibar werd onafhankelijk in 1964 en vormde sindsdien een semi-autonoom onderdeel van Tanzania. Tot ongeveer 1990 was het een voor vreemdelingen relatief afgesloten land, waar een strikt socialistisch regime heerste. Dit uitte zich onder andere in de wetten op het beschermen van hun voornaamste exportproduct: kruidnagels.

De verse kruidnagelbloem
De verse kruidnagelbloem. Foto Amon Heijne

De twee eilanden van Zanzibar zijn beroemd vanwege de productie van deze specerij. De staat kocht de kruidnagels op tegen een vaste, lage prijs. Verkoop aan anderen en uitvoer naar andere landen was streng verboden. Het Amnesty International-rapport uit 1979 (‘The Death penalty‘), pagina’s 61 en 62, meldt (in vertaling): ‘In Zanzibar kondigde de Zanzibari Revolutionaire Raad een verplichte doodstraf af voor de smokkel van kruidnagels. Het is niet bekend hoeveel doodvonnissen zijn uitgesproken of uitgevoerd in 1973-1977. Veel van degenen die ter dood zijn veroordeeld wegens kruidnagelsmokkel (19 in de periode 1974-75) kregen gratie.’

Dus zo erg als de controle op Zanzibar was, is het in Portugal met de bescherming van de zo belangrijke kurk lang niet.

Nederland, nog een zijsprong

In Nederland gaan we heel anders om met sommige van onze nationale producten. Neem nu koemelk, of kippen, of varkens. We produceren er zoveel van dat we de opbrengst niet hoeven te beschermen. Integendeel, we moeten de natuur beschermen tegen de stikstof die deze dieren produceren. Zelfs met wetten die sommige producenten dwingen hun productie te verminderen.

Het tegenovergestelde dus van de wetten in Portugal ter bescherming van de productie van kurk.

De laatste zijsprong

Een van de grootste genocides in de twintigste eeuw, de Holodomor, (1932-1933) in de Sovjetrepubliek Oekraïne, had als voornaamste oorzaak het Sovjet-beleid om individuele boeren te bundelen in collectieve kolchozen. De boeren verzetten zich massaal. Ze verborgen hun graan en slachtten hun vee liever dan dat ze het aan de staatsboerderijen leverden. De verplichte graanleveranties werden als straf verhoogd, hoewel de oogst in 1932 mislukte. Massale deportatie en wijdverspreide hongersnood was het gevolg. Het aantal doden wordt geschat tussen de 2,5 en de 7,5 miljoen.

Nu dwaal ik te ver af.

Centrale vraag hier is, lijkt mij: wanneer moet een staat zich intensief bemoeien met de opbrengst van individuele producenten?

Terug naar de kurkeik.

volwassen kurkeik
De volwassen kurkeik. Foto Henk Eggens

We schreven al eerder over kurk

Portugal Portal publiceerde al enkele keren over de kurkeik, voornamelijk door Cees Groenewegen geschreven.

Met een boot uit 165.000 kurken de Douro af (2016). Dat was nog eens Kreatief Met Kurk!

Nog meer overwintertips voor Portugal en de Algarve (2019).

Kurk in de Algarve (2020).

Ook Han Overkamp beschreef de kurkeik in Arme Algarve (2020).

Nog meer weten over kurk? Hier staat veel info en er is altijd nog Wikipedia.

wereldkaart van kurk
Deze kurken wereldkaart is bij bol.com te koop.

« Saudade naar de innig geliefde moeder
Roodstuitzwaluw »

Categorie: Algemeen, Natuur & Ontspanning, Politiek Trefwoorden: bosbrand, brand, branden, kurk, kurkeik, Portugal, Zanzibar

Over Henk Eggens

Henk Eggens leerde Portugal kennen toen hij in de ex-overzeese gebieden ging werken in de gezondheidszorg: Eerst in Cabinda, Angola, toen nét enkele maanden onafhankelijk geworden (1976-’78) en daarna in Guinee-Bissau (1980-’84). Daar kreeg hij een bijzonder inzicht in onderdelen van de Portugese cultuur en politiek. Sindsdien ging hij regelmatig met het gezin naar Portugal op vakantie, meest in een huurhuis bij de Rio Dão in het Viseu district. Voor werk ging hij jarenlang voor korte periodes naar veel landen in Afrika, Azië en Latijns-Amerika, bijvoorbeeld ook naar de Portugeessprekende landen Mozambique en Brazilië. Sinds 2013 verblijven ze veel in Santa Comba Dão, district Viseu; Henk is actieve pensionado, Maria de Jesus is consulente leprabestrijding. Veel tijd om Portugal en de Portugezen beter te leren kennen en te waarderen. Henk is sinds medio 2021 redacteur van Portugal Portal.

Lees Interacties

Reacties

  1. Leni zegt

    11 september 2022 om 08:36

    Heel interessant. Ik had me nooit afgevraagd waar een kruidnagel vandaan komt.. het is dus een bloem. En daar moet ik zo oud voor geworden zijn.

    Beantwoorden
    • Henk Eggens zegt

      11 september 2022 om 10:23

      Ha Ha, Nooit te oud om te leren, dat hoop ik ook vol te houden, Leni!

      Beantwoorden
  2. Joke zegt

    11 september 2022 om 10:03

    Interessant. Ik hoopte echter dat het probleem van de enorme sterfte van de kurkeiken ook belicht zou worden. Informatie hierover is nauwelijks te vinden.

    Beantwoorden
    • Henk Eggens zegt

      11 september 2022 om 10:24

      Dank, Joke! Ik had nog niet gehoord over de sterfte van kurkeiken. Wat weet jij hierover?

      Beantwoorden
  3. Jurgen zegt

    11 september 2022 om 10:09

    Hai Henk,

    De beschermde status van de kurkeik was mij bekend, maar heel leuk en interessant om hier meer over te lezen.

    Wij hebben in ons kleine stukje autochtoon bos gelukkig diverse kurkeiken staan, maar in de gemeente waar wij wonen barst het van de Eucalyptus bossen. Ik hoorde een paar maanden geleden van de Presidente de Câmara (burgermeester) dat Sever do Vouga voor 80% uit bossen bestaat en dat 3/4 daarvan Eucalyptusbomen zijn. Bosbranden zijn, zeker tijdens de droogte perioden van de afgelopen maanden, continue een grote zorg van het bestuur hier. Maar maatregelen in de vorm van het rigoreus kappen van Eucalyptus bossen ken ik bij ons niet. Of dat helpt, weet ik ook niet. We zien dat na de grote brand in Sever van 2 jaar geleden, de Eucalyptus weer heel snel het verloren terrein aan het terugveroveren is.

    Beantwoorden

Geef een reactie Reactie annuleren

Je e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Ook leuk om te lezen

markt
Portugees-Nederlandse cultuurschokken
Interessante recente muziekreleases (2025/5)
Livraria Lello & Irmão.
Portugese boekhandels: Aanrader, ook voor niet-lezers

Primaire Sidebar

Zoek je iets?

Kenters

Wil je Portugal Portal volgen?

Kies voor de nieuwsbrief, voor follow.it of voor sociale media

Kies hier

Onze sponsoren

Bekijk de sponsoren

Trefwoorden

Alentejo Algarve Aveiro Beiras boeken boekrecensie Coimbra column Corona cultuur dieren economie emigratie emigreren fado feest gastronomie geloof geschiedenis kunst land Lissabon literatuur milieu muziek natuur natuurpark Noord-Portugal overwinteren Porto Portugal recept reizen steden taal taalweetjes toerisme traditie Trás-os-Montes vakantie verbouwen volksgebruiken wandelen werken wijn

Recente reacties

  • Marc van Driel op De geboorte van het Portugees. Het verhaal van een taal.: “Beste Janwillem, een prachtig stuk. Met veel plezier gelezen. Je maakt ergens melding over het verband tussen Poortugaal en Portugal.…”
  • Gerard Spring in 't Veld op Boodschappen doen: “Leuk artikel Mariska, Wij kochten een woning in 2011 in het noorden van Portugal op 16 km van de Spaanse…”
  • Josephine lucassen op Boodschappen doen: “heel leuk artikel en goed herkenbaar. dank voor het delen”
  • Mariska Roos op Portugees-Nederlandse cultuurschokken: “Wij hadden zo’n zelfde ervaring midden in een park in Viseu toe we hier net woonden. Twee vrouwen zaten er…”
  • Geert Brabant op Interessante recente muziekreleases (2025/5): “👍”

Footer

  • Home
  • Over Portugal Portal
  • Alle artikelen
  • De schrijvers van Portugal Portal
  • Privacy
  • Cookie policy
  • Contact

Wil je Portugal Portal volgen?

Dat kan op drie manieren!

Kies hier

Portugal Portal

Meer informatie over Portugal Portal

mailportugalportal@gmail.com

  • E-mail
  • Facebook
  • Instagram

© 2025 Copyright Portugal Portal 2023

Beheer cookie toestemming
Om deze website goed te laten werken, te optimaliseren en personaliseren en content van social media te kunnen tonen worden cookies geplaatst.
Functioneel Altijd actief
The technical storage or access is strictly necessary for the legitimate purpose of enabling the use of a specific service explicitly requested by the subscriber or user, or for the sole purpose of carrying out the transmission of a communication over an electronic communications network.
Preferences
The technical storage or access is necessary for the legitimate purpose of storing preferences that are not requested by the subscriber or user.
Statistieken
The technical storage or access that is used exclusively for statistical purposes. The technical storage or access that is used exclusively for anonymous statistical purposes. Without a subpoena, voluntary compliance on the part of your Internet Service Provider, or additional records from a third party, information stored or retrieved for this purpose alone cannot usually be used to identify you.
Marketing
The technical storage or access is required to create user profiles to send advertising, or to track the user on a website or across several websites for similar marketing purposes.
Beheer opties Beheer diensten Beheer {vendor_count} leveranciers Lees meer over deze doeleinden
Zelf instellen
{title} {title} {title}