Valse vrienden horen erbij. Ze komen altijd voor bij het vertalen uit een vreemde taal. Van je vrienden moet je het niet altijd hebben amigo de bom tempo muda-se com o vento!
Neem het Duitse woord SEE dat meer betekent. De VierwaldstätterSEE is het Vierwoudstedenmeer. En het MittelMEER is de Middellandse zee. Of het Franse TANK dat tank/reservoir betekent, terwijl een tank (pantservoertuig) in het Frans char heet.
Ken je die van de Engelsman die, natuurlijk onder invloed, tegen de deur drukt van een Portugese kroeg. Op de deur staat PUXE en de Engelsman leest ‘push’ en drukt en drukt …
Of die andere Engelsman die in de Portugese apotheek een middel vraagt tegen constipatie en het dan over ‘constipation’ heeft. Even later staat hij buiten met een middel tegen verkoudheid constipação.
Maar Portugezen doen het niet beter getuige het Portugese dienstmeisje dat bij een Parijs gezin werkt en denkt dat ze de gato (kat) in de oven moet doen, terwijl er tegen haar gesproken is over de gateau (koek).
Ook al zou je ze liever niet tegenkomen; valse vrienden horen er dus bij. Het is daarbij ook nog eens zo dat ze niet altijd vals zijn. Een goede strategie van ze om je helemaal van de wijs te brengen! Heel vervelend want ‘ter wereld is er niet een zo dodelijk venijn dan vriend te schijnen en vijand te zijn’ pior é fingido amigo que declarado inimigo.
Een ander nadeel is dat ze altijd in leerboeken Portugees in een rijtje staan. In het gelid. Wat dan suggereert dat je zo’n rijtje uit je hoofd moet leren. Omdat deze column geen taalcursus is, ga ik het anders doen. Met de beperking dat wat ik hieronder schrijf niet altijd hoeft te kloppen met wat er regionaal in de omgangstaal in zwang is.
Een potpourri van ‘bedriegertjes’:
- Een batterij (b.v. AA) is een pilha, een accu is een bateria.
- Een lâmpada is een gloeilamp, een lamp is een candeeiro
- Azeite is olijfolie, azijn is vinagre
- Een muis is een rato, een rat is een ratão (-ão als vergrotingstrap)
- Een nota is een notitie en de rekening is een conta
- Een aula is een les, een college, maar ook een aula in het crematoruim
- Raro is zeldzaam en raar is curioso.
- Een dirigente is de leider van een partij of vereniging, want een dirigent is een regente. Dat laatste woord betekent trouwens ook: regent.
- Een ponte is een brug want een pont is een barco de passagem
- Een indiaan is een índio, een Indiër is een indiano
- Een carta is een brief, terwijl een (ansicht)kaart een postal is. Maar ook een carta-postal.
Zo erg vals is deze vriend dus niet en zo is het met meer woorden.
- Een balcão is minder een balkon en eerder een balie.
- Planta is een plattegrond, maar als je plant zegt, zit je er vaak niet ver naast.
- Een viola is een bepaalde gitaar en een viool is een violino. Maar er is ook guitarra als een overkoepelend begrip.
- O aviso is minder een advies, maar eerder een waarschuwing. Een advies is ook een conselho en een waarschuwing ook een advertência. Een advertentie is trouwens een anúncio.
- Een jornal is een dagblad, maar ook het journaal. Dat trouwens ook notícias genoemd wordt.
Goede vrienden
Ter geruststelling voor degenen die misschien door de bomen het bos niet meer zien algumas pessoas não enxergam o bosque por causa das árvores: er zijn veel meer goede vrienden dan valse vrienden. Want de volgende woorden zijn bijna gelijk aan het Nederlandse equivalent.
- O argumento
- A base
- O calendário
- O caráter
- O contrato
- A crise
- O diploma
- A garantia
- A indústria
- A literatura
- O operação
- O sistema
- Artificial
- Católico
- Concreto
- Negativo
- Positivo
- Relativo
En er zijn er nog heel veel meer …
Zoals falso (uit falsos amigos) dat wat de betekenis in het Nederlands betreft dus helemaal niet valsspeelt.
In nood leert men zijn vrienden kennen, no aperto do perigo, conhece-se o amigo dus ga er gewoon van uit dat de vertaling van een Nederlands woord in een Portugees woord, in de dagelijkse omgangstaal, helemaal niet zo moeilijk hoeft te zijn.
Dit is deel 28 uit de serie ‘Portugese taalweetjes’. De vorige delen kun je hier lezen alle taalweetjes
Bron: de serie ‘essa nossa ditosa língua’ door Peter Koj in de Portugal-Post gepubliceerd.
Hè wat jammer dat dit het laatste deel is! Weet je écht niet nóg meer smakelijke dingeskes uit het Portugees op te diepen? ‘k Zal het nog ‘ns gaan herlezen, want én amusant én leerzaam. Combinar útil e engraçado … Dankjewel!
Bedankt Ellen en ik laat je niet in de steek. Ook al gaat het anders heten.
Zeer leerzaam en luchtig geschreven!
Lilo Brandt
Zó een taal leren – met humor is een plezier!
En ja zoals de voorgaande: graag nóg een paar delen!!!
Maar herlezen doe ik zeker…
Dank dank!
Ik werd pas zeer recent, d.w.z. meer dan vierenhalf jaar na publicatie van bovenstaand artikel, op de serie ‘Taalweetjes’ attent gemaakt. Anders was ik metéén in de digitale pen geklommen. Niets dan lof voor artikel en serie trouwens, maar als (oa) voormalig docent Duits (én Nederlands) roep ik al jaren (meer dan vierenhalf!) dat ‘valse vrienden’ zélf een valse vriend is. In het Duits klopt het: ‘falsche Freunde’ zijn foute vrienden, daar moet je niet mee omgaan. Maar in het Nederlands zeg je niet dat iemand op het slechte pad is geraakt door omgang met válse vrienden, maar met fóúte vrienden. In hoeverre die vrienden mogelijk ook vals zijn, speelt daarbij geen rol.
In taalkunde heet het fenomeen ‘negatieve interferentie’: het interfereert wel, maar op een foute manier (niet op een valse manier). Positieve interferentie, ‘goede vrienden’ dus, zijn juist een hulp bij het leren van een andere taal; en die zijn er, zoals Han Overkamp ook schrijft, gelukkig méér.
Het kan trouwens ook zo zijn dat woorden wel op elkaar lijken qua betekenis, maar in een verschillende context gebruikt worden, merkte ik toen ik een ‘ontmoeting’ (encontro – afspraak) met een arts had en een ‘consult markeerde’ bij de kapper (marcar uma consulta), maar dat laatste had ook een ‘uur’ kunnen zijn (marcar uma hora – tijdstip).
Leuk om te lezen en prima correctie. Zo’n bericht van iemand die niet alleen maar ergens op reageert maar ook begrijpt waar iets vandaan komt. Dat verdient een vervolg. Taalweetjes zijn een bewerking ( en een verbetering vind ik zelf!) van een Duitse column, zie de bronvermelding. Ik heb mij inderdaad door het Duits laten (mis)leiden. In het Engels is het trouwens ook False friends
Momenteel vertaal ik het boek Crónicas Algarvias. Dus uit het Portugees. Het boek is uit 1968 dus van voor de zogenaamde revolutie. Ik weet niet of ik er hoofdstukken uit ga publiceren. Alles is nog open. Zeitgemäβ, doch? Maar voor mensen die willen weten hoe het vroeger in de Algarve was of herinneringen op willen halen kan ik misschien tzt wat betekenen. In de voetsporen, zeer bescheiden, van het epische Heimat. Groeten