Op vakantie in de Algarve kwam ik al wandelend en fietsend door twee natuurgebieden waar nog op ambachtelijke wijze zout wordt gewonnen. In Portugal heet dit flor de sal (in het Frans fleur de sel, in het Nederlands zeezout).
Natuurparken in het oosten van de Algarve
In het oosten van de Algarve vind je twee natuurparken: het Parque Natural da Ria Formosa en het Reserva Natural do Sapal de Castro Marim e Vila Real de Santo António. Beide natuurparken zijn van groot belang voor broed- en trekvogels. Het zijn daarom internationaal erkende ‘wetlands’.
1. Parque Natural da Ria Formosa (Tavira)
Tussen Faro en Tavira ligt een 60 km lange gordel van eilanden en schiereilanden met daarachter een lagune. In 1987 werd dit gebied uitgeroepen tot natuurpark. Het heeft een oppervlak van ruim 18.000 hectare
De lagune bestaat uit een labyrint van zoute moerassen, slikken, schorren, zoutpannen, zandeilandjes en kanalen. Een reeks zanderige eilanden en schiereilanden met lage duinen beschermt haar tegen de oceaan. Omdat het directe achterland op sommige plekken een stuk boven zeeniveau ligt, kun je prachtig uitkijken over de lagune. Het is een oase van rust in de toeristische Algarve.
In het natuurpark wonen maar weinig mensen (ruim 7000). Er zijn een paar vissersdorpen, waarvan een aantal is uitgegroeid tot badplaats. Net buiten het park liggen wat grotere plaatsen: Faro, Olhão en Tavira.
Aan de rand van de lagune is er wat landbouw, vooral fruitteelt: olijven, citrusvruchten, vijgen en amandelen. Er zijn nog een paar bedrijven die zeezout produceren. De belangrijkste bron van inkomsten vormt echter het toerisme. Binnen de grenzen van het park is daar weinig van te merken.
Fietspad langs zoutmijnen bij Tavira (Algarve)
2. Reserva Natural do Sapal de Castro Marim e Vila Real de Santo António
In het uiterste oosten van de Algarve, op de grens met Spanje, komt de rivier de Guadiana uit in zee. Een paar kilometer voor de monding van de rivier wijken de heuvels en stroomt de Guadiana door laagland. Hier vormde zich een moerasachtig gebied waar eb en vloed grote invloed hebben. Bij vloed stroomt zout water het moeras in. Dit, in combinatie met de vele uren zonneschijn, maakte het een ideale plek voor de winning van zeezout.
Dit natuurgebied werd in 1975 uitgeroepen tot natuurreservaat. Het heeft een oppervlak van ruim 2000 hectare. Binnen de grenzen van het reservaat ligt één stadje: Castro Marim. Er wonen zo’n 7000 mensen. Vanaf het kasteel van Castro Marim en het vlak daarbij gelegen gelegen fort São Sebastião heb je een prachtig uitzicht: zoutmoerassen, zoutpannen en kreekjes omringd door heuvels met boomgaarden. Het krioelt er van de waadvogels.
Er zijn nog een paar bedrijven die op ambachtelijke wijze zeezout winnen. Rond Castro Marim liggen dan ook vele zoutpannen.
Hieronder enkele foto’s die ik maakte tijdens een wandeling: zoutpannen en zoutbergen bij Castro Marim.
Wat is flor de sal?
Gewoon tafelzout wordt via ingewikkelde chemische processen geraffineerd tot een hagelwit product dat onbeperkt houdbaar is. Door dit raffineren verdwijnen de meeste natuurlijke mineralen. Alleen natriumchloride blijft over. Vervolgens worden nog enkele stoffen toegevoegd. Het zout wordt ‘verrijkt’ met jodium, dat vergroting van de schildklier, bekend als krop-ziekte of struma, tegengaat. Door toevoeging van antiklontermiddelen is het altijd makkelijk strooibaar.
Natuurlijk zeezout (flor de sal) wordt geoogst door verdamping en kristallisatie van zeewater door zon en wind. Er wordt niets aan toegevoegd.
Het zeezout uit Tavira is erg geliefd om zijn zuivere en zachte smaak. Kenners prefereren dit flor de sal uit Tavira boven het fleur de sel uit Frankrijk. Op de website van Tavira Sal (in het Nederlands) staat een interessant verhaal over de geschiedenis en de techniek van de zoutwinning. Ook kun je er flor de sal bestellen.
Bronnen:
- Reserva Natural do Sapal de Castro Marim e Vila Real de Santo António
- Parque Natural da Ria Formosa (Tavira)
- Het verhaal van de ‘salinas’ van Tavira (Tavira Sal)
- Wandelgids: Algarve, 26 wandelingen
In deze gids vind je ook een wandelroute langs de zoutmijnen in het natuurpark bij Castro Marim.
ir. Hendrik Th van Asselt zegt
5 oktober 2014 op 16:45Leuk verhaal over zeezout. Hier in Figueira da Foz doen ze de hele dag niets anders dan het winnen van zout uit zee, er is zelfs een Museu de Sal. Waar woon je overigens dat er zoveel regen valt bij jou?
Hendrik Th van Asselt, Lourical (PT)
Winy Schalke zegt
6 oktober 2014 op 09:37Dag Hendrik,
Bedankt voor je tip, dat museum ken ik nog niet. Ik ga er zeker eens kijken.
Luc Vandeput zegt
7 oktober 2014 op 07:31Beste Winy,
al meer dan 15 jaar importeren wij het zeezout en flor de sal uit Tavira in de Benelux. Ik doe dit als bijberoep en liefhebberij. Mijn goede vriend Rui Simeao bezit in de mooie stad Tavira uitgestrekte salinas in het natuurpark Ria Formosa.
Ik moet wel iets belangrijk rechtzetten in uw tekst over flor de sal. We moeten een duidelijk onderscheid maken tussen natuurlijk zeezout en fleur de sel. Dit is helemaal niet hetzelfde product! Natuurlijk zeezout wordt inderdaad gewonnen na verdamping in de bekkens van de salinas. Flor de sal echter wordt dagelijks zorgvuldig handmatig met een fijne zeef van het oppervlak van het water in de bekkens geschept. Er vormt zich namelijk dagelijks een fijn kristallisatielaagje aan het oppervlak. Het is alleen dit kleine laagje dat we flor de sal mogen noemen. Deze oogst is daarom zeer beperkt en maakt het product ook kostbaar. Waarom is dit zo belangrijk? Welnu, vele producten worden verkocht als flor de sal en zijn het helemaak niet! Rui Simeao voert al jaren een strijd om deze misleiding uit de wereld te helpen. In grootwarenhuizen vinden we maar al te vaak fleur de sel dat eigenlijk gewoon gemalen zeezout is. In de Algarve hebben we gelukkig het ideale klimaat en de natuurlijke omstandigheden om de enige unieke kwaliteit te kunnen oogsten. Een leuk detail: onze grootste afnemer van fleur de sel is Ile de Re in Bretagne. Dat zegt toch genoeg?
Ik stuur je nog extra foto’s en video’s e.d. ter verduidelijking.
Winy, kan je eventueel hiermee je tekst aanpassen op de website? De flor de sal uit Algarve verdient absoluut meer aandacht. Mensen die ermee kennis maken, willen niets anders meer in de keuken! Alvast bedankt en tot snel.
Winy Schalke zegt
7 oktober 2014 op 17:34Beste Luc,
Bedankt voor je aanvulling. Duidelijke uitleg over het verschil tussen flor de sal en natuurlijk zeezout. Als je me de foto’s en video’s stuurt zal ik die er nog bij plaatsen.
Joke Mac-leane zegt
12 oktober 2014 op 10:13Beste mensen,
Vandaag heb ik weer wat geleerd. Dank voor de mooie uitleg over zoutwinning in mijn lievelingsland. Ik ben daar vaak geweest maar heb daar nooit zo bij stil gestaan. Ik ging voorál voor de vele vogels. Een paradijs!
Liefs, Joke.
Winy Schalke zegt
12 oktober 2014 op 14:11Dag Joke,
Dat is het leuke van zo’n wandelgids: daarin wordt ook het een en ander over de historie en de economie – in dit geval de zoutwinning – verteld. Zo kijk je vaak je ogen uit. Ook naar de mooie vogels, inderdaad.
anne-riet van lieshout zegt
16 oktober 2014 op 21:03Hallo Winy,
In het Museu do Sal kun je voor 2 euro 10 kilo ambachtelijk gewonnen zeezout kopen. Wel even vragen bij de bruine keet die vlak bij het museum staat. Groet, Anne-Riet.
Winy Schalke zegt
17 oktober 2014 op 09:06Hallo Anne-Riet,
Dat is spotgoedkoop zeg. Je zou er bijna een handeltje in beginnen ;-).
Dit kan m.i. geen flor do sal zijn.
Linda zegt
10 januari 2018 op 15:10Hoe lang is het houdbaar?
Winy Schalke zegt
10 januari 2018 op 15:32Hallo Linda, mijn ervaring is dat het heel lang houdbaar is. Net zoals “gewoon” zout.