Het Nieuwe Dorp

We kennen ‘onze’ streek in Portugal zo onderhand wel een beetje. Elke keer opnieuw is het echter een uitdaging om toch nog die ene plek te vinden die nog onbemind is. Die ene onontgonnen plaats, interessant om te bezoeken en nog niet ontdekt door het massatoerisme.

Heel veel malen hebben we de Guadiana afgevaren, met een glaasje, petiscos en een warme zomerwind in het gezicht.

‘Dit jaar staat het water hoog, of … ik moet opletten dat ik met mijn motor niet vastraak in de takken daar.’ De woorden van de schipper varieerden jaar na jaar naargelang de winters die eraan voorafgingen.

De dam

De rivier was ook breder geworden, heel wat breder. Allemaal het resultaat van de bouw van een monumentale dam, de Alqueva barragem, zo’n 70 km stroomafwaarts.

Een indrukwekkend staaltje van menselijke techniek te midden van de betoverende landschappen van de Alentejo. Met zijn imposante betonnen boog en het uitgestrekte wateroppervlak had de dam niet alleen gezorgd voor de regulatie van de waterstanden in de regio, maar ook voor de creatie van het grootste kunstmatige meer van Europa, meer dan 250 km2.

 De regio is een vruchtbaar agrarisch gebied geworden. Duurzame energie kreeg een boost vooruit want met de hulp van waterkracht werd elektriciteit opgewekt  voor duizenden mensen. Geluk en voorspoed stond iedereen te wachten.

Het oude dorp

Echter, daar was toch nog één hindernis. Daar was dat ene dorpje. Luz. Aldeia da Luz.

Eeuwenlang had het kleine dorpje Luz rustig gesluimerd in de uitgestrekte Alentejovlaktes, de helwitte huizen schijnbaar verloren tussen de glooiende velden en de knoestige kurkeiken. Toen de plannen voor de Alqueva dam werden aangekondigd, werd die rust abrupt verstoord.

Het dorpje Luz lag precies in het gebied dat zou worden overspoeld door het water van het toekomstige Alqueva meer. Het dorp zou verdwijnen, onder water. Het dorp zou het Atlantis van de Alentejo worden.

Het Nieuwe Dorp

Niet getreurd echter! Met veel toeters en bellen kondigden de toenmalige politici aan dat de bevolking op hen kon rekenen. Wat dacht je? Dat ze die arme boeren zouden laten vallen?

Hokus Pokus! Het dorp zou heropgebouwd worden, enkele kilometers verderop.

Kan je je voorstellen? Iedereen zou een nieuw huis krijgen! Met een echte badkamer, een keuken met alles erop en eraan, ja een tuin!. De straten… alles zou blijven zoals het was. Netjes gecopieerd. Hun eigenste kerk zouden ze verplaatsen! Hallelujah! Daar kon je toch niets op tegen hebben? Een nieuwe toekomst stond hen te wachten, mooier, rooskleuriger dan ooit te voren.

Een nieuwe lente, een nieuw geluid!

Een snikhete zomerdag. Desolaat, desolater, desolaatst, zo kan je onze weg naar Het Nieuwe Dorp beschrijven. Een gebied vol serene schoonheid.

Het Nieuwe Dorp lag er stil en verlaten bij, zoals alleen dorpen in het zuiden op het middaguur kunnen zijn. Maar toch, toch voelde het anders. Hoe zal ik het zeggen … mooie huisjes, mooie straten, té mooi. Té stil. Wat verderop de kerk. De toren pedant omhoog wijzend, eenzaam in de vlakte.

En een museum. Natuurlijk.

We zijn de enigen in de hypermoderne bunker. Hier zouden we het zien, de triomf van de wetenschap, van de politiek. Zij hadden er toch voor gezorgd dat het allemaal beter zou worden, nieuwe huizen, comfort, luxe . Allemaal grátis. Een cadeau van vadertje staat en Europa.

Weemoed

De arme Alentejanen werd een gouden kalf beloofd. Met ‘minha terra’,  werd geen rekening gehouden. Dat was achterhaalde romantiek. Het verlies van de vertrouwde omgeving en de hechte gemeenschap waarin de mensen opgroeiden, liet een diepe put van melancholie achter.

Ik word weemoedig als ik een getaande man zijn verhaal hoor doen. Een mooi huis, een mooie tuin. Mooie witgekalkte muur eromheen. Die heeft hij na een jaar uitgebroken. 

“Ik zag onze gouden velden niet meer, ik zag geen kronkelende olijfgaarden meer, ik zag niets…alleen die muur”

Zijn vrouw beaamt: “We hadden vroeger zo’n mooie groententuin, kruiden, fruitbomen. Nooit moest ik iets kopen. Van het land op ons bord.

Ik heb alles hier opnieuw geplant. Maar ach, het duurt zeker 20 jaar vooraleer het hier zal zijn zoals het vroeger was. Dan zijn we er al lang niet meer” . 

Ze huilt.

Ik stap het museum uit met een karrevracht aan gemengde gevoelens.

Ik wandel op een weg die naar het water leidt. LUZ staat er in grote witte letters op het beton  gekalkt. De weg houdt niet op. De weg naar Luz zal nooit ophouden. De weg verdwijnt in het water, naar Luz. Het echte Luz.

Die middag heb ik het licht gezien.

Op Portugal Portal heeft Ellen Damen jaren geleden ook boeiende verhalen over het Aldeia da Luz verteld, in vier episoden. Deel 1 , Deel 2, Deel 3 en Deel Slot.